Cholera. Czy istnieje ryzyko epidemii?

Cholera w Polsce

25 lipca 2025 r. GIS oraz Konsultant Krajowy ds. chorób zakaźnych opublikowali wspólny komunikat dotyczący dwóch przypadków wykrycia przecinkowców cholery (Vibrio cholerae). W pierwszym przypadku stwierdzono zakażenie o nazwie wibrioza – to infekcja szczepem, który nie produkuje toksyn. Osoby z otoczenia nie mają objawów zakażenia. Drugi przypadek także wskazuje na wibriozę. Trwają badania mikrobiologiczne.

Wibrioza to zakażenie przewodu pokarmowego wywołane przez przecinkowce, przenoszone głównie przez skażoną wodę i żywność. Objawia się bólami brzucha, biegunką, gorączką i osłabieniem.

Obecnie nie ma zagrożenia epidemiologicznego.

Cholera – przyczyny 

Cholerę wywołują bakterie gram-ujemne, przecinkowce cholery (Vibrio cholerae) z rodzaju Vibrio. Przecinkowce cholery występują w wodzie, w niektórych mięczakach, rybach oraz roślinach wodnych. Jednakże głównym rezerwuarem Vibrio cholerae jest człowiek.

Bakteria ta szybko namnaża się w słonej wodzie oraz mediach o odczynie alkalicznym. Przecinkowce potrafią przeżyć w niskich temperaturach, ale giną w środowisku kwaśnym oraz w wysokiej temperaturze. Duża ilość przecinkowców cholery znajduje się w kale i wymiocinach osób zainfekowanych. Cholera jest najczęściej przenoszona z człowieka na człowieka przez niedostateczną higienę (np. przez brudne dłonie). Drogą zakażenia jest także dotykanie ciała zmarłej osoby podczas pogrzebów. Jedną z ważniejszych dróg zakażenia jest także spożywanie brudnej, zanieczyszczonej bakteriami żywności (głównie owoców morza) oraz wody.  

Cholera – objawy 

Cholera to choroba o gwałtownym przebiegu. Bakterie Vibrio cholerae po dostaniu się do układu pokarmowego w większości są eliminowane przez kwaśne środowisko żołądka. Bakterie, którym uda się przeżyć, kolonizują jelito, gdzie rozpoczynają wydzielanie enterotoksyny. Przylega ona do ścian jelita i „wyciąga” wodę z komórek organizmu.

Od czasu wniknięcia bakterii do organizmu do momentu pojawienia się pierwszych objawów upływa od kilku godzin do 5 dni. Zazwyczaj objawy występują po 2-3 dniach. Typowym objawem cholery jest pojawienie się wodnistych stolców, przypominających wodę po gotowaniu ryżu. W niektórych przypadkach pojawiają się także wymioty. Objawowi temu nie towarzyszy ból brzucha ani gorączka.

Nasilone, nieleczone objawy mogą doprowadzić do odwodnienia w ciągu 12-24 godzin.

W ciężkich przypadkach utrata wody wynosi nawet do 20 litrów na dobę. Nieleczona cholera może być śmiertelna nawet w 20% przypadków. Wprowadzenie odpowiedniego leczenia obniża to ryzyko do poziomu niższego niż 2%. Około 80% osób zakażonych Vibrio cholerae przechodzi cholerę bezobjawowo lub skąpoobjawowo.  

Cholera – leczenie 

Głównym sposobem leczenia cholery jest odpowiednie nawadnianie pacjentów, w około 80% za pomocą doustnych metod. W 2001 roku WHO i UNICEF wydały rekomendacje, w których wprowadziły nowy płyn służący do doustnego nawadniania – ORS (oral rehydration solution). W skład tego preparatu wchodzą chlorek sodu, cytrynian sodu, chlorek potasu i glukoza rozpuszczone w 1 litrze wody. Płyn ten, dzięki obniżonej osmolarności, może być podawany zarówno dzieciom, jak i dorosłym.

W przypadku ciężkiego przebiegu cholery konieczne jest nawadnianie drogą dożylną. W przypadku średniego stopnia odwodnienia pacjent otrzymuje 5 litrów płynu nawadniającego na każde 50 kg masy ciała. Aby skrócić czas trwania biegunki u pacjentów z cholerą stosuje się antybiotyki – tetracykliny w dawce 1 g na dzień.

W przypadku zakażenia serotypem El Tor podanie antybiotyku wspomaga usunięcie bakterii ze światła jelita. Tetracykliny w pojedynczej dawce 1 g można stosować także w przypadku bezobjawowego nawrotu.  

W przypadku zakażenia cholerą dzieci w wieku poniżej 5 lat stosuje się suplementację cynkiem. Cynk skraca czas trwania biegunki oraz chroni przed powtórnym zakażeniem Vibrio cholerae. Małe dzieci mogą być także karmione piersią. 

Cholera – profilaktyka 

Istnieje szczepionka na cholerę, która jest dostępna także w Polsce. Jest to preparat w formie zawiesiny doustnej, zawierający martwe szczepy Vibrio cholerae O1 Inaba oraz O1 Ogawa, a także podjednostkę toksyny cholerycznej CTB. Szczepionka wykazuje skuteczność przeciw cholerze oraz biegunce podróżnych wywoływanej przez bakterie E. coli.  

Szczepienie przeciw cholerze jest zalecane osobom, które planują podróż oraz dłuższy pobyt w krajach występowania cholery.  

Szczepienie w przypadku dzieci w wieku powyżej 6 lat oraz dorosłych obejmuje przyjęcie dwóch dawek preparatu. Dzieci w wieku od 2 do 6 lat przyjmują 3 dawki szczepionki. Pomiędzy przyjęciem kolejnych dawek należy zachować odstęp około 7 dni. Odporność przeciwko cholerze występuje po tygodniu od przyjęcia ostatniej dawki preparatu. Skuteczność szczepienia jest szacowana na 85-90% do 6 miesięcy po szczepieniu oraz 60% do 3 lat po szczepieniu.  

Pomimo przyjęcia szczepionki osoby podróżujące do krajów, gdzie występuje cholera, powinny zachować środki ostrożności.  

Cholera – prewencja choroby 

W przypadku podróży do kraju, w którym występuje cholera zastosuj się do poniższych zasad: 

• Zabezpiecz się za pomocą szczepienia przeciwko cholerze. 
• Pij wyłącznie wodę butelkowaną, przegotowaną lub oczyszczoną za pomocą filtrów chemicznych. Unikaj picia wody z kranu, fontann oraz spożywania kostek lodu.
• Często myj ręce wodą z mydłem, szczególnie po skorzystaniu z toalety. Ręce możesz dezynfekować także za pomocą płynów odkażających. 
• Do mycia zębów, gotowania, prania ubrań używaj wody butelkowanej, przegotowanej lub chemicznie odkażonej.
• Nie spożywaj surowych lub niedogotowanych potraw, owoców morza, mięsa. Spłukuj warzywa i owoce za pomocą wody butelkowanej lub przegotowanej.