Cewnikowanie pęcherza moczowego – jak przebiega?

Czym jest cewnikowanie? 

Cewnikowanie pęcherza moczowego to procedura stosowana w wielu medycznych specjalnościach. Polega ona na przeprowadzeniu przez cewkę moczową cewnika, czyli rurki, przez której światło następnie przepływa mocz, który można odprowadzać do specjalnego worka lub pobrać w celu przeprowadzenia badań laboratoryjnych.

Sprzęt używany podczas cewnikowania 

• Cewnik – u dorosłych jest to najczęściej giętki cewnik Foleya. Rozmiar cewnika dobiera się indywidualnie, jednak najczęstszym stosowanym u mężczyzn jest rozmiar 18F (co odpowiada średnicy ok. 6 mm), a u kobiet 16 F (średnica ok. 5,3 mm). Cewnik Foleya ma na swym końcu otwory, przez które do jego światła dostaje się mocz. Ponad nimi znajduje się balonik, który po prawidłowym założeniu cewnika napełnia się wodą do wstrzykiwań. W ten sposób napełniony balonik znajdujący się w pęcherzu zapobiega wysunięciu cewnika przez cewkę moczową. Istnieją również inne cewniki, pozwalające między innymi na cewnikowanie w trudnych przypadkach lub przeprowadzenie procedur takich jak płukanie pęcherza moczowego; 
• Żel z lidokainą – zapewnia działanie poślizgowe i znieczulające; 
• Środek do dezynfekcji, jałowe gaziki, jałowe serwety i rękawiczki – aseptyka jest konieczna, aby zapobiegać wprowadzeniu do pęcherza moczowego bakterii i spowodowaniu infekcji; 
• Woda do wstrzykiwań i strzykawka – w celu wypełnienia balonika cewnika; 
• Worek na mocz w przypadku utrzymania cewnika lub odpowiednie probówki na mocz do badań, w przypadku cewnikowania jednorazowego w celu uzyskania materiału do badań. 

Wskazania i przeciwwskazania do cewnikowania pęcherza moczowego 

 Do wskazań do przeprowadzenia cewnikowania pęcherza moczowego należą: 

• ostre zatrzymanie moczu; 
• przewlekłe zatrzymanie moczu; 
• konieczność ścisłego kontrolowania diurezy (ilości oddawanego moczu), np. u chorych w ciężkim stanie, z zaostrzeniem niewydolności serca, ostrą niewydolnością nerek; 
• leczenie ran lub odleżyn okolicy pośladków i krocza u chorych leżących lub z nietrzymaniem moczu, u których dochodzi do zanieczyszczania leczonych obszarów moczem i w związku z tym niemożliwa jest ich skuteczna pielęgnacja; 
• pobranie moczu do badań laboratoryjnych u pacjentów niewspółpracujących lub nieprzytomnych; 
• krwiomocz, w przebiegu którego w pęcherzu moczowym powstają skrzepliny; 
• niektóre przypadki nietrzymania moczu. 

Do przeciwwskazań do przeprowadzenia cewnikowania pęcherza moczowego należą: 

• przerwanie cewki moczowej lub jego podejrzenie (np. w wyniku urazów miednicy), 
• ostra choroba zapalna gruczołu krokowego, 
• ciasne zwężenie cewki. 

Przebieg procedury 

Pierwszym krokiem jest ułożenie pacjenta w odpowiedniej pozycji: kobiety w pozycji leżącej na plecach, z nogami zgiętymi w stawach kolanowych i rozstawionymi na boki, mężczyzny w pozycji leżącej na plecach z wyprostowanymi nogami. Następnie należy odkazić okolicę ujścia cewki moczowej. U mężczyzn nieobrzezanych konieczne jest odprowadzenie napletka. 

Kolejnym krokiem jest wprowadzenie do cewki moczowej żelu z lidokainą poprzez jego wstrzyknięcie. Żelem pokrywa się również końcówkę cewnika. Następnie cewnik wprowadza się do cewki i dalej do pęcherza: u kobiet cewka jest krótsza i przebiega prosto, u mężczyzn konieczne jest uchwycenie prącia i ustawienie go prostopadle do ciała, w celu zniesienia zgięcia przedłonowego cewki i ułatwienia wprowadzania cewnika. O osiągnięciu przez cewnik pęcherza moczowego świadczy pojawienie się w jego świetle moczu. 

Gdy cewnik znajduje się w pęcherzu moczowym, napełnia się balonik wskazaną przez producenta cewnika objętością wody do wstrzykiwań, aby zapobiec jego wysunięciu. Podłącza się worek do zbierania moczu. W przypadku cewnikowania jednorazowego celem pobrania materiału do badań, balonika nie wypełnia się, a po pobraniu moczu cewnik wysuwa się. 

W celu usunięcia utrzymywanego dłużej cewnika, najpierw należy opróżnić balonik, odciągając jego zawartość, a następnie wysunąć cewnik. 

Cewnikowanie przewlekłe wiąże się z koniecznością cyklicznego zmieniania cewników i zakładania nowych. Możliwy czas utrzymania cewnika różni się w zależności od materiału, z jakiego jest on wykonany i podawany jest przez producenta. 

Powikłania cewnikowania pęcherza moczowego 

Do możliwych powikłań cewnikowania pęcherza moczowego zaliczamy: 

• zakażenie układu moczowego, 
• uszkodzenie cewki moczowej, 
• uszkodzenie gruczołu krokowego u mężczyzn, 
• uszkodzenie zwieracza cewki moczowej.

Przeczytaj również:
Przewlekła niewydolność nerek – przyczyny, objawy, leczenie