Akkermansia muciniphila. Probiotyk do zadań specjalnych?

Co wiemy o Akkermansia muciniphila? 

Akkermansia muciniphila to bakteria probiotyczna, która jest naturalnym składnikiem mikroflory bakteryjnej człowieka. Została po raz pierwszy wyizolowana w 2004 r. przez holenderskich naukowców. U zdrowych dorosłych stanowi 1-4% całkowitej flory jelitowej i kolonizuje warstwę śluzową jelita grubego.  

O kluczowej roli tego szczepu dla naszego zdrowia świadczy fakt, że występuje on także w mleku kobiecym. Bakteria jest odporna na działanie soków żołądkowych, dzięki czemu karmienie niemowląt piersią korzystnie wpływa na skład flory bakteryjnej ich jelit. Wykazuje też szereg dobroczynnych efektów zdrowotnych w późniejszych latach życia.  

W naturalnych warunkach Akkermansia Muciniphila kolonizuje jelito grube właśnie w ciągu 1. roku życia. Po tym czasie osiąga taki poziom jak u zdrowego dorosłego człowieka. Badacze zaobserwowali jednak, że poziom ten maleje wraz z wiekiem, przyczyniając się do starzenia organizmu i występowania szeregu chorób metabolicznych (w szczególności spowodowanych dietą wysokotłuszczową i wysokowęglowodanową). Zwiększenie ilości tej bakterii w jelicie może przyczynić się do wydłużenia okresu zdrowia starszej populacji. 

Wielu badaczy, analizując skład mikroflory bakteryjnej w przebiegu różnych chorób, zaobserwowało zależność łączącą spadek ilości szczepu Akkermansia Muciniphila z pogorszeniem stanu zdrowia. Jednocześnie przywrócenie właściwego składu flory bakteryjnej powodowało poprawę parametrów choroby i złagodzenie jej objawów. 

Akkermasia muciniphila – naturalna alternatywa dla leków na cukrzycę? 

Najwięcej potwierdzonych informacji na temat skuteczności i bezpieczeństwa tego szczepu naukowcy uzyskali w leczeniu chorób metabolicznych, np. otyłości, cukrzycy typu 2 czy zaburzeń lipidowych. Ilość Akkermansia Muciniphila w jelitach osób zdrowych jest znacznie wyższa niż u osób z zaburzeniami metabolicznymi. Co ciekawe badanie mikrobiomu wykazało, że do zmniejszenia zawartości Akkermansia Muciniphila u pacjentów chorych na cukrzycę typu 2 może dochodzić nawet na 10 lat przed wystąpieniem pierwszych objawów choroby.  

Dotychczasowe badania kliniczne w leczeniu chorób metabolicznych wywołanych dietą wysokotłuszczową wykazały, że bakterie te są dobrze tolerowane, bezpieczne i nietoksyczne. Po codziennej, trwającej 90 dni suplementacji u pacjentów poprawiła się wrażliwość na insulinę, zmniejszyła się insulinemia i stężenie cholesterolu całkowitego w osoczu.  

Ponadto u osób przyjmujących Akkermansia Muciniphila zmniejszyła się masa ciała (bez modyfikacji diety), a także masa tkanki tłuszczowej i obwód bioder. Po trzech miesiącach suplementacji Akkermansia Muciniphila zmniejszyła się aktywność markerów dysfunkcji wątroby i stan zapalny.  

Akkermansia muciniphila wydziela białko GLP-1, które reguluje metabolizm. Mechanizm działania jest taki jak w przypadku nowoczesnych leków przeciwcukrzycowych, które w ostatnim czasie zyskały bardzo dużą popularność także w terapii otyłości. 

Szczep ten poprawia również szczelność bariery jelitowej. Zwiększa się integralność komórek nabłonka jelit oraz wytwarza się więcej śluzu o właściwościach ochronnych. Niski poziom Akkermansia Muciniphila w jelicie może zmniejszać grubość błony śluzowej, co prowadzi do osłabienia funkcji bariery jelitowej i ułatwia wnikanie toksyn do organizmu.  

Rola Akkermansia Muciniphila w utrzymaniu zdrowia jelit jest znacząca, ale jej wpływ wykracza poza jelita.

W miarę kontynuowania badań nad potencjalnymi zastosowaniami terapeutycznymi Akkermansia Muciniphila wyłaniają się nowe kierunki jej wykorzystania, które zebrałam w tabeli.

Akkermansia Muciniphila może wspierać układ odpornościowy w walce z wirusem ptasiej grypy (H7N9), który powoduje zmiany w mikroflorze jelit. Podanie pasteryzowanej bakterii ograniczyło śmiertelność, zahamowało utratę wagi chorego i zmniejszyło ilość wirusa w płucach. Korzystne jest też tutaj działanie przeciwzapalne szczepu. 

Niektóre badania nad probiotykiem wykazały, że zwiększona ilość Akkermansia Muciniphila w jelicie może zaostrzać objawy choroby Parkinsona, Alzheimera, wrzodziejącego zapalenia jelita grubego. Inni naukowcy potwierdzali jednak jej dobroczynne działanie. W związku z tym konieczne jest przeprowadzenie dalszych badań i podejmowanie decyzji o stosowaniu leczenia po dokładnej analizie stanów chorobowych pacjentów. 

Jak wpłynąć na wzrost Akkermansia Muciniphila w jelitach? 

Na kolonizację i ilość Akkermansia Muciniphila mogą mieć wpływ różne czynniki, np. wiek, środowisko, genotyp, stan fizjologiczny czy stosowanie leków. Jednak jednym z kluczowych elementów wpływających na poziom tego probiotyku w jelitach są nasze nawyki żywieniowe.

Dieta bogata w cukry i tłuszcze nasycone powoduje znaczne obniżenie frakcji Akkermansia Muciniphila w jelitach, co skutkuje powstawaniem chorób przewlekłych.  

Na rynku jest dostępnych coraz więcej suplementów zawierających w swoim składzie Akkermansia Muciniphila. Umożliwiają one uzupełnienie i wzbogacenie w ten sposób flory bakteryjnej jelit. Ze względu na trudności w hodowli tego probiotyku całkowita kuracja jest na razie dość kosztowna. Okazuje się jednak, że wzrost populacji Akkermansia Muciniphila w jelitach możemy osiągnąć także innymi sposobami. 

Post 

Ponieważ Akkermansia Muciniphila potrzebuje do wzrostu tylko mucyny (naturalnie wydzielanej przez nabłonek jelit), ma przewagę nad innymi gatunkami bakterii wchodzącymi w skład flory bakteryjnej. Dzięki temu potrafi się rozwijać np. podczas postu czy niedożywienia. Badania na zwierzętach potwierdziły, że po okresie postu znacznie wzrasta w jelicie populacja tego dobroczynnego szczepu. 

Rodzaj diety 

Dieta i nawyki żywieniowe mają ogromny wpływ na skład mikroflory. Popularna w ostatnich latach dieta ketogeniczna (89% kcal z tłuszczu, 10% kcal z białka i <1% kcal z węglowodanów) powoduje wzrost ilości szczepu Akkermansia Muciniphila. W związku z tym dieta ketogeniczna, a szczególnie jej wersja śródziemnomorska obfitująca w zielone warzywa i NNKT (niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe), jest obiecującym sposobem terapii wielu chorób metabolicznych (cukrzyca, hiperlipidemia, otyłość) i zapalnych (łuszczyca, IBD) oraz neurodegeneracyjnych (Alzheimer, Parkinson). Dieta niskowęglowodanowa (70% kcal z tłuszczu, 20% z białka i 10% z węglowodanów) prowadziła do zmniejszenia populacji Akkermansia Muciniphila w jelitach i zaostrzyła zapalenie jelit u chorych cierpiących na tę dolegliwość. 

Inne probiotyki 

Okazuje się, że także podawanie innych probiotyków lub ich mieszanin prowadzi do zwiększenia ilości Akkermansia Muciniphila w mikrobiomie jelitowym. W tym celu stosowano suplementację Lactobacillus plantarum lub połączenie szczepów Bifidobacterium infantis, Lactobacillus acidophilus, Enterococcus faecalis i Bacillus cereus. 

Prebiotyki 

Skuteczne w zwiększeniu populacji Akkermansia Muciniphila jest także stosowanie prebiotyków (np. inuliny). Są to substancje, które stymulują wzrost określonych gatunków flory jelitowej. Dlatego dieta bogata w te produkty (np. cebula, czosnek, por) wspiera kolonizację jelita w dobroczynny szczep Akkermansia Muciniphila. Można też sięgnąć po gotowe suplementy zawierające substancje o właściwościach prebiotycznych. 

Witamina D3 

Naukowcy potwierdzili, że suplementacja witaminy D3 także powoduje przywrócenie prawidłowego poziomu Akkermansia Muciniphila w jelitach. Tym samym aktywuje jej pozytywny wpływ na organizm.  

Polifenole 

Spożywanie polifenoli (naturalnych przeciwutleniaczy) zawartych m.in. w winogronach czy zielonej herbacie wspiera kolonizację jelit w szczep Akkermansia Muciniphila. Badania naukowe pokazały, że w przypadku tej substancji istotna jest wysoka dawka polifenoli, więc skuteczniejsza wydaje się suplementacja niż uzupełnianie polifenoli z diety. 

Zioła 

Okazuje się, że zioła stosowane tradycyjnie w medycynie chińskiej mają znaczącą rolę w kolonizacji jelita przez Akkermansia Muciniphila. Połączenie imbiru lekarskiego z żeń-szeniem lub mieszanka 4 ziół (korzenia sasanki, kory korkowca chińskiego, kłącza cynowodu chińskiego, kory jesionu) daje korzyści zdrowotne właśnie przez modyfikowanie składu flory bakteryjnej pod kątem promowania kolonizacji przez Akkermansia Muciniphila. 

Leki 

Jednym z najlepiej przebadanych leków zwiększających poziom Akkermansia Muciniphila w jelitach jest metformina stosowana w leczeniu cukrzycy typu 2. Ostatnie badania wykazały, że przyczynia się ona do modyfikacji składu flory bakteryjnej, co w efekcie poprawia parametry metaboliczne opisane powyżej. 

Akkermansia Muciniphila jest obiecującym probiotykiem nowej generacji i jednym z pierwszych drobnoustrojów, które nadają się do konkretnego zastosowania klinicznego. Konieczne są jednak dalsze badania. Być może szczep ten okaże się w przyszłości eliksirem długowieczności?

Przeczytaj również:
Szokuje i ratuje życie. Przeszczep kału