Aseksualizm – co to takiego?

Co to jest aseksualizm? 

Aby móc zrozumieć, czym jest aseksualność, należy najpierw zastanowić się, czym w ogóle jest ludzka seksualność. Pojęcie „seksualność” rozumiane jest w literaturze jako podstawowy element życia ludzkiego – bycia człowiekiem. Obejmuje nie tylko zachowania seksualne, ale także identyfikację płciową i orientację seksualną. Seksualność przejawia się w pożądaniu, intymnych stosunkach, reakcjach fizjologicznych (podniecenie) i reprodukcji. Człowiek może doświadczać swojej seksualności nie tylko na zewnątrz, ale również wewnątrz siebie – w postaci myśli, fantazji, przekonań i wartości. Seksualność i jej wyrażanie uwarunkowane są nie tylko czynnikami biologicznymi i psychologicznymi, ale również kontekstem społecznym i kulturowym [2]. 

Zdefiniowanie aseksualizmu stanowiło przedmiot rozważań wielu autorów. Powstały liczne definicje ujmujące to zjawisko i próbujące wyjaśnić jego istotę. Aseksualność to trwały brak pociągu seksualnego, który nie jest spowodowany występowaniem u osoby zaburzeń natury fizycznej czy psychicznej. Aseksualizm nie jest także świadomym wyborem – w przeciwieństwie do celibatu czy powstrzymywania się od wchodzenia w relacje seksualne (przy odczuwaniu pociągu seksualnego i podniecenia) [1-5].

Czy aseksualizm to orientacja seksualna? 

W środowisku naukowym wciąż toczy się dyskusja, czy aseksualizm można uznać za orientację seksualną. Część badaczy twierdzi, że orientacja seksualna z samej nawet nazwy wskazuje, że jest to popęd seksualny ukierunkowany w pewną stronę, zorientowany na coś/kogoś. Osoby aseksualne natomiast nie odczuwają popędu seksualnego w stosunku do jakiejkolwiek płci. Spora grupa badaczy przychyla się jednak do stanowiska, że aseksualizm jest w istocie orientacją seksualną [1, 3]. 

Aseksualność a aromantyczność 

W społeczeństwie panuje często błędne przekonanie, że osoby identyfikujące się jako aseksualne cierpią z powodu braku pociągu seksualnego i przez swoją orientację seksualną nie są w stanie tworzyć udanych związków romantycznych. Negatywne uczucia i doświadczenia osób aseksualnych nie są przeważnie związane z ich orientacją seksualną, lecz z niemożnością dostosowania się do społecznych norm i byciem osobą należącą do grupy mniejszościowej [1]. 

Osoby aseksualne mogą tworzyć udane związki romantyczne, występuje u nich zdolność do „zakochania się” i chęć wchodzenia w relacje oparte na bliskości, jednak nie wiąże się to z chęcią uprawiania seksu z partnerem/partnerką. Osoby aseksualne mogą zakochiwać się w osobach różnych płci. Kiedy aseksualna kobieta zakochuje się wyłącznie w przedstawicielach płci męskiej, to jest wciąż osobą aseksualną, ale również heteroromantyczną. Gdyby ta sama kobieta była zainteresowana relacją romantyczną wyłącznie z drugą kobietą, to wówczas można by było uznać ją za osobę homoromantyczną, a w przypadku chęci wchodzenia w związek z osobami obu płci – biromantyczną.  

Osoby aseksualne mogą także nie odczuwać chęci wchodzenia w relacje romantyczne i nie doświadczać miłości w sensie romantycznym. Wówczas taka osoba jest nie tylko aseksualna, ale również aromantyczna.  

Aromantyzm to doświadczanie romantyczności w sposób inny niż przyjęty w społeczeństwie jako „normalny”. Aromantyczność rozumiana jest jako brak pociągu romantycznego, czyli niechęć do wchodzenia w związki romantyczne, awersja do romantyczności (zachowań, które są często przejawiane przez pary). Osoby aromantyczne nie zakochują się i relacje z innymi traktują jako platoniczne. Warto podkreślić, że osoby aromantyczne wcale nie muszą być aseksualne. Mogą one chętnie wchodzić w relacje seksualne i posiadać preferencje odnośnie płci, jednak nie wiąże się to z byciem „zakochanym” w drugiej osobie. To nie oznacza, że osoby aromantyczne nie potrafią kochać – kochają, ale miłością platoniczną (przyjaciół, rodzinę) [6]. 

Czy aseksualizm to choroba? 

Aseksualizm nie pojawia się w obecnie obowiązujących klasyfikacjach medycznych (ICD-11, DSM-V) jako jednostka chorobowa i nie powinien być w ten sposób traktowany. Jednak część osób może dalej mylnie postrzegać aseksualność jako zaburzenie. Wynika to z faktu, że historycznie aseksualność była uznawana za coś anormatywnego i dla wielu klinicystów i seksuologów brak lub obniżony popęd seksualny świadczył o dysfunkcji i chorobie. Nie zastanawiano się nad podłożem braku popędu seksualnego i każdorazowo postrzegano go jako przejaw choroby. Myślenie to jednak uległo zmianie i obecnie rozróżnia się brak lub obniżony popęd seksualny spowodowany zaburzeniami fizycznymi, fizjologicznymi bądź psychicznymi od aseksualności [1-3]. 

Aseksualność nie jest chorobą, tylko orientacją seksualną. W związku z tym nie można próbować leczyć aseksualności – tak jak w przypadku każdej innej orientacji seksualnej, których próby „leczenia” są szkodliwe i niosą za sobą wyłącznie negatywne konsekwencje dla zdrowia i psychiki człowieka. 

Jak rozpoznać aseksualizm? 

Aseksualizm nie jest jednostką chorobową, dysfunkcją czy zaburzeniem, dlatego w jego przypadku nie powinno się mówić o objawach. Należy raczej używać sformułowania cechy. Istnieją pewne specyficzne cechy, które mogą świadczyć o tym, że dana osoba jest aseksualna. Należą do nich: 

• brak pociągu płciowego nakierowanego na drugą osobę czy określoną płeć; 
• nieodczuwanie podniecenia i pożądania w stosunku do drugiej osoby; 
• niechęć do podejmowania aktywności seksualnej (czasem osoby aseksualne mogą angażować się w czynności seksualne, takie jak masturbacja, ale odczuwać niechęć do uprawiania seksu); 
• awersja do okazywania czułości nacechowanej seksualnie (np. namiętnego całowania) i nagości; 
• brak pociągu seksualnego nie jest spowodowany zaburzeniami fizycznymi czy psychicznymi ani traumatycznymi doświadczeniami, a brak zachowań o charakterze seksualnym nie jest świadomą decyzją (jak ma to miejsce np. w przypadku celibatu); 
• niezdolność do określenia swojej orientacji seksualnej na spektrum, w którym pociąg seksualny występuje (heteroseksualna, homoseksualna, biseksualna, panseksualna itp.); 
• osoby aseksualne mogą nie rozumieć wszechobecnego zainteresowania seksem; 
• zadowolenie (nieodczuwanie przykrych emocji) w związku z brakiem popędu seksualnego. Osoba aseksualna nie czuje, że przez brak seksu jej życie jest „uboższe”; 
• osoba aseksualna potrafi stwierdzić, że ktoś jest atrakcyjny, jednak nie wiąże się to z pożądaniem czy chęcią wejścia w relację seksualną z tą osobą; 
• brak popędu i pociągu seksualnego utrzymuje się wraz z upływem czasu [1, 5]. 

Test na aseksualizm – na czym polega? 

W internecie możemy natknąć się na wiele testów i quizów mających pomóc nam określić naszą orientację seksualną. Nie ma jednak testu, który niepodważalnie i jednoznacznie stwierdzi naszą aseksualność. Większość testów, które znajdziemy w internecie, nie została nawet opracowana przez wykwalifikowane osoby (takie jak psychoseksuolog czy seksuolog). Można oczywiście rozwiązać taki test w wolnej chwili i w niczym to nie zaszkodzi. Nie należy jednak traktować go jako „prawdy objawionej”. Jedyną osobą, która jest w stanie określić Twoją seksualność jesteś Ty sam/a, a poszukiwanie informacji na temat aseksualności i różnych orientacji seksualnych z pewnością okaże się w tym pomocne. 

Rodzaje aseksualizmu 

Istnieje kilka rodzajów aseksualizmu, co jest związane z tym, że aseksualność jest różnie odczuwana przez poszczególne osoby. Może ona przybierać odmienne formy i charakteryzować się różną intensywnością. 

Rodzaje aseksualizmu (wyróżnione przez seksuologów ze względu rodzaj popędu seksualnego): 

1. Popęd jest obecny, ale nie ma pociągu seksualnego. Oznacza to, że osoby o tym typie aseksualizmu zakładają, że seks w teorii może sprawić im przyjemność, jednak nie odczuwają potrzeby uprawiania go z drugą osobą (wybierają masturbację); 
2. Brak popędu seksualnego, ale występuje pociąg romantyczny. Osoba ta nie odczuwa pożądania i nie odczuwa potrzeby wchodzenia w relacje seksualne. Może jednak czuć się „przyciągana” do innych, chcieć wchodzić w relacje romantyczne. Pojawia się miłość romantyczna, pragnienie emocjonalnej bliskości; 
3. Brak popędu i pociągu seksualnego – aseksualność i aromantyczność; 
4. Część badaczy za aseksualne uznaje także osoby, u których występuje popęd i pociąg seksualny, jednak nie współżyją one z partnerem, gdyż seks jest przez nie traktowany jako coś „nieczystego”. Takie ujęcie aseksualności jest jednak sprzeczne ze współczesną wiedzą na temat tej orientacji seksualnej [5]. 

Demiseksualizm a aseksualizm 

Demiseksualizm to odczuwanie pociągu seksualnego tylko do osób, z którymi jednostka tworzy silną więź emocjonalną. Dla osoby demiseksualnej pociągające seksualnie są wyłącznie osoby, z którymi pozostaje ona w bliskich relacjach, które darzy zupełnym zaufaniem. Osoba demiseksualna nie jest zainteresowana jednorazowymi przygodami i podejmowanie aktywności seksualnej odkłada w czasie do momentu, aż nie poczuje się silnie emocjonalnie związana z drugą osobą. Część osób, które identyfikują się jako aseksualne mogą z czasem stwierdzić, że są w istocie demiseksualne – jednak nie jest to regułą [5, 8]. 

Różnice między aseksualizmem a zaburzeniami popędu płciowego 

Zarówno aseksualność, jak i zaburzenia popędu płciowego charakteryzują się brakiem chęci do podejmowania aktywności seksualnej, ale w przypadku zaburzeń popędu płciowego jest to spowodowane dysfunkcjami fizjologicznymi bądź psychologicznymi, jest okresowe – czyli zaburzenie popędu może pojawiać się i znikać wraz z upływem czasu, a po podjęciu leczenia popęd seksualny powraca. Zaburzenia popędu seksualnego stanowią ponadto źródło cierpienia. Zaburzenia popędu płciowego nie można stwierdzić u danej osoby, jeśli istnieją przesłanki, że brak pociągu seksualnego jest spowodowany orientacją aseksualną [1, 2]. 

Jak sobie radzić z aseksualnością w związku? 

Przede wszystkim należy pamiętać, żeby nie naciskać i nie wymuszać na partnerze kontaktów seksualnych (za pomocą manipulacji czy próśb). Aktywność seksualna bez obopólnej chęci i zgody to przemoc seksualna. Należy szanować granice partnera. Nie każda osoba aseksualna będąca w związku zupełnie rezygnuje z seksu, jednak przeważnie podejmuje czynności seksualne, aby uszczęśliwić partnera. Powinno się w takiej sytuacji wspólnie negocjować częstotliwość i rodzaj kontaktów seksualnych, aby zapewnić maksymalny komfort i poszanowanie granic każdego z partnerów. Ważne jest, aby nie traktować odmowy seksu jako osobistego afrontu i nie budować własnego poczucia wartości wyłącznie na byciu atrakcyjnym seksualnie dla partnera.  

Pomocna może okazać się także zmiana myślenia o seksie – seks nie jest jedyną formą bycia blisko z partnerem. Należy budować bliskość także na inne sposoby, poprzez bardziej subtelne formy kontaktu fizycznego – jak np. przytulanie, trzymanie się za ręce, masaż czy pocałunek [7]. 

Jeśli jeden z partnerów jest osobą o dużej potrzebie bliskości fizycznej, dla której seks jest niezwykle ważną częścią relacji romantycznej, warto rozważyć, czy możliwe jest wzajemne zaspokojenie swoich potrzeb i zbudowanie szczęśliwej relacji. Pomocne może okazać się przedyskutowanie relacji z partnerem, a w razie potrzeby skonsultowanie się z psychologiem, seksuologiem czy psychoterapia dla par. 

Przeczytaj również:
Ból podczas stosunku seksualnego – co może być jego przyczyną?