Cesarskie cięcie – wskazania, przygotowanie, przebieg

Cesarskie cięcie – rodzaje  

Cięcia cesarskie możemy podzielić na:  

• planowe (elektywne) – wykonywane, gdy nie ma bezpośredniego zagrożenia życia i zdrowia matki ani dziecka. Termin operacji jest wtedy ustalany w zależności od wskazania do jego wykonania. Planowe cięcie może być wykonane na przykład z powodu makrosomii płodu;  
• pilne – wykonywane, gdy występuje potencjalne zagrożenie życia lub zdrowia matki lub płodu. Przed zabiegiem wykonuje się badania krwi. Pilne cięcie cesarskie może być wykonane na przykład w stanie przedrzucawkowym;  
• nagłe – wykonuje się je z powodu bezpośredniego zagrożenia zdrowia lub życia mamy lub dziecka. Nie czeka się wtedy na wyniki badań krwi. Taki rodzaj cięcia wykonuje się między innymi przy wypadnięciu pępowiny [3].  

Cesarskie cięcie – wskazania  

Cięcie cesarskie jest operacją, którą wykonuje się tylko w szczególnych przypadkach. Do wskazań do zabiegu zaliczamy:  

• zatrzymanie postępu porodu, które rozpoznaje się, jeśli przy rozwarciu szyjki minimum 6 cm nie dochodzi do jej dalszego rozwierania przez przynajmniej 4 godziny. Jest to najczęstsze wskazanie do cięcia cesarskiego;  
• zagrażającą zamartwicę wewnątrzmaciczną płodu – jest to stan bezpośrednio zagrażający życiu płodu. Może wystąpić w przypadku wypadnięcia pępowiny, oddzielenia łożyska, pęknięcia macicy lub przy utrzymującym się patologicznym KTG;  
• niegłówkowe położenie płodu, do którego zaliczamy położenie poprzeczne lub miednicowe płodu. Położenie poprzeczne zawsze jest kończone CC, ale przy położeniu miednicowym poród drogami natury jest w niektórych przypadkach dozwolony;  
• ciążę wielopłodową. Jeśli to ciąża z większą niż 2 liczbą płodów powyżej 25. tygodnia ciąży, to zawsze wykonywane jest cięcie cesarskie. Przy ciąży bliźniaczej, wskazaniem do cięcia jest: ciąża jednokosmówkowa jednoowodniowa, gdy bliźnięta są nierozdzielone lub jeśli pierwszy płód jest położony niegłówkowo;  
• nieprawidłowe wzrastanie wewnątrzmaciczne płodu, do którego zaliczamy hipotrofię płodu (zbyt małą masę dziecka) oraz makrosomię płodu (zbyt dużą masę dziecka). CC w hipotrofii jest wskazane wyłącznie, gdy występują objawy niewydolności łożyska i niedokrwienia płodu. Cięcie cesarskie w makrosomii wskazane jest w przypadku, kiedy szacowana masa płodu przekracza 4500 g (4250 g przy cukrzycy lub 4000 g po przebytym cięciu);  
• wady rozwojowe płodu są wskazaniem do cięcia, jeśli wada stanowi przeszkodę porodową (np. wodogłowie), poród drogami natury może pogorszyć szanse na leczenie dziecka po urodzeniu dziecka lub jeśli podczas trwania ciąży była wykonywana operacja wewnątrzmaciczna;  
• patologie łożyska, takie jak: łożysko przodujące, łożysko wrośnięte lub przerośnięte;  
• zagrożenie zdrowia i życia matki. Do tych sytuacji zaliczamy nagłe zatrzymanie krążenia oraz rzucawkę i przedwczesne oddzielenie łożyska, jeśli poród drogami natury nie jest możliwy;  
• wskazania pozapołożnicze. Są one ustalane indywidualnie dla każdej ciężarnej po konsultacjach z odpowiednimi specjalistami. Ostateczną decyzję zawsze podejmuje lekarz położnik. Mogą być to wskazania kardiologiczne, ortopedyczne, pulmonologiczne, neurologiczne (padaczka, tętniaki mózgu), okulistyczne (ryzyko odwarstwienia siatkówki, jaskra), onkologiczne, zakaźne czy psychiatryczne, takie jak zaburzenia psychiczne mogące powodować brak współpracy przy porodzie czy zaburzenia lękowe. Tokofobia (lęk przed porodem) może być wskazaniem do cięcia, jeśli pacjentka odbyła wcześniej spotkania psychoedukacyjne ze specjalistą zdrowia psychicznego [1].  

Cesarskie cięcie na życzenie – czy to możliwe?  

W Polsce nie jest możliwe wykonanie cięcia cesarskiego bez wskazań medycznych, czyli tzw. cięcia na życzenie. Cięcie cesarskie jest operacją chirurgiczną obarczoną wieloma negatywnymi konsekwencjami –zarówno dla matki, jak i dziecka. W porównaniu z porodem drogami natury, poród przez cięcie cesarskie ma dziesięciokrotnie większe ryzyko krwotoku i powikłań zakrzepowo-zatorowych, co może być przyczyną śmierci ciężarnej. Blizna na macicy po cięciu może być przyczyną nieprawidłowego zagnieżdżenia się łożyska w kolejnych ciążach. Z tego powodu wykonuje się je tylko w konkretnych wskazaniach [1, 3].  

Planowe cesarskie cięcie – jak się przygotować?  

Do szpitala należy zgłosić się na planowane przyjęcie, najczęściej jest to dzień przed planowanym zabiegiem. Należy mieć ze sobą dowód tożsamości, kartę ciąży, wynik badania grupy krwi, ubrania na przebranie oraz wyprawkę dla dziecka. Jeśli pacjentka przyjmuje leki na stałe, powinna je zabrać.  

W szpitalu przeprowadza się badanie położnicze i badanie USG. Przed zabiegiem powinno się ogolić podbrzusze. Przed cięciem cesarskim trzeba być na czczo. Personel medyczny poinformuje o dokładnym czasie i zaleceniach, najczęściej nie można jeść i pić na 6 godzin przed planowanym zabiegiem.  

Przed cięciem ciężarna musi wyrazić świadomą zgodę i będzie poproszona o podpisanie specjalnego formularza. Profilaktycznie przed zabiegiem podawany jest także antybiotyk.  

W niektórych ośrodkach przy cięciu cesarskim może być obecna osoba towarzysząca, dlatego warto wcześniej zapytać o taką możliwość [1, 6, 8].  

Przebieg cesarskiego cięcia  

Cięcie cesarskie najczęściej jest przeprowadzane w znieczuleniu podpajęczynówkowym. Polega ono na wstrzyknięciu środka znieczulającego między kręgi w dolnej części pleców. Przy takim rodzaju znieczulenia ciężarna nie czuje bólu, ale jest w pełni przytomna. Jeśli takie znieczulenie nie jest możliwe, zabieg może być wykonany pod narkozą [6, 10].  

Personel medyczny zaczyna od założenia cewnika do pęcherza moczowego oraz zdezynfekowania pola operacyjnego. Później lekarz nacina skórę i otwiera jamę brzuszną, aby dostać się do macicy. Rodzaj nacięcia zależy od osoby operującej oraz indywidualnej sytuacji pacjentki. Najczęściej jest to poziome nacięcie podbrzusza nad wzgórkiem łonowym. Po uwidocznieniu macicy, nacina się ją, przebija pęcherz płodowy i wydobywa dziecko. W tym momencie zwykle słychać jego płacz. Po minucie pępowina zostaje odcięta, a dziecko zostaje przekazane do neonatologa, który bada jego stan. Po wydobyciu dziecka oraz popłodu sprawdza się, czy macica jest oczyszczona i nie ma w niej żadnych pozostałości mogących spowodować krwotok. Później zaszywa się ją, a następnie zamyka powłoki [3, 6].  

Po kilku godzinach znieczulenie przestaje działać. Pielęgniarka może wówczas podać lek przeciwbólowy, np. paracetamol czy ibuprofen.  

Ile trwa cesarskie cięcie?  

Cięcie cesarskie przebiegające bez powikłań nie jest długim zabiegiem. Wydobycie dziecka trwa około 10-15 minut. Potem następuje zszycie macicy i powłok. Cały zabieg trwa zwykle 30-45 minut. Oczywiście czas trwania cięcia cesarskiego może się wydłużyć, jeśli wystąpią podczas niego komplikacje wymagające wykonania dodatkowych czynności [11].  

Wpływ cesarskiego cięcia na zdrowie dziecka  

Cięcie cesarskie nie jest obojętnym zabiegiem dla matki ani dziecka. Może nieść za sobą negatywne konsekwencje. W porównaniu do porodu drogami natury po cięciu istotnie częściej dochodzi do zaburzeń oddychania u noworodków. Wydobycie dziecka przez brzuch powoduje, że noworodek zostaje skolonizowany florą bakteryjną skóry mamy, a nie jej dróg rodnych. Dzieci urodzone w taki sposób mają większe ryzyko rozwinięcia alergii, astmy i cukrzycy typu 1 [1].  

Poród po przebytym cięciu cesarskim  

W ostatnich latach rośnie odsetek ciężarnych, które miały wcześniej wykonywane cięcie cesarskie. U takich kobiet zarówno poród naturalny, jak i kolejne cięcie, wiążą się ze zwiększonym ryzykiem powikłań – w szczególności pęknięcia macicy. Preferowany jest poród naturalny, ale wymaga on zwiększonego nadzoru nad mamą. Dopuszczalne jest użycie znieczulenia zewnątrzoponowego. Wskazaniem do kolejnego cięcia cesarskiego jest obecność czynników ryzyka rozejścia się blizny na macicy, do których zaliczamy:  

• szacowaną masę płodu powyżej 4000 g,  
• ciążę wielopłodową,  
• położenie niegłówkowe płodu,  
• przebyte więcej niż jedno CC,  
• poprzednie CC przed upływem 30. tygodnia ciąży,  
• przebyte pęknięcie macicy lub zabieg na trzonie macicy,  
• ubytek w bliźnie po CC (sprawdza się to w badaniu USG),  
• ostatnie cięcie cesarskie wykonane w odstępie krótszym niż rok,  
• uszkodzenie okołoporodowe poprzedniego dziecka,  
• poprzednie cięcie z powodu braku postępu porodu [1].  

Cesarskie cięcie – jak wygląda blizna?  

Początkowo rana będzie miała szwy, które zdejmowane są zwykle 7-10 dni po zabiegu. Najpierw rana może być lekko wypukła i obrzęknięta. Ból powinien ustąpić po 2-3 dniach, jednak tkliwość okolicy blizny może trwać ponad 3 tygodnie. Zwykle w ciągu pierwszych dni przyjmuje się leki przeciwbólowe. Z czasem blizna staje się cieńsza, bardziej wypłaszczona i ostatecznie jest koloru białego lub koloru skóry.  

Zgodnie z zaleceniami lekarza należy zgłosić się na sprawdzenie jej stanu, zwykle kilka tygodni po porodzie. Coraz więcej mam korzysta także z pomocy fizjoterapeuty uroginekologicznego, którego zadanie to m.in. opracowanie oraz uelastycznienie blizny po cięciu [7].  

Cesarskie cięcie – pielęgnacja rany  

Najczęściej ze szpitala wychodzi się z opatrunkiem. Powinno się go zmieniać codziennie, a w przypadku zamoczenia lub zabrudzenia odpowiednio częściej. Ranę należy utrzymywać czystą i suchą. Wskazane jest stosowanie środków antyseptycznych w sprayu. Miejsce po cięciu można delikatnie myć wodą z mydłem lub samą wodą. Nie powinno się moczyć go w wannie, jacuzzi ani korzystać z basenu przez 3 tygodnie lub do momentu wyznaczonego przez lekarza. Świąd w okolicy rany jest normalny. Warto zwrócić uwagę na oznaki infekcji, takie jak: zaczerwienienie, opuchlizna czy wydzielina o nieprzyjemnym zapachu [6, 7].  

Pozycje do karmienia po cięciu cesarskim  

Kobiety po cięciu cesarskim częściej mają problemy z karmieniem piersią [4]. Ważne jest znalezienie komfortowej pozycji do karmienia – zarówno dla mamy, jak i dziecka. Noworodek powinien być przyłożony podbródkiem do piersi z sutkiem skierowanym w stronę jego nosa. Można wypróbować pozycje:  

• na boku – taka pozycja nie obciąża rany po cięciu cesarskim. Niektóre mamy preferują podłożenie poduszki pod plecy lub między nogi. Dziecko powinno być ułożone twarzą do mamy;  
• na plecach – pomaga w pobudzeniu u dziecka instynktu ustawienia się i złapania piersi. Można ułożyć dziecko poprzecznie, aby leżało z dala od rany;  
• spod pachy – również pomaga utrzymać dziecko z dala od rany. Warto podłożyć sobie poduszki pod plecy oraz pod ramię [5].  

Kiedy następuje wyjście ze szpitala?  

Wyjście ze szpitala po cięciu cesarskim zależy od stanu matki i dziecka. Jeśli nie występują powikłania po operacji, pacjentka szybko wraca do zdrowia, a dziecko nie wymaga dodatkowych czynności, pobyt trwa zwykle 3-5 dni. Mama dostaje swój wypis wydany przez lekarza ginekologa oraz wypis dziecka wydany przez lekarza neonatologa. W wypisach zawarte są informacje dotyczące dalszego postępowania i pielęgnacji [8, 9].  

Przeczytaj również:
Terapia blizny po cesarskim cięciu