Białkomocz – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie

Czym jest białkomocz?

Wydalanie z moczem 30-150 mg białka/dobę uważa się za normę.  

Każda wartość powyżej górnej granicy będzie klasyfikowana jako nadmierna utrata białka, czyli białkomocz.  

Na całość białka fizjologicznie wydalanego z moczem składają się głównie: 

• albuminy,  
• białka niskocząsteczkowe, 
• białko Tamma-Horsfalla, czyli uromodulina [1].  

Białkomocz jako objaw pojawiający się w przebiegu choroby może wskazywać na duże ryzyko rozwinięcia postępujących zaburzeń funkcji nerek i schorzeń układu krążenia [2].

Należy jednak pamiętać, że obecność białka w moczu nie zawsze oznacza chorobę. 

Podział białkomoczu

Białkomocz świadczący o chorobie można podzielić na trzy grupy:  

• kłębuszkowy,  
• cewkowy, 
• z przeładowania, inaczej przednerkowy. 

Oprócz tego wyróżnia się białkomocz czynnościowy, zwany również fizjologicznym – białkomocz ortostatyczny wynikający z przyjęcia długotrwałej pozycji stojącej, białkomocz gorączkowy i powysiłkowy u sportowców. Temu ostatniemu często może towarzyszyć krwinkomocz [3].  

Mikroalbuminuria, czyli wydalanie 30-300 mg albumin na dobę jest ważnym wskaźnikiem oceniającym wczesne uszkodzenie nerek w przebiegu cukrzycy i nadciśnienia tętniczego.  

Białkomocz – przyczyny

Przyczyny białkomoczu u dorosłych są inne niż w przypadku dzieci.  

Wynika to głównie z faktu, że dorośli znacznie częściej niż dzieci cierpią na schorzenia przewlekłe, w których przebiegu występuje białkomocz.

Do najczęstszych przyczyn białkomoczu związanego z chorobą u osoby dorosłej należą: 

• choroby nerek (glomerulopatie, choroby cewkowo-śródmiąższowe); 
• nefropatia nadciśnieniowa; 
• choroby układu krążenia (np. przewlekła niewydolność serca, choroba niedokrwienna serca); 
• cukrzycowa choroba nerek;  
• amyloidoza nerek; 
• choroby hematologiczne (np. w szpiczaku plazmocytowym występuje białkomocz z przeładowania); 
• choroby ogólnoustrojowe przebiegające z zajęciem nerek (np. toczeń rumieniowy układowy); 
• choroby nowotworowe i zapalne dróg moczowych; 
• polekowe uszkodzenie nerek. 

Białkomocz – objawy

Wiele osób nie odczuwa żadnych objawów towarzyszących. Z kolei objawowy białkomocz jest głównie związany z zespołem nerczycowym i nefrytycznym w sytuacji zapalenia nerek. W pierwszym przypadku chory może się skarżyć na obrzęki wokół oczu zaraz po przebudzeniu, które z czasem występują również w innych miejscach na ciele. Dla zespołu nefrytycznego charakterystyczne jest występowanie mniej nasilonych obrzęków i nadciśnienia tętniczego [2].  

Kiedy ilość białka traconego wraz z moczem jest znacząca, pacjent może zaobserwować spieniony mocz.  

Diagnostyka białkomoczu

Pierwotnie do diagnostyki białkomoczu wykorzystywano mocz pochodzący z dobowej zbiórki.  

Ponieważ ta metoda była niewygodna i mało dokładna, aktualnie do wykonania podstawowego badania wykorzystuje się próbkę pobraną rano.  

Testy paskowe mają ograniczoną czułość diagnostyczną w rozpoznawaniu białkomoczu [4]. W związku z tym wykrycie białka w moczu tą metodą należy powtórzyć trzykrotnie, aby mieć pewność, że rozpoznanie jest zasadne [2].  

Dobowa zbiórka moczu jest tożsama z pomiarem stosunku stężenia białka do kreatyniny w jednorazowej próbce moczu. Należy jednak pamiętać, że zbyt wysoki lub niski wskaźnik nie zawsze oznacza chorobę nerek. U umięśnionego kulturysty oraz osoby wyniszczonej i niedożywionej normy będą różne.  

Ponadto wskaźnik ten nie powinien być stosowany w przypadku białkomoczu ortostatycznego [3]. Warto pamiętać, że na rozpoznanie białkomoczu ortostatycznego wskazuje jego ustąpienie po ok. 8-godzinnym odpoczynku w pozycji leżącej, czyli np. po nocy [4].  

Każdy pacjent z białkomoczem o niejasnej przyczynie powinien mieć wykonane USG nerek na wczesnym etapie diagnostyki w celu wykluczenia zastoju moczu lub nefropatii refluksowej. 

W rzadkich przypadkach konieczna jest biopsja nerki, aby ustalić rozpoznanie [4].  

Białkomocz w ciąży

Białkomocz zdiagnozowany u kobiety ciężarnej przy okazji badania ogólnego moczu przy współwystępowaniu nadciśnienia tętniczego może wskazywać na ryzyko rozwinięcia stanu przedrzucawkowego groźnego dla zdrowia i życia matki oraz dziecka. 

Rozpoznanie białkomoczu przy kontrolnych badaniach w czasie ciąży może mieć również przyczynę niezwiązaną z samym przebiegiem ciąży. Białkomocz mógł być obecny już od jakiegoś czasu i dopiero wówczas zostać wykryty. Może być także objawem innej choroby.  

Przedział między 150 a 250 mg uznaje się za białkomocz fizjologiczny w ciąży.

Białkomocz u dzieci

W przypadku populacji pediatrycznej normę białka w moczu określa się w zależności od wielkości powierzchni ciała. Przykładowo górną granicą normy dla niemowlęcia poniżej 6. miesiąca życia jest 240 mg/m2 pc. na dobę. U starszych dzieci wartość ta wynosi 150 mg/m2 pc. na dobę.  

W związku z tym drobne dziecko w warunkach fizjologicznych będzie wydalało inną ilość białka niż wysoki nastolatek o większej masie ciała [1].

Należy zaznaczyć, że u dzieci znacznie częściej niż u dorosłych powodem białkomoczu jest przyczyna czynnościowa, czyli np. białkomocz powysiłkowy, ortostatyczny [1]. Dobowa zbiórka moczu u małych dzieci jest uciążliwa i często niedokładna, dlatego rzadko jest wykorzystywana w diagnostyce w tej grupie wiekowej. 

Białkomocz – leczenie naturalne (zioła)

Aby pozbyć się białkomoczu, niektóre osoby sięgają po preparaty ziołowe. Liście brzozy, ziele mącznicy, pokrzywa i wrzos dzięki swojemu działaniu moczopędnemu wchodzą w skład mieszanek ziołowych do sporządzania naparów.  

Jednak należy pamiętać, że leczenie białkomoczu będącego objawem jakiejś choroby nie powinno się koncentrować jedynie na obniżeniu zawartości białka w moczu, ale przede wszystkim na usunięciu przyczyny.

Ponadto należy pamiętać, że produkty pochodzenia naturalnego nie zawsze są bezpieczne dla zdrowia. Preparaty roślinne i ziołowe mogą działać toksycznie na organizm, powodując nawet uszkodzenie narządów. Przykładem takiej niebezpiecznej substancji jest kwas arystolochowy, który występuje w mieszankach ziół stosowanych na odchudzanie. Dowiedziono naukowo, że wykazuje on działanie toksyczne na nerki i potwierdzono, że może on powodować przewlekłą niewydolność tego narządu [5].  

Można uważać, że dobrym pomysłem na uzupełnienie traconego z moczem białka będzie jego wysoka podaż w diecie. Jednak jego suplementacja i spożywanie dużej ilości produktów o wysokiej zawartości białka może jedynie nasilić białkomocz. I odwrotnie – obniżenie zawartości białka w diecie zmniejszy białkomocz, wpływając korzystnie na zdrowie [4].  

Białkomocz – leczenie farmakologiczne

Celem leczenia białkomoczu jest przede wszystkim zminimalizowanie ryzyka uszkodzenia nerek i obniżenie wysokiego ciśnienia tętniczego, jeśli mu towarzyszy. Rozpoznanie przyczyny białkomoczu jest kluczowe, aby terapia przyniosła oczekiwane rezultaty, ponieważ w zależności od etiologii objaw ten może być odmiennie leczony.  

Leczenie białkomoczu wpływa protekcyjnie nie tylko na nerki, ale również na cały układ krążenia. Włączane w tym celu leki, takie jak inhibitory konweratazy angiotensyny lub sartany, często zapobiegają chorobom sercowo-naczyniowym i tym samym redukują zachorowalność i umieralność wśród pacjentów obciążonych dużym ryzykiem wystąpienia tych chorób [2]. 

Białkomocz nie zawsze świadczy o chorobie, ale u dorosłych jest typowym objawem upośledzenia funkcji nerek w przebiegu przede wszystkim nadciśnienia i cukrzycy. Dlatego osoby obciążone chorobami przewlekłymi powinny poddawać się regularnie badaniom przesiewowym, w tym badaniom ogólnym moczu wykrywającym białkomocz, aby uchronić się przed rozwinięciem niewydolności nerek. 

Przeczytaj również:
Badanie ogólne moczu – o czym mówią jego wyniki?