Biegunka cukrzycowa – przyczyny, diagnostyka i leczenie

Czym jest biegunka cukrzycowa?  

Dolegliwości ze strony różnych części przewodu pokarmowego zgłasza ok. 75% pacjentów chorych na cukrzycę. Zaburzenia w obrębie jelita cienkiego i grubego objawiają się:  

• zaparciami,  
• biegunkami,  
• nietrzymaniem stolca.  

Biegunka cukrzycowa to schorzenie przewlekłe i często ma charakter przerywany, czyli występuje okresowo. Charakteryzuje się oddawaniem nawet do ok. 20 wodnistych stolców i często silnym parciem na stolec. Nie powoduje ona dolegliwości bólowych. Zazwyczaj pojawia się wieczorem, w nocy lub nad ranem i często jest nazywana nocną biegunką cukrzycową. Jest to uciążliwa przypadłość utrudniająca normalne funkcjonowanie. 

Przyczyny biegunki cukrzycowej 

Podstawową przyczyną wszystkich powikłań cukrzycowych jest zbyt wysoki poziom cukru we krwi. Wysokie stężenie cukru w komórkach może uruchamiać proces glikacji białek, a co za tym idzie zwiększać ilość czynników prozapalnych powodujących stres oksydacyjny. Procesy te prowadzą do szybszego starzenia się komórek. Znacząco zwiększony stres oksydacyjny u pacjentów z cukrzycą jest uznawany za jeden z czynników wpływających na zmiany gastroenterologiczne.   

Powstawanie zmian w obrębie przewodu pokarmowego wywoływanych przez cukrzycę jest wieloczynnikowe i złożone, ponieważ mechanizmy regulacji pracy przewodu pokarmowego są wieloaspektowe.  Przyczyny tych patologii są ciągle przedmiotem badań.  

Zmiany powodowane przez cukrzycę mogą dotyczyć:  

• układu nerwowego autonomicznego – jedną z głównych przyczyn biegunki cukrzycowej jest najprawdopodobniej neuropatia w obrębie przewodu pokarmowego (nieodwracalna cukrzycowa neuropatia autonomiczna); jeśli wysoki poziom cukru we krwi utrzymuje się przez długi czas może dochodzić do uszkodzenia nerwów i spowolnienia przekazywania impulsów; narządy wewnętrzne m.in. przewód pokarmowy, posiadają własne unerwienie (jelitowy układ nerwowy), które odpowiedzialne jest w tym przypadku za motorykę i funkcję jelit; ostatnie badania wskazują na dużą rolę czynników zapalnych w rozwoju neuropatii cukrzycowej; 
• mięśni gładkich przewodu pokarmowego – w wyniku istniejącej cukrzycy dochodzi do zmian w mięśniówce przewodu pokarmowego; końcowe produkty glikacji są odpowiedzialne za pogrubienie ściany, zmniejszenie kurczliwości i przerost mięśni okrężnicy; 
• komórek Cajala – komórek rozrusznikowych mięśni przewodu pokarmowego odpowiedzialnych za ich harmonijny skurcz i rozkurcz (za perystaltykę jelit); w powikłaniach cukrzycy dochodzi do zmniejszenia ich gęstości w ścianie przewodu pokarmowego.  

Diagnostyka biegunki cukrzycowej  

Diagnostyka biegunki cukrzycowej jest bardzo trudna. Opiera się ona na wyeliminowaniu innych chorób (przyczyn wtórnych) często współistniejących z cukrzycą i mogących dawać takie objawy. Lekarz przeprowadza diagnostykę różnicową i bierze pod uwagę:  

• chorobę trzewną (celiakię),  
• zaburzenia pracy tarczycy,  
• nieswoiste zapalenie jelit,  
• niewydolność trzustki,  
• SIBO (przerost flory bakteryjnej jelita cienkiego),  
• mikroskopowe zapalenie okrężnicy,  
• infekcje np. zapalenie okrężnicy wywołane przez C. difficile.   

Podstawowymi badaniami diagnostycznymi są gastroskopia (badanie endoskopowe przełyku i żołądka) i kolonoskopia (badanie endoskopowe jelita grubego). Bardziej specjalistycznymi badaniami, które mogą potwierdzić występowanie neuropatii cukrzycowej są elektrogastrografia, scyntygrafia i pasaż jelitowy (kontrastowe badanie przewodu pokarmowego).  

Częstą przyczyną biegunki u pacjentów z cukrzycą jest przyjmowanie leków przeciwcukrzycowych metforminy lub akarbozy. Metformina może powodować biegunki zarówno na początku leczenia, jak i po długotrwałym, regularnym stosowaniu.   

Biegunka cukrzycowa – leczenie  

Jeśli w toku diagnostyki zostanie zdefiniowana jedna z przyczyn wtórnych biegunki, należy ją wyleczyć. Dopiero wtedy, jeśli biegunka utrzymuje się nadal, można mówić o typowej biegunce cukrzycowej.   

W przypadku biegunki wywołanej metforminą należy skonsultować się z lekarzem. U pacjentów, którzy zaczynają przyjmowanie tego leku należy stopniowo zwiększać dawkę i ilość tabletek do osiągnięcia dawki docelowej. Można też zastosować preparaty o przedłużonym działaniu. Biegunka, jeśli się pojawi, powinna minąć po około tygodniu. W niektórych przypadkach biegunki wywołanej metforminą zaleca się zmianę na preparat innej firmy. Niekiedy konieczna jest zmiana na inny lek przeciwcukrzycowy.  

W cukrzycy bardzo ważne jest zachowanie odpowiedniej diety. W przypadku wystąpienia biegunki cukrzycowej ma to dodatkowe znaczenie, ponieważ może tu dochodzić do znacznych wahań poziomu cukru (niedocukrzenia). Posiłki powinny być rozdrobnione lub czasami nawet półpłynne, aby nie drażnić ściany jelita i zjadane częściej, a w mniejszych porcjach.   

Leczenie biegunki cukrzycowej opiera się na leczeniu objawowym, ponieważ patogeneza jej powstawania nie jest do końca ustalona. W leczeniu stosuje się głównie leki zmniejszające ruchy jelit (loperamid, difenoksylat z atropiną).   

Właściwie dobrana terapia i dyscyplina chorego w przestrzeganiu wszelkich zaleceń pozwala utrzymać cukrzycę pod kontrolą. W biegunce cukrzycowej podstawową kwestią pozostaje unormowanie poziomu cukru we krwi, bo to jest główny winowajca wszystkich cukrzycowych problemów. 

Przeczytaj również:
Alkohol w moczu? Winna może być cukrzyca!