Czym są proszki recepturowe?

Czy receptura apteczna jest nam dzisiaj potrzebna? 

Na rynku aptecznym przybywa coraz więcej gotowych preparatów, które w pełni zaspokajają potrzeby pacjentów. Mogłoby się wydawać, że taka sytuacja spowoduje coraz mniejsze zainteresowanie lekarzy i farmaceutów wykonywaniem leków w aptece. Nic bardziej mylnego – receptura apteczna intensywnie się rozwija, proponując coraz to nowsze i wygodniejsze dla pacjenta rozwiązania. W wielu aptekach w Polsce wykonywanie leków recepturowych jest codziennością, a największym zainteresowaniem cieszą się recepturowe maści, czopki, globulki czy też roztwory. Bardzo istotną postacią leku, którą wykonuje się bezpośrednio w aptece, są proszki recepturowe.

Czym charakteryzują się proszki wykonywane w aptece? 

Proszki to stosunkowo prosta postać leku, która jest przeznaczona do stosowania zarówno wewnętrznego, jak i zewnętrznego. Jest to sypka i homogenna forma zawierająca cząstki substancji leczniczych wraz z substancjami pomocniczymi. Proszki możemy podzielić na: 

• proste (pulveres simplices), które zawierają jeden składnik, 
• złożone (pulveres mixti) zawierające dwa lub więcej składników. 

Prawidłowo wykonane proszki powinny mieć jednolitą strukturę, a składniki powinny być równomiernie sproszkowane. 

Czym są proszki do stosowania wewnętrznego i jak je zażywać? 

Proszki doustne (do stosowania wewnętrznego) mogą występować w formie leku podzielonego na dawki zamknięte, zwykle w kapsułkach (proszki dzielone) lub mieć postać wielodawkową, którą dawkujemy za pomocą miarki czy też łyżeczki (proszki niedzielone). Przyjmuje się, że minimalna masa jednego proszku dzielonego stanowi 100 mg. W przypadku gdy sama substancja czynna waży nieco mniej, dodawane są substancje wypełniające. Najczęściej wykorzystywaną substancją wypełniającą w proszkach jest laktoza. Oprócz laktozy dopuszcza się także dodatek innych cukrów, a także substancji nadających odpowiedni smak oraz zapach. 

Proszki najczęściej zażywa się, popijając je wodą. Dopuszcza się rozpuszczenie proszku w wodzie i wypicie tak przygotowanego leku. W przypadku gdy proszki wykonywane są dla dzieci, istnieje możliwość wymieszania zawartości leku wraz z pożywieniem lub napojem. 

Proszki musujące jako atrakcyjna forma przyjmowania substancji leczniczej 

Ciekawą i wygodną formą omawianej postaci leku są proszki musujące. Oprócz substancji leczniczej zawierają one substancje takie jak wodorowęglan sodu czy też kwas cytrynowy. Tak skomponowany proszek w kontakcie z wodą rozpuszcza się i reaguje z wydzieleniem dwutlenku węgla (musuje). Takie proszki mogą zawierać dodatki poprawiające smak, wygląd i zapach. Z tego względu stanowią bardzo atrakcyjną alternatywę dla innych postaci leku. 

Czym charakteryzują się proszki do użytku zewnętrznego? 

Najczęściej stosowane proszki do użytku zewnętrznego to przysypki, zasypki oraz pudry lecznicze, które stosuje się na skórę. Substancje czynne mogą mieć działanie przeciwdrobnoustrojowe, ściągające czy też wysuszające. Ta postać leku musi charakteryzować się dobrą przyczepnością do skóry, którą gwarantuje użycie substancji pomocniczych, np. talku. Bardzo istotnym czynnikiem odpowiadającym za właściwe wykonanie takich proszków w aptece jest stopień ich rozdrobnienia – cząstki nie mogą być zbyt duże, ponieważ istniałoby ryzyko podrażnienia skóry. 

Dlaczego proszki recepturowe to wciąż bardzo istotna postać leku? 

Pomimo stale zwiększającej się liczby preparatów gotowych w aptece wciąż są wykonywane proszki recepturowe. Przewagą tej postaci leku recepturowego nad gotowymi preparatami jest możliwość indywidualnego doboru dawki substancji leczniczej.  

Gotowe preparaty najczęściej występują w postaci kilku dawek. Zwykle są one dobrane z myślą o pacjentach dorosłych. Rzadko natomiast spotyka się gotowe preparaty w bardzo małych dawkach, które mogą okazać się konieczne do stosowania u pacjentów pediatrycznych. Lekarze często podejmują decyzję o przepisaniu recepty dla najmłodszych pacjentów, gdzie dawka leku jest często kilkukrotnie niższa od tej w gotowym preparacie. Farmaceuta w aptece ma możliwość przygotowania leku odpowiedniego dla każdego pacjenta.