Cholera – przyczyny, objawy, leczenie, ryzyko epidemii

Czy cholera jeszcze występuje? 

Cholera jest uważana za jedną z najstarszych chorób, która dotyka populację ludzi [2] i cały czas występuje na świecie. Nowe ogniska choroby pojawiają się niemal co roku w różnych regionach świata. Cholera najczęściej występuje w krajach, które mają problem z uzdatnianiem wody oraz w których panują nieodpowiednie warunki sanitarne i higieniczne. Cholera może wystąpić także w rejonach objętych klęską żywiołową czy wojną. Jednym z większych ognisk cholery był wybuch epidemii na Haiti w 2010 r., gdzie na tę chorobę zachorowało co najmniej 770 tysięcy ludzi, a zmarło ponad 9200. W Polsce ostatnia epidemia cholery miała miejsce w latach 1892-1894, jednak pojedyncze przypadki są cały czas rejestrowane. Ostatni potwierdzony przypadek cholery w Polsce to chory mężczyzna z Indii, członek załogi statku, który przypłynął do portu morskiego w Świnoujściu [2, 6].

Cholera – przyczyny 

Cholerę wywołują bakterie gram-ujemne, przecinkowce cholery (Vibrio cholerae) z rodzaju Vibrio. Przecinkowce cholery dzielą się na dwie serogrupy: 

• Vibrio cholerae O1, która dzieli się na dwa biotypy: klasyczny i El Tor; 
• Vibrio cholerae O139 – serogrupa zidentyfikowana w Indiach w 1992 roku. 

Biotypy klasyczny i El Tor dzielą się na 3 serotypy: Ogawa, Inaba oraz Hikojima. Serotypy podczas epidemii mogą występować równocześnie. Nie wpływają one na przebieg choroby, objawy są zawsze takie same niezależnie od serotypu. 

Przecinkowce cholery występują w wodzie, w niektórych mięczakach, rybach oraz roślinach wodnych. Jednakże głównym rezerwuarem Vibrio cholerae jest człowiek. Bakteria ta szybko namnaża się w słonej wodzie oraz mediach o odczynie alkalicznym. Przecinkowce potrafią przeżyć w niskich temperaturach, ale giną w środowisku kwaśnym oraz w wysokiej temperaturze. 

Duża ilość przecinkowców cholery znajduje się w kale i wymiocinach osób zainfekowanych, nawet tych, które przechodzą chorobę bezobjawowo. Cholera jest najczęściej przenoszona z człowieka na człowieka przez niedostateczną higienę (np. przez brudne dłonie). Drogą zakażenia jest także dotykanie ciała zmarłej osoby podczas pogrzebów. Jedną z ważniejszych dróg zakażenia jest także spożywanie brudnej, zanieczyszczonej bakteriami żywności (głównie owoców morza) oraz wody [1].  

Cholera – objawy 

Cholera jest to choroba, która charakteryzuje się gwałtownym przebiegiem. Bakterie Vibrio cholerae po dostaniu się do układu pokarmowego w większości są eliminowane przez kwaśne środowisko żołądka. Bakterie, którym uda się przeżyć, kolonizują jelito, gdzie rozpoczynają wydzielanie enterotoksyny. Przylega ona do ścian jelita i „wyciąga” wodę z komórek organizmu. Od czasu wniknięcia bakterii do organizmu do momentu pojawienia się pierwszych objawów upływa od kilku godzin do 5 dni. Zazwyczaj objawy występują po 2-3 dniach. Typowym objawem cholery jest pojawienie się wodnistych stolców, przypominających wodę po gotowaniu ryżu. W niektórych przypadkach pojawiają się także wymioty. Objawowi temu nie towarzyszy ból brzucha ani gorączka.

Nasilone, nieleczone objawy mogą doprowadzić do odwodnienia w ciągu 12-24 godzin.

W ciężkich przypadkach utrata wody wynosi nawet do 20 litrów na dobę. Nieleczona cholera może być śmiertelna nawet w 20% przypadków. Wprowadzenie odpowiedniego leczenia obniża to ryzyko do poziomu niższego niż 2%. Około 80% osób zakażonych Vibrio cholerae przechodzi cholerę bezobjawowo lub skąpoobjawowo [1].  

Cholera – leczenie 

Głównym sposobem leczenia cholery jest odpowiednie nawadnianie pacjentów, w około 80% za pomocą doustnych metod. W 2001 roku WHO i UNICEF wydały rekomendacje, w których wprowadziły nowy płyn służący do doustnego nawadniania – ORS (oral rehydration solution). W skład tego preparatu wchodzą chlorek sodu, cytrynian sodu, chlorek potasu i glukoza rozpuszczone w 1 litrze wody. Płyn ten, dzięki obniżonej osmolarności może być podawany zarówno dzieciom, jak i dorosłym. W przypadku ciężkiego przebiegu cholery konieczne jest nawadnianie drogą dożylną. W przypadku średniego stopnia odwodnienia pacjent otrzymuje 5 litrów płynu nawadniającego na każde 50 kg masy ciała. 

Aby skrócić czas trwania biegunki u pacjentów z cholerą stosuje się antybiotyki – tetracykliny w dawce 1 g na dzień. W przypadku zakażenia serotypem El Tor podanie antybiotyku wspomaga usunięcie bakterii ze światła jelita. Tetracykliny w pojedynczej dawce 1 g można stosować także w przypadku bezobjawowego nawrotu [2].  

W przypadku zakażenia cholerą dzieci w wieku poniżej 5 lat stosuje się suplementację cynkiem. Cynk skraca czas trwania biegunki oraz chroni przed powtórnym zakażeniem Vibrio cholerae. Małe dzieci mogą być także karmione piersią [3]. 

Cholera – profilaktyka 

Istnieje szczepionka przeciwko cholerze, która jest dostępna także w Polsce. Jest to preparat w formie zawiesiny doustnej, zawierający martwe szczepy Vibrio cholerae O1 Inaba oraz O1 Ogawa, a także podjednostkę toksyny cholerycznej CTB. Szczepionka wykazuje skuteczność przeciw cholerze oraz biegunce podróżnych wywoływanej przez bakterie E. coli.  

Szczepienie przeciw cholerze jest zalecane osobom, które planują podróż oraz dłuższy pobyt w krajach występowania cholery.  

Szczepienie w przypadku dzieci w wieku powyżej 6 lat oraz dorosłych obejmuje przyjęcie dwóch dawek preparatu. Dzieci w wieku od 2 do 6 lat przyjmują 3 dawki szczepionki. Pomiędzy przyjęciem kolejnych dawek należy zachować odstęp około 7 dni. Odporność przeciwko cholerze występuje po tygodniu od przyjęcia ostatniej dawki preparatu. Skuteczność szczepienia jest szacowana na 85-90% do 6 miesięcy po szczepieniu oraz 60% do 3 lat po szczepieniu.  

Pomimo przyjęcia szczepionki osoby podróżujące do krajów, gdzie występuje cholera powinny zachować środki ostrożności [4].  

Epidemie cholery 

Na świecie odnotowano sześć pandemii, które zostały wywołane przez Vibrio cholerae O1 o biotypie klasycznym. Miały one miejsce w latach 1817-1923. Aktualnie trwa 7. pandemia cholery wywołana przez Vibrio cholerae O1 o biotypie El Tor. Pandemia rozpoczęła się w 1961 r. w Indonezji i rozprzestrzeniła się przez Indie na Bliski Wschód. W 1970 r. cholera dotarła do Afryki, gdzie wywołała lokalne ogniska choroby w miejscach, gdzie cholera nie była odnotowana przez prawie 100 lat. 20 lat później pandemia dotarła do obu Ameryk, gdzie rozprzestrzeniła się głównie w krajach Ameryki Łacińskiej. 

W 1992 roku w Indiach pojawiła się nowa odmiana cholery – Vibrio cholerae O139 (Bengal). Cały czas istnieje zagrożenie, że nowy typ wirusa wywoła 8. epidemię cholery na świecie [1].  

Cholera w Ukrainie – czy jest ryzyko epidemii? 

Kiedy w Ukrainie wybuchła wojna, WHO zwróciło uwagę na potencjalne zagrożenie cholerą w tym kraju. W trakcie działań wojennych zniszczona została miejska infrastruktura, a zanieczyszczenie wody ściekami komunalnymi niesie za sobą niebezpieczeństwo wybuchu kolejnej epidemii cholery. W związku z tym WHO rozpoczęło produkcję szczepionek przeciwko cholerze oraz zestawów medycznych na wypadek zachorowań wśród ludności.  

Cholera – prewencja choroby 

W przypadku podróży do kraju, w którym występuje cholera zastosuj się do poniższych zasad: 

• Zabezpiecz się za pomocą szczepienia przeciwko cholerze; 
• Pij wyłącznie wodę butelkowaną, przegotowaną lub oczyszczoną za pomocą filtrów chemicznych. Unikaj picia wody z kranu, fontann oraz spożywania kostek lodu; 
• Często myj ręce wodą z mydłem, szczególnie po skorzystaniu z toalety. Ręce możesz dezynfekować także za pomocą płynów odkażających; 
• Do mycia zębów, gotowania, prania ubrań używaj wody butelkowanej, przegotowanej lub chemicznie odkażonej; 
• Nie spożywaj surowych lub niedogotowanych potraw, owoców morza, mięsa. Spłukuj warzywa i owoce za pomocą wody butelkowanej lub przegotowanej [5].

Przeczytaj również:
Małpia ospa – objawy, leczenie, jak uniknąć zakażenia?