Co powoduje nadciśnienie tętnicze? Najczęstsze przyczyny

Czym jest nadciśnienie tętnicze?

Nadciśnienie tętnicze to stan definiowany jako wartości ciśnienia skurczowego wyższe lub równe 140 mmHg lub ciśnienia rozkurczowego wyższe lub równe 90 mmHg. Mówimy o nim, gdy wartości takie utrzymują się – nadciśnieniem tętniczym nie jest sytuacja krótkotrwałego wzrostu ciśnienia w konsekwencji na przykład wysiłku fizycznego czy stresu. 

Jak badać ciśnienie tętnicze? 

Pomiar ciśnienia tętniczego w gabinecie lekarskim wykonuje się za pomocą sfigmomanometru, potocznie nazywanego po prostu aparatem do mierzenia ciśnienia. Jest to badanie nieinwazyjne, określające ciśnienie tętnicze w sposób pośredni. Na ramię zakłada się mankiet o szerokości dopasowanej do obwodu ramienia badanego – wykorzystanie mankietu zbyt ciasnego lub zbyt luźnego powoduje zafałszowanie wyników pomiaru. Mankiet wypełnia się powietrzem, a następnie powoli je wypuszcza, w przypadku pomiaru tradycyjnego osłuchując tętno na tętnicy ramiennej poniżej miejsca założenia mankietu. Aparaty automatyczne dokonują pomiaru bez konieczności wykorzystania dodatkowych przyrządów. Ciśnienie mierzy się na obu kończynach, a następnie, w pomiarach kontrolnych już tylko na jednej – tej, na której ciśnienie było wyższe. W gabinecie lekarskim za wartość ciśnienia przyjmuje się średnią z co najmniej 2 pomiarów.  Ważne jest również przygotowanie do pomiaru – przez co najmniej 30 minut przed nim nie powinno się palić wyrobów tytoniowych, pić kawy, czy stosować substancji stymulujących. Bezpośrednio przed pomiarem należy przez minimum 5 minut odpocząć.  Metodą pomiaru całodobowego jest ABPM, zwane holterem ciśnieniowym. Mankiet pozostaje na ramieniu przez całą dobę, wykonując pomiary w dzień co 15 minut, w czasie spoczynku nocnego zaś co 30. Pozwala na ocenę dobowego profilu ciśnienia tętniczego.  W warunkach domowych stosuje się pomiary za pomocą aparatów automatycznych. Należy pamiętać o odpowiednim doborze mankietu oraz opisanych wyżej zasadach. 

Jakie są przyczyny nadciśnienia tętniczego? 

W znacznej większości, bo w ponad 90% przypadków mamy do czynienia z nadciśnieniem tętniczym pierwotnym. Nie można w jego przypadku mówić o jednej przyczynie, ponieważ na jego rozwój składa się współwystępowanie czynników genetycznych i środowiskowych.  Pośród czynników genetycznych, których obecność może odpowiadać za wystąpienie predyspozycji do rozwoju nadciśnienia, wymienia się m.in. geny kodujące składowe szlaków biorących udział w regulacji ciśnienia tętniczego, np. układu renina-angiotensyna-aldosteron. Na czynniki te nie mamy obecnie wpływu.  W przypadku czynników środowiskowych istnieje możliwość ich modyfikacji. W grupie tej znajdziemy: 

• dietę wysokosodową – Polskie Towarzystwo Nadciśnienia Tętniczego zaleca spożycie do 5 g soli kuchennej na dobę u pacjentów z nadciśnieniem tętniczym; zwiększona podaż sodu jest czynnikiem podwyższającym ciśnienie tętnicze krwi; 
• niską aktywność fizyczną; 
• otyłość, zwłaszcza otyłość brzuszną; 
• przewlekły stres psychiczny; 
• niezbilansowaną dietę, bogatą np. w tłuszcze nasycone; 
• nadużywanie alkoholu i palenie papierosów. 

Niespełna 10% przypadków nadciśnienia tętniczego to nadciśnienie tętnicze wtórne. U jego źródła leżą rozmaite przyczyny, np.: 

• choroby nerek – zarówno obejmujące ich miąższ (np. zapalenia kłębuszków nerkowych), jak i choroby naczyń nerkowych czy genetyczne zespoły, w których dochodzi do nadmiernego zatrzymywania sodu w organizmie; 
• choroby endokrynologiczne, np. zespół Cushinga, guzy wydzielające katecholaminy, choroby tarczycy; 
• obturacyjny bezdech senny; 
• choroby neurologiczne; 
• nadciśnienie tętnicze wywołane ciążą oraz stan przedrzucawkowy i rzucawka; 
• działanie niektórych leków, np. oddziałujących na receptory układu współczulnego zawartych między innymi w lekach na przeziębienie czy kroplach do nosa, leków przeciwzapalnych (NLPZ), kortykosteroidów, niektórych leków immunosupresyjnych czy hormonalnych; 
• działanie substancji toksycznych – od popularnych używek (alkohol, nikotyna), przez stymulanty (kokaina, amfetamina), po zatrucia, np. metalami ciężkimi. 

Mity o nadciśnieniu tętniczym 

Osoby młode nie chorują na nadciśnienie tętnicze

Nadciśnienie tętnicze może wystąpić w każdym wieku, nawet u dzieci.

Kawa powoduje nadciśnienie tętnicze i osoby na nie chorujące muszą jej unikać 

Wyniki badań nie wykazują związku spożywania umiarkowanej ilości kawy z rozwojem nadciśnienia tętniczego. 

Niedosalanie posiłków oznacza, że jest w nich mało soli  

Wiele produktów spożywczych, np. ser żółty, wędliny, pieczywo zawierają sól. Aby kontrolować ilość spożywanej soli i co za tym idzie sodu, należy czytać etykiety produktów. Przeczytaj również: Zioła na nadciśnienie – które można stosować, a których unikać?