Cheat meal – czy warto stosować oszukany posiłek?

Co dokładnie oznacza termin „cheat meal”?

Posiłek oszukany, potocznie nazywany również „cheat meal” definiuje się jako powtarzające się zachowania żywieniowe, które polegają na świadomym odstępstwie od rutynowego stosowania prawidłowo zbilansowanej diety, opartej przede wszystkim na zdrowych oraz wartościowych pokarmach i wprowadzeniu w ich miejsce produktów o wysokim stopniu przetworzenia i/lub potraw wysokoenergetycznych, najczęściej powszechnie uznawanych za niezdrowe i zbyt kaloryczne.  

Warto dodać, że istnieje również termin cheat day, który nie odnosi się wyłącznie do jednego spożytego posiłku w ciągu dnia (np. weekendowego), lecz całego dnia, w którym z reguły dochodzi do całkowitego rozluźnienia dotychczasowego reżimu dietetycznego i co za tym idzie przemyślanej konsumpcji produktów żywnościowych i dań o wyjątkowo wysokiej smakowitości oraz dużej zawartości energii, tłuszczu, rafinowanych węglowodanów, cukrów prostych i soli.

Nierzadkie są też sytuacje, gdy posiłki spożywane w ramach cheat day można zakwalifikować jako obiektywne napadowe objadanie się, bowiem potrafią one dostarczać ogromnych ilości kalorii pochodzących z wysoko przetworzonej żywności o niskiej wartości odżywczej.

Skąd wzięła się popularność cheat meals? 

Obiegowe opinie sugerują, że regularne stosowanie oszukanych posiłków może przyczyniać się do redukcji niepokoju, napięcia psychicznego, lęku i zmniejszenia ryzyka popadnięcia w żywieniową rutynę. Na domiar tego, w środowisku miłośników muskularnej sylwetki nadal często krąży przekonanie, że włączanie do cotygodniowego harmonogramu diety posiłków oszukanych może korzystnie wpływać na wydatkowanie energetyczne organizmu oraz funkcjonowanie układu hormonalnego, co w późniejszym okresie pozwoli wyeliminować okres stagnacji w procesie kształtowania umięśnionego ciała. Rezultatem tych uporczywie powtarzanych poglądów jest dzisiejsza fala popularności cheat meals, którą można obserwować np. w mediach społecznościowych. 

Czy posiłki oszukane zwiększają termogenezę poposiłkową? 

Termogeneza poposiłkowa, powszechnie określana również jako efekt termiczny pożywienia jest najmniejszym komponentem dobowego wydatku energetycznego organizmu. Efekt termiczny pożywienia definiuje się jako niewielki wzrost tempa przemiany materii po każdym zjedzonym posiłku, który jest ściśle powiązany z procesem wchłaniania, przetwarzania i magazynowania lub wykorzystywania składników odżywczych pochodzących ze spożytego posiłku.

Termogeneza poposiłkowa w izokalorycznej, zrównoważonej diecie mieszanej z dominacją węglowodanów stanowi od 5 do 15% dziennej podaży energii i potrafi utrzymywać się nawet do 6 godzin po zjedzonym posiłku u zdecydowanej większości osób.

Efekt termiczny pożywienia może być nawet dwukrotnie większy w przypadku posiłków skomponowanych z produktów nisko przetworzonych aniżeli posiłków bazujących na żywności o wysokim stopniu przetworzenia. Brakuje zatem dowodów pozwalających na stwierdzenie, że oszukane posiłki przyczyniają się do znacznego zwiększenia termogenezy poposiłkowej oraz całkowitego dziennego wydatkowania energetycznego organizmu. 

Czy regularne stosowanie cheat meals sprzyja kształtowaniu atletycznej sylwetki? 

Istnieją pewne przesłanki pozwalające sądzić, że okazjonalne zastosowanie oszukanego posiłku może prowadzić do redukcji zatrzymywania wody w ustroju, co jest relatywnie często obserwowanym zjawiskiem w okresie odchudzania, ponieważ dochodzi wówczas do zwiększenia poziomu stresu mentalnego, fizycznego oraz metabolicznego. Krótkotrwałe przerwanie nadmiernych restrykcji żywieniowych i poczucie chwilowej przyjemności związanej ze spożyciem ulubionego produktu może tymczasowo poprawić profil hormonalny w wyniku zmniejszenia obciążenia stresowego.

Nie należy jednak spodziewać się nadzwyczaj spektakularnych rezultatów sporadycznego zastosowania oszukanych posiłków podczas długoterminowego okresu redukcji tkanki tłuszczowej w zakresie zwiększenia tempa procesów metabolicznych, ponieważ jest to zbyt krótkotrwałe działanie, aby w sposób znaczący wpłynąć na stężenie hormonów, takich jak leptyna i trójjodotyronina (T3) oraz całodobowy wydatek energetyczny. W świetle aktualnych dowodów naukowych, o wiele bardziej skutecznym rozwiązaniem niż „cheat meal” wydaje się być wprowadzenie co 2 lub 3 miesiące kilkudniowej przerwy od długotrwałej diety redukcyjnej o ujemnym bilansie energetycznym, aby wyraźnie rozluźnić stały reżim żywieniowy i obniżyć tym samym napięcie emocjonalne. 

Oszukane posiłki a zaburzenia odżywiania 

Systematyczne wykorzystywanie cheat meals i cheat days zostało w kręgu entuzjastów atrakcyjnej sylwetki przyjęte jako powszechna strategia żywieniowa ukierunkowana na dążenie do ideału budowy ciała, jednakże niosąca również stosunkowo duże podobieństwo do zaburzonych zachowań żywieniowych.  

W jednym z badań przeprowadzonych z udziałem młodych dorosłych mężczyzn wykazano, że częstotliwość konsumpcji oszukanych posiłków była powiązana z ogólnymi objawami zaburzeń odżywiania i epizodami obiektywnego napadowego objadania się, chociaż nie stwierdzono, aby włączanie do cotygodniowego harmonogramu diety cheat meals było związane z zaburzeniami psychicznymi u badanych.  

Warto przy okazji wspomnieć, że istnieją doniesienia naukowe pozwalające sądzić, iż już zaledwie jednodniowe, wyjątkowo nadmierne spożycie kalorii w diecie, zwłaszcza w postaci tłuszczu może pogarszać wrażliwość insulinową u młodych i zdrowych dorosłych, choć skala tego zjawiska wydaje się być bardziej nasilona u osób podatnych na wystąpienie insulinooporności i/lub zespołu metabolicznego.

Przeczytaj również:
Czy dieta IF (intermittent fasting) jest zdrowa i skuteczna?