Scyntygrafia serca – przygotowanie, wskazania, przeciwwskazania, przebieg

Czym jest scyntygrafia serca?

Scyntygrafia serca jest jednym z nieinwazyjnych badań diagnostycznych wykonywanych w zakładzie medycyny nuklearnej z wykorzystaniem promieniowania jonizującego. Badanie to nie ma zastosowania w standardowym trybie postępowania, jednak można je zaliczyć do badań uzupełniających diagnostykę z konkretnych wskazań dla danego przypadku klinicznego.

Scyntygrafia serca pozwala zobrazować mięsień sercowy przy pomocy radiofarmaceutyku (izotopu promieniotwórczego połączonego z odpowiednią substancją chemiczną), który po podaniu dożylnym gromadzi się w jego tkankach proporcjonalnie do ukrwienia narządu w momencie podania [1]. Do uzyskania tego typu obrazów służy gammakamera SPECT. Badanie to nazywa się scyntygrafią perfuzyjną serca (SPS) [1]. 

Innym badaniem radioizotopowym serca wykonywanym w Zakładzie Medycyny Nuklearnej jest tzw. wentrykulografia radioizotopowa. Badanie to pokazuje czynność skurczową i rozkurczową jam serca (przepływ krwi przez pracujący narząd, jego wydolność).  

Wentrykulografia radioizotopowa jest jednak dość rzadko wykonywanym badaniem, ponieważ podobne dane diagnostyczne można uzyskać za pomocą MRI i ECHO serca bez użycia promieniowania jonizującego [2]. 

Scyntygrafia serca – wskazania

Ogólne wskazania do SPS to: 

• diagnostyka choroby niedokrwiennej serca, 
• diagnostyka niewydolności mięśnia sercowego, 
• diagnostyka zawałów serca, ustalenie ich lokalizacji i rozległości, 
• kontrola przed i po zabiegach inwazyjnych. 

Bardziej szczegółowy podział wskazań do scyntygrafii perfuzyjnej mięśnia sercowego obejmuje: 

• ustalenie wskazań do koronarografii u pacjentów z nietypowymi dolegliwościami bólowymi w klatce piersiowej i niediagnostycznymi wynikami badań podstawowych (EKG, stężenie enzymów wskaźnikowych we krwi, ECHO) przy podejrzeniu choroby wieńcowej; 
• ocenę rozległości blizny po przebytym zawale mięśnia sercowego oraz ustalenie obszarów niedokrwienia odwracalnego przed rewaskularyzacją (zabiegiem inwazyjnym polegającym na fizycznym udrożnieniu naczyń wieńcowych); 
• ocenę żywotności mięśnia sercowego przed rewaskularyzacją; 
• ocenę hemodynamicznego znaczenia rozpoznanego w koronarografii zwężenia tętnicy wieńcowej; 
• ocenę skuteczności leczenia (rewaskularyzacji) po przebytym zawale; 
• ocenę prognozy i ryzyka wystąpienia ostrego zespołu wieńcowego (OZW) u pacjentów z chorobą wieńcową; 
• ustalenie wstępowania przeciwwskazań ze strony układu sercowo-naczyniowego do wykonania innych zabiegów operacyjnych obciążających serce [1]. 

Przeciwwskazania do scyntygrafii serca 

Scyntygrafia serca jest jednym z badań, które wykorzystuje promieniowanie jonizujące w postaci izotopu promieniotwórczego w celu uzyskania obrazów badanego narządu. Do jego przeprowadzenia wymagane jest skierowanie od lekarza specjalisty. Powszechnie wiadomo, że wspomniany rodzaj promieniowania powoduje szereg zmian w ludzkim materiale genetycznym, w zależności od zastosowanej dawki.  

SPS jest bezpiecznym badaniem pod warunkiem zastosowania odpowiedniej ochrony radiologicznej i właściwego przygotowania pacjenta.

Dawki radioizotopu stosowane w scyntygrafii serca są dobrane tak, aby nie przekraczały dopuszczalnych norm promieniowania jonizującego i nie powodowały skutków popromiennych. 

Absolutnym przeciwwskazaniem do tego typu badań jest ciąża. 

Karmienie piersią stanowi przeciwwskazanie względne. Gdy stan zdrowia kobiety karmiącej wskazuje konieczność wykonania scyntygrafii serca, można przeprowadzić takie badanie. Zastosowanie radioizotopu wymaga czasowego przerwania karmienia mlekiem matki. Przed badaniem należy odciągnąć pokarm z piersi i przygotować zapas na kilka dni dla dziecka. Po scyntygrafii kobieta powinna zastosować około 2-dniowy czas karencji. Po tym czasie stężenie radioizotopu podanego podczas badania scyntygraficznego osiągnie w mleku kobiety karmiącej wartość zerową.

Scyntygrafia serca – jak się przygotować? 

• Przed badaniem należy poinformować lekarza o zażywanych lekach i innych problemach zdrowotnych w celu ustalenia, czy pacjent może zostać poddany wysiłkowi fizycznemu na bieżni. Jeśli nie ma takiej możliwości, zostanie u niego przeprowadzona próba farmakologiczna. 
• Po konsultacji z lekarzem prowadzącym, jeśli jest taka możliwość, należy odstawić niektóre leki, np. ß-blokery. 
• Na 24 godziny przed badaniem nie należy pić kawy, mocnej herbaty, napojów energetyzujących, alkoholu i palić papierosów (może mieć to wpływ na pracę serca). 
• Pacjent w dniu badania powinien pozostać na czczo (lub od lekkiego posiłku do momentu badania powinny upłynąć minimum 3 godziny). 
• Na badanie należy przyjść w wygodnym, sportowym ubraniu, bez metalowych elementów w obrębie klatki piersiowej. 
• Należy zabrać ze sobą wysokokaloryczny posiłek zawierający tłuszcz, np. w postaci kanapki i 2 szklanek tłustego mleka lub połowy tabliczki czekolady. 
• Tuż przed akwizycją (odczytem promieniowania) należy zdjąć metalowe elementy mogące znaleźć się w polu badania. Podczas scyntygrafii serca pacjent pozostaje w ubraniu. 

Jak przebiega scyntygrafia serca? 

Scyntygrafia perfuzyjna serca może być wykonana przy użyciu radiofarmaceutyku znakowanego talem ²⁰¹Tl lub technetem ^99mTc. Ze względu ochrony radiologicznej (energia emitowanego promieniowania, czas półtrwania izotopu) i kosztów wytwarzania powszechnie używanym izotopem jest technet [1]. 

W przypadku SPS zastosowanie ma kilka rodzajów radiofarmaceutyków znakowanych technetem – 99mTc-MIBI i Tc-99m tetrofosmina. Oba są wydalane z żółcią i moczem [1]. 

Scyntygrafia serca jest wykonywana w spoczynku oraz po obciążeniu w celu ukazania przepływu przez naczynia wieńcowe przed i po zwiększeniu zapotrzebowani na redystrybucję krwi – perfuzja spoczynkowa i wysiłkowa. 

Badanie można podzielić na dwa etapy wykonywane w dwóch różnych dniach i analizowane razem lub osobno, w zależności od wskazań. 

Etap 1 – Scyntygrafia wysiłkowa serca  

Trwa ok. 2 godziny. Jej wynikiem jest obraz ukrwienia mięśnia sercowego podczas wzmożonego zapotrzebowania na składniki odżywcze. 

• Przygotowanie pacjenta – pacjent przychodzi na badanie w sportowym ubraniu. Następuje podłączenie aparatury monitorującej parametry życiowe podczas badania (elektrody EKG, pulsoksymetr, mankiet ciśnienia). 
• Próba wysiłkowa – pacjent spaceruje po bieżni lub porusza się na rowerze stacjonarnym ze stopniowo zwiększającą się prędkością i nachyleniem. Podczas testu monitorowane są podstawowe parametry życiowe – tętno, ciśnienie krwi, zapis EKG. W sytuacji, gdy u pacjenta występują przeciwwskazania do wykonania naturalnego wysiłku fizycznego, np. u osób z niesprawnymi kończynami i po amputacji, wysiłek można zastąpić dożylnym podaniem leku powodującego zwiększenie zapotrzebowania mięśnia sercowego w tlen – najczęściej jest to dobutamina (próba farmakologiczna). Organizm reaguje podobnie jak podczas wysiłku [1]. 
• Podanie radiofarmaceutyku na szczycie wysiłku – po osiągnięciu maksymalnego tętna lub maksymalnej tolerancji wysiłku przez danego pacjenta bieżnia zostaje zatrzymana. Do żyły przez uprzednio założony wenflon zostaje podany radiofarmaceutyk w postaci Tc-MIBI. 
• Odpoczynek po wysiłku – po próbie wysiłkowej i podaniu radiofarmaceutyku pacjent odpoczywa. W dalszym ciągu monitorowane są jego parametry życiowe. 
• Zjedzenie posiłku bogatego w tłuszcze – podczas odpoczynku zaleca się spożycie kanapki i wypicie około 2 szklanek tłustego mleka lub zjedzenie połowy tabliczki czekolady. Celem tego zabiegu jest sprowokowanie obkurczenia pęcherzyka żółciowego i wydalenia żółci, w której zgromadził się radiofarmaceutyk. Zgromadzona radioaktywna żółć w pęcherzyku mogłaby zaburzać widoczność obrazowanego serca na wyniku badania. 
• Wykonanie akwizycji – stworzenie obrazów pod gammakamerą SPECT po około 1 godzinie od podania radiofarmaceutyku. Pacjent przechodzi do pomieszczenia z aparaturą SPECT, kładzie się na specjalnym stole, a nad jego klatką piersiową porusza się głowica gammakamery sczytująca ilość kwantów promieniowania emitowanych przez radiofarmaceutyk zgromadzony w narządzie. Na tej podstawie urządzenie tworzy obrazy serca. Ważne, aby osoba badana leżała bez ruchu, oddychała spokojnie i miarowo. 
• Zalecenia po badaniu – picie dużej ilości płynów w celu wypłukania radioizotopu z organizmu.  

Etap 2 – Scyntygrafia statyczna mięśnia sercowego 

Trwa ok. 1,5 godziny. Najlepiej wykonać ją po upływie 2 dni od scyntygrafii wysiłkowej. 

• Pacjent odpowiednio przygotowany przychodzi na badanie, po czym zostaje mu założony dostęp naczyniowy – wenflon. 
• Następuje dożylne podanie radiofarmaceutyku w postaci Tc-MIBI. Po iniekcji pacjent bez osób towarzyszących czeka na kolejny etap badania w specjalnym pomieszczeniu (ze względu na promieniowanie wytwarzane przez radiofarmaceutyk). 
• Zjedzenie posiłku bogatego w tłuszcze. 
• Wykonanie akwizycji – stworzenie obrazów pod gammakamerą SPECT po około 1 godzinie od podania radioznacznika. Przebieg jest podobny jak w pierwszym etapie. 
• Zalecenia po badaniu takie same jak w pierwszym etapie. 

Scyntygrafia serca – czy powoduje skutki uboczne? 

Jeżeli badanie scyntygraficzne jest przeprowadzane zgodnie ze wszystkimi wytycznymi, wskazaniami i zasadami ochrony radiologicznej, nie powoduje skutków ubocznych. 

Scyntygrafia serca – cena 

Do badań scyntygraficznych serca potrzebne jest skierowanie, bez względu na to, czy chcemy je wykonać prywatnie, czy na NFZ. 

Ceny badania wykonywanego na koszt pacjenta mogą się różnić w zależności od ośrodka. Przykładowy cennik przedstawia się następująco: 

• scyntygrafia perfuzyjna mięśnia sercowego SPECT – spoczynek i wysiłek – 1400 zł; 
• scyntygrafia perfuzyjna mięśnia sercowego SPECT – spoczynek – 600 zł; 
• scyntygrafia perfuzyjna mięśnia sercowego SPECT – wysiłek – 800 zł; 
• scyntygrafia perfuzji i kurczliwości mięśnia sercowego GSPECT – po próbie wysiłkowej ze spoczynkową oceną kurczliwości – 1100 zł. 

Scyntygrafia serca należy do nieinwazyjnych badań diagnostycznych o dużej zdolności do wykrywania zaburzeń przepływu krwi przez tętnice wieńcowe [1]. W ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat PSP bardzo się rozwinęła, odgrywając znaczną rolę przy podejmowaniu decyzji dotyczących postępowania z chorymi, którzy cierpią na chorobę wieńcową. Mimo licznych sukcesów w tej dziedzinie badania przeprowadzane w Zakładzie Medycyny Nuklearnej są znacznie rzadziej zlecane przez lekarzy specjalistów w porównaniu do innych metod. Przyczyną takiego stanu może być ograniczony dostęp do tego typu miejsc i powszechny, nieuzasadniony strach przed wpływem izotopów promieniotwórczych na organizm człowieka.

Przeczytaj również:
Na czym polega scyntygrafia?