Cyprofloksacyna (ciprofloksacyna) – działanie, dawkowanie i skutki uboczne

Fluorochinolony to duża grupa syntetycznych leków przeciwbakteryjnych, o szerokim spektrum działania i bardzo dobrym wchłanianiu. Substancje te trafiają do wielu tkanek organizmu, dlatego są ważnymi lekami stosowanymi w różnych zakażeniach. Są bezpieczne, choć stosowane głównie u osób dorosłych.

Jak działa cyprofloksacyna? 

Mechanizm działania ciprofloksacyny opiera się na hamowaniu głównie dwóch enzymów bakteryjnych topoizomerazy typu II (gyrazy DNA) i topoizomerazy IV [1]. Są to enzymy biorące udział w replikacji, transkrypcji i rekombinacji DNA bakterii. Zakłócenie tych procesów prowadzi do śmierci bakterii, dlatego ciprofloksacyna należy do leków bakteriobójczych. 

Cząsteczka ta należy do fluorochinolonów tzw. drugiej generacji, aktywnych przeciwko: 

• bakteriom Gram-dodatnim, np. S. aureus, S. pneumoniae; 
• bakteriom Gram-ujemnym z rodzaju Enterobacteriaceae, Pseudomonas aeruginosa, Haemophilus spp., Neisseria spp., Moraxella catarrhalis; 
• beztlenowcom i bakteriom atypowym, np. Legionella pneumophila, Chlamydia spp., Mycoplasma spp., Ureaplasma urealyticum, Mycobacterium spp. [2]. 

Cyprofloksacyna – wskazania do jej stosowania 

Ciprofloksacyna działa na bakterie Gram-ujemne i dlatego wskazana jest w powodowanych przez te mikroorganizmy poniższych chorobach: 

• zakażenia dolnych dróg oddechowych, w tym zaostrzenia przewlekłej obturacyjnej choroby płuc, zakażenia płucno-oskrzelowe w przebiegu mukowiscydozy lub rozstrzenie oskrzeli, zapalenie płuc; 
• zapalenie ucha środkowego lub zewnętrznego; 
• przewlekłe zapalenie zatok i jego zaostrzenia; 
• zakażenia układu moczowego; 
• powodowane przez dwoinkę rzeżączki Neisseria gonorrhoeae stany zapalne cewki moczowej, szyjki macicy, jądra i najądrza, narządów miednicy mniejszej; 
• zakażenia układu pokarmowego (np. biegunka podróżnych); 
• zakażenia w obrębie jamy brzusznej; 
• zakażenia skóry i tkanek miękkich; 
• zakażenia kości i stawów; 
• leczenie i profilaktyka zakażeń u pacjentów z neutropenią; 
• profilaktyka zakażeń inwazyjnych, powodowanych przez Neisseria meningitidis;  
• płucna postać wąglika (profilaktyka i leczenie) [1]. 

Cyprofloksacyna – stosowanie u dzieci i młodzieży 

Ze względu na potencjalne uszkodzenia układu kostno-mięśniowego (zapalenia i zerwania ścięgien) u dzieci, lek nie jest standardowo stosowany w tej grupie wiekowej. Wskazania do stosowania obejmują trudniejsze, oporne na inne leczenie infekcje: 

• zakażenia płucno-oskrzelowe w przebiegu mukowiscydozy wywołane przez Pseudomonas Aeruginosa, 
• powikłane zakażenia układu moczowego, 
• odmiedniczkowe zapalenie nerek [1, 2]. 

Cyprofloksacyna – dawkowanie 

Zwyczajowe dawkowanie ciprofloksacyny u osób dorosłych, przy większości zakażeń i wskazań, to 500 mg dwa razy na dobę, przez 7-14 dni. Dawkowanie jest zależne od wskazania i ciężkości zakażenia, a także od masy ciała pacjenta i czynności nerek. 

Skrajnie krótkie dawkowanie obejmuje: 

• profilaktykę inwazyjnych zakażen Neisseria meningitidis: 500 mg jednorazowo – pojedyncza dawka; 
• niektóre rodzaje biegunki, wywołane przez np. Shigella: cała kuracja to 2 x 500 mg (co 12 godzin). 

Najdłuższe leczenie ciprofloksacyną, od miesiąca do trzech miesięcy stosowania, obejmuje stany zapalne gruczołu krokowego, zapalenie ucha zewnętrznego, zakażenia kości i stawów, a także zakażenia wywołane bakterią wąglika (Bacillus anthracis, również profilaktyka zakażenia po kontakcie z tą bakterią). 

Lek można stosować niezależnie od posiłku – pokarm nie ma wpływu na jego wchłanianie. 

Preparaty z ciprofloksacyną mogą mieć różną postać farmaceutyczną: 

• tabletki doustne: Cipronex 250 mg, 500 mg; Ciphin 500 mg; Ciprinol 250 mg, 500 mg; Cipropol 500 mg; Proxacin 250 mg, 500 mg; 
• krople do oczu: Ciloxan 3 mg/ml; Cipronex 3 mg/ml; 
• krople do uszu: Cetraxal 2 mg/ml; Cetraxal Plus 3 mg ciprofloxaycyny + 0,25 mg acetonidu fluocynolonu (preparat złożony); Ciprotic jw. 
• preparaty do podawania pozajelitowego: Ciprinol 10 mg/ml – koncentrat do sporządzania roztworu do infuzji; Ciprofloxacin Kabi 2 mg/ml – roztwór do infuzji; Proxacin 10 mg/ml – koncentrat do sporządzania roztworu do infuzji [3]. 

Cyprofloksacyna – czy jest dostępna bez recepty? 

Ciprofloksacyna, niezależnie od postaci farmaceutycznej, jest dostępna wyłącznie na receptę lekarską. 

Cyprofloksacyna – skutki uboczne 

Jak każdy lek, również ciproflokasycna może powodować działania niepożądane. Najczęstsze skutki uboczne to biegunka i nudności. Do mniej częstych należą: 

• nadkażenia grzybicze, 
• brak apetytu, 
• ból i zawroty głowy, 
• zaburzenia snu, 
• zaburzenia smaku, 
• pobudzenie, 
• bóle brzucha, 
• niestrawność, 
• wzdęcia, 
• wysypka i świąd, 
• bóle stawów, 
• bóle mięśniowo-szkieletowe, 
• wzrost aktywności enzymów wątrobowych – aminotransferaz [1]. 

Cyprofloksacyna – przeciwwskazania  

Głównymi przeciwwskazaniami do stosowania ciprofloksacyny są: 

• nadwrażliwość na ciproflokascynę, 
• nadwrażliwość na leki z grupy chinolonów, 
• nadwrażliwość na którąkolwiek substancję pomocniczą zawartą w produkcie leczniczym, 
• jednoczesne podawanie leku z substancją czynną o nazwie tizanidyna. 

Ze względu na brak szczegółowych danych o tej interakcji, należy unikać spożywania alkoholu podczas stosowania ciprofloksacyny. 

Ciprofloksacyna a ciąża 

Nie ma dowodów naukowych na szkodliwy wpływ ciprofloksacyny na płód i powodowanie wad rozwojowych, czy działanie toksyczne. Na podstawie badań na zwierzętach nie można jednak wykluczyć szkodliwego wpływu tego leku na niedojrzałe chrząstki stawów u niedojrzałego organizmu lub płodu. Z tego powodu ciprofloksacyna nie jest wskazana również u kobiet karmiących. 

Ostateczną decyzję o zastosowaniu ciprofloksacyny w ciąży lub podczas karmienia piersią podejmuje lekarz na podstawie swojej wiedzy, doświadczenia, a także rodzaju zakażenia i stanu pacjentki [1]. 

Cyprofloksacyna – interakcje z innymi lekami 

Leki, z którymi ciprofloksacyna wchodzi w interakcję, to: 

• probenecyd, 
• metoklopramid, 
• omeprazol, 
• tizanidyna, 
• metotreksat, 
• teofilina, 
• fenytoina, 
• cyklosporyna, 
• doustne leki przeciwzakrzepowe, 
• glibenklamid, 
• duloksetyna, 
• ropinirol, 
• lidokaina, 
• klozapina, 
• sildenafil, 
• agomelatyna, 
• zolpidem. 

Należy zawsze powiedzieć lekarzowi o wszystkich stosowanych stale preparatach.  

Ciprofloksacyna wchodzi też w interakcje nie tylko z lekami. Jej wchłanianie zmniejszają: nabiał, składniki mineralne, np. z suplementów diety (wapń, magnez, żelazo, glin), preparaty zobojętniające sok żołądkowy, zawierające powyższe minerały. Z tego powodu produkty te należy stosować dwie godziny przed lub cztery godziny po zastosowaniu ciprofloksacyny. 

Cyprofloksacyna a tabletki antykoncepcyjne 

Ciprofloksacyna może osłabiać działanie tabletek antykoncepcyjnych zawierających w swoim składzie etynyloestradiol. Do takich preparatów należy większość tabletek dwuskładnikowych, które stosuje się z kilkudniową przerwą na krwawienie. Należy powiedzieć lekarzowi o stosowanej antykoncepcji, a jeżeli istnieje konieczność zastosowania jednocześnie obu preparatów – przez co najmniej 7 dni od zakończenia stosowania ciprofloksacyny stosować dodatkowo antykoncepcję mechaniczną (prezerwatywę). 

Ciprofloksacyna jest cząsteczką o szerokim zakresie działania przeciwbakteryjnego, stosowaną w wielu popularnych zakażeniach. Należy do leków o szerokim profilu bezpieczeństwa i o łagodnych działaniach niepożądanych. Jeżeli lekarz przepisze lek z tą substancją, należy ściśle stosować się do jego zaleceń, preparat stosować regularnie i przez określony czas, nie skracając terapii, nawet po polepszeniu samopoczucia, by bakterie nie nabywały odporności na ten lek.

Przeczytaj również:
Jak stosować antybiotyk? Poznaj najczęstsze błędy w antybiotykoterapii!