Czym jest zespół metaboliczny? Podstawowe informacje

Czym jest zespół metaboliczny? 

Zespół metaboliczny, znany również pod nazwą zespół X, jest zbiorem czynników pochodzenia metabolicznego, które są wzajemnie ze sobą powiązane i zwiększają ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych pochodzenia miażdżycowego oraz cukrzycy typu 2 będących przyczyną wielu zgonów.    

Na przestrzeni lat istniało wiele definicji tej przypadłości. Jak podają źródła, zespół metaboliczny jest schorzeniem znanym już od czasów starożytnych. Wówczas tamtejsi uczeni szukali związku pomiędzy nadmiernym spożyciem żywności i podwyższoną masą ciała a zatrzymaniem akcji serca.  

Zespół metaboliczny nie jest odrębną jednostką chorobową, lecz zbiorem zaburzeń, które są czynnikami ryzyka rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego o podłożu miażdżycowym. Częstość ich występowania w krajach rozwiniętych jest bardzo wysoka. 

Zespół metaboliczny diagnozuje się, aby zidentyfikować osoby, u których występuje zwiększone ryzyko sercowo-naczyniowe. Ma to na celu objęcie ich właściwą opieką medyczną, dobranie właściwego leczenia oraz zapobieganie wystąpieniu powikłań.  

Ryzyko rozwoju powikłań u pacjenta z zespołem metabolicznym jest bardzo wysokie – do najpoważniejszych należą zawał mięśnia sercowego czy udar mózgu.  

Zespół metaboliczny – kryteria rozpoznania 

Kryteria rozpoznania zespołu metabolicznego zmieniały się na przestrzeni lat. Najbardziej aktualne opierają się na rozpoznaniu 3 z 5 poniższych czynników:  

• otyłość centralna (brzuszna) – zwiększony obwód talii, który zależy od kraju pochodzenia i grupy etnicznej; w populacji europejskiej otyłość brzuszną stwierdza się, gdy obwód talii jest równy bądź przekracza 80 cm u kobiet oraz 94 cm u mężczyzn; 
• stężenie trójglicerydów we krwi ≥150 mg/dl lub terapia hipertriglicerydemii; 
• stężenie cholesterolu frakcji HDL <40mg/dl u mężczyzn lub <50mg/dl u kobiet lub farmakoterapia; 
• ciśnienie tętnicze skurczowe ≥130 mmHg oraz/lub rozkurczowe >=85 mmHg lub farmakoterapia nadciśnienia tętniczego; 
• poziom glukozy we krwi na czczo ≥100 mg/dl lub stosowanie leków normalizujących poziom glikemii. 

Zespół metaboliczny – przyczyny 

Do istotnych czynników powodujących zespół metaboliczny należą: 

• dieta obfitująca w wysokoprzetworzoną żywność, która zawiera cukry proste i nasycone kwasy tłuszczowe; 
• niska aktywność fizyczna, co powoduje problemy z masą ciała i jest ściśle związane z rozwojem otyłości brzusznej; 
• predyspozycje genetyczne; 
• nadmierne spożywanie alkoholu; 
• palenie papierosów. 

Z patofizjologią powstania zespołu metabolicznego związana jest także insulinooporność i hiperinsulinemia – podwyższony poziom insuliny we krwi. Są one również przyczyną otyłości brzusznej, w której tkanka tłuszczowa jest aktywna metabolicznie i produkuje substancje prozapalne. Pod wpływem insulinooporności i hiperinsulinemii dochodzi również do stresu oksydacyjnego, który może sprzyjać uszkodzeniom śródbłonka naczyniowego, co również wpływa niekorzystnie na układ sercowo-naczyniowy.  

Zespół metaboliczny – leczenie 

Najważniejszym sposobem leczenia, poza farmakoterapią, jest zmiana stylu życia – odpowiednia dieta, trwała zmiana nawyków żywieniowych oraz wprowadzenie aktywności fizycznej.  

Jest to najważniejszy i nieodłączny element leczenia zespołu metabolicznego.  

U osób z otyłością czy nadwagą wskazana jest również dobrze dobrana dieta redukcyjna. W takiej sytuacji warto skorzystać z pomocy dietetyka, który pomoże w zmianie nawyków żywieniowych oraz redukcji masy ciała. 

Przeczytaj również:
Dieta w zespole metabolicznym