Jonoforeza – na czym polega? Wskazania i skutki uboczne

Na czym polega jonoforeza? 

Jonoforeza jest zabiegiem fizykoterapeutycznym z zakresu elektroterapii, umożliwiającym nieinwazyjną penetrację jonów przez warstwy skóry. Roztwór elektrolityczny podawany jest z kontrolowanym natężeniem za pośrednictwem dwóch elektrod: katody i anody. Działanie lecznicze jonoforezy opiera się na prostej zasadzie – cząsteczki o ładunku dodatnim (kationy) są odpychane od elektrody dodatniej (anody) w kierunku elektrody ujemnej (katody) i odwrotnie, cząsteczki o ładunku ujemnym (aniony) odpychane od katody będą wędrować w kierunku anody.  

Wnikanie substancji leczniczej odbywa się przez skórę, gruczoły potowe i łojowe, co umożliwia dyfuzję do głębszych warstw tkanek nawet po 48 godzinach od zabiegu.  

Jonoforeza umożliwia dostarczenie od 10 do 2000 razy więcej polarnych hydrofilowych cząsteczek niż typowe nakładanie substancji leczniczej na powierzchnię skóry.

Jonoforeza – wskazania 

Jonoforeza znajduje zastosowanie w stomatologii, dermatologii, otolaryngologii i szeroko rozumianym leczeniu bólu różnego pochodzenia. Najczęściej wykorzystywana jest w leczeniu dolegliwości bólowych ze strony układu ruchu, stanów zapalnych w obrębie stawów, ale także w następujących jednostkach chorobowych:  

• porażenie nerwu twarzowego,  
• zapalenia krtani,  
• nadpotliwość,  
• zaburzenia krążenia,  
• utrudniony zrost kostny,  
• nadwrażliwość zębiny.  

Za korzyściami płynącymi ze stosowania zabiegu przemawiają jego prostota, bezpieczeństwo i duża efektywność transdermalnego podawania leków.  

Taka metoda aplikacji leków pozwala na odciążenie układu pokarmowego i uniknięcie tzw. efektu pierwszego przejścia. 

Jonoforeza – przeciwwskazania 

Do głównych przeciwwskazań stosowania jonoforezy należą:  

• ogólne i miejscowe stany zapalne,  
• nowotwory,  
• gorączka,  
• miejscowe uszkodzenia i owrzodzenia skóry,  
• okres ciąży i laktacji,  
• zaburzenia czucia, 
• nadwrażliwość na substancję aktywną.  

Przeciwwskazaniem do zabiegów z zakresu elektroterapii są metale na drodze przepływu prądu, a więc wszelkiego rodzaju śruby lub płytki podskórne, które uniemożliwiają wykonanie zabiegu Osoby z rozrusznikami serca i innymi podskórnymi implantami i chore na padaczkę również nie mogą korzystać z zabiegu. 

Jonoforeza – skutki uboczne 

Do najczęstszych możliwych skutków ubocznych zalicza się pieczenie, zaczerwienie i podrażnienie skóry w miejscu, w którym były umieszczone elektrody. Podanie prądu o zbyt dużym natężeniu może doprowadzić do poparzenia tkanek, dlatego zabieg ten musi być wykonywany przez wykwalifikowany personel medyczny, który jest w stanie wyliczyć maksymalne bezpieczne natężenie dla danej okolicy. 

Jakie leki stosuje się podczas jonoforezy? 

Do zabiegu używa się wyłącznie związków, które ulegają dysocjacji elektrolitycznej, czyli kwasów, zasad i soli. Lek powinien być przygotowany w formie wodnego roztworu lub żelu.  

Do zabiegu wykorzystuje się następujące leki: 

• chlorowodorek lidokainy – o działaniu przeciwbólowym i miejscowo znieczulającym, mający zastosowanie m.in. w stomatologii; 
• chlorek wapnia (1-2%) – o działaniu przeciwbólowym, przeciwzapalnym i uszczelniającym na naczynia krwionośne, dlatego znajduje zastosowanie w leczeniu następujących chorób: osteoporoza, utrudniony zrost kostny, obrzęki, zespół Sudecka;  
• niesteroidowe leki przeciwzapalne – naproksen, ketoprofen, diklofenak, etofenamat – stosowane w miejscowym leczeniu stanów zapalnych stawów wywołanych przez choroby reumatyczne, jak również w stanach przeciążeniowych, np. stawów skroniowo-żuchwowych wywołanych zaciskaniem zębów. Jonoforeza z wykorzystaniem leków z grupy NLPZ może być również pomocna w leczeniu nadwrażliwości zębiny; 
• jodek potasu (1-2%) i chlorek sodu (2%) – stosowane w leczeniu chorób skóry i naskórka oraz w celu zmiękczenia blizn; 

Szczególnym rodzajem jonoforezy jest zabieg wykonywany w misach z wodą stosowany z dużą skutecznością w leczeniu nadpotliwości dłoni i stóp. W niektórych przypadkach zabieg ten wykonywany jest z dodatkiem bromku glikopironium w celu wydłużenia efektu leczniczego. 

Jonoforeza – cena zabiegu 

Zabieg jonoforezy w Polsce jest refundowany i może być zrealizowany w każdej przychodni rehabilitacyjnej posiadającej kontrakt na świadczenie usług w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia.  

Skierowanie na zabieg może wystawić każdy lekarz ubezpieczenia zdrowotnego. Czas oczekiwania może się znacznie różnić między poszczególnymi podmiotami leczniczymi. Większość placówek umożliwia także realizację zabiegów odpłatnie.  

Cena pojedynczego zabiegu jonoforezy wynosi ok. 10-20 zł za ok. 15-20-minutowy zabieg. 

Jonoforeza jest bezpiecznym i bezbolesnym zabiegiem leczniczym o szerokim zastosowaniu, jednak jak każdy zabieg fizykoterapeutyczny, niesie za sobą możliwość powikłań i działań niepożądanych, więc musi być wykonywana w gabinecie przed wykwalifikowany personel medyczny. Aparaty do przeprowadzania zabiegu w domu zaprogramowane na bardzo niskie dawki mogą nie być skuteczne.

Przeczytaj również:
Czym jest galwanizacja?