Dlaczego nie mogę trwale schudnąć?
Wyraźna utrata masy ciała jest możliwa przy zastosowaniu szeregu najróżniejszych metod, w tym zwłaszcza odpowiedniego połączenia regularnych ćwiczeń i przestrzegania odpowiedniej diety. Jak się jednak okazuje, późniejsze długotrwałe utrzymanie prawidłowej masy ciała dla wielu osób jest znacznie trudniejsze, gdyż ponowny przyrost masy ciała (dobrze znany jako efekt jo-jo) jest bardzo częsty. Wyniki wielu dotychczas przeprowadzonych długoterminowych badań wskazują, że ponad połowa utraconej masy ciała jest zazwyczaj odzyskiwana w ciągu dwóch lat, a ponad 80% po pięciu latach od momentu znacznej redukcji wagi. Obecnie notuje się, że w rezultacie olbrzymich trudności z długotrwałym utrzymaniem satysfakcjonującej masy ciała wiele osób próbujących zrzucić zbędne kilogramy porzuca ostatecznie nadzieje na osiągnięcie szczupłej sylwetki i rezygnuje z kolejnych prób zmniejszania wagi.
Czynniki wpływające na trudności z utrzymaniem efektów odchudzania
Do czynników wpływających na to, że trwałe zmniejszenie masy ciała może być utrudnione należą:
- Powszechna dostępność wysoko przetworzonej żywności o wyjątkowo silnych właściwościach pobudzających apetyt, która na dodatek jest niedroga, gotowa do natychmiastowego spożycia i jednocześnie smaczna. Zalicza się do niej słodycze, słone przekąski, wyroby cukiernicze, lody, słodkie napoje gazowane, słodkie płatki śniadaniowe, słodzone przetwory mleczne, kiełbasy, parówki, hamburgery, hot-dogi, zapiekanki, pizzę, zupy typu instant, nuggetsy, desery w proszku czy słodzone napoje alkoholowe. Jak się okazuje, żywność wysoko przetworzona jest obecnie źródłem większości kalorii spożywanych w Stanach Zjednoczonych, a jej nadmierne spożycie zostało uznane za czynnik sprawczy przyrostu masy ciała. Taka żywność jest z reguły o wiele bardziej kaloryczna i znacznie mniej zdrowa niż żywność nieprzetworzona lub minimalnie przetworzona, taka jak choćby warzywa, owoce, gruboziarniste produkty zbożowe, nasiona roślin strączkowych, mleko, jogurty, kefiry, maślanki, orzechy, migdały, nasiona, pestki, ryby, zioła i przyprawy.
- Coraz bardziej intensywne tempo życia powoduje, że w ostatnich latach stale rośnie liczba osób, które spożywają większość posiłków w ciągu dnia w restauracjach lub barach szybkiej obsługi. Warto zauważyć, że smaczne potrawy zamawiane „na mieście” są na ogół znacznie bardziej kaloryczne niż posiłki przygotowywane i spożywane w domu. Ponadto w przypadku jedzenia poza domem niezwykle trudno jest precyzyjnie oszacować liczbę spożytych kalorii w ciągu dnia.
- Zachodzące w ostatnich latach zmiany w środowisku sprawiają, że spontaniczna aktywność ruchowa w ciągu dnia znacznie się zmniejsza. Coraz większa liczba zawodów ma charakter siedzący, natomiast szybki i dynamiczny rozrost miast zachęca mieszkańców do korzystania z transportu publicznego oraz samochodowego, a niekoniecznie do chodzenia pieszo do pracy lub szkoły, jak to było powszechne w niedalekiej przeszłości. Ponadto coraz więcej rozwiązań poprawia komfort naszego życia, sprawiając, że np. wybieramy windę zamiast schodów.
- Znacznej utracie masy ciała towarzyszą często trwałe adaptacje hormonalne, które zwiększają apetyt oraz zmniejszają uczucie sytości poposiłkowej, przeciwdziałając w ten sposób ciągłemu odchudzaniu i długoterminowemu utrzymaniu pożądanej masy ciała.
W jaki sposób chronić się przed pojawieniem się efektu jo-jo?
- Podczas procesu odchudzania przestrzegaj diety z umiarkowanym deficytem kalorycznym (np. 500 kcal), co pozwoli stopniowo zmniejszać procentową zawartość tkanki tłuszczowej w organizmie i jednocześnie zminimalizować spadek beztłuszczowej masy ciała. Warto nadmienić, że w perspektywie długoterminowej takie podejście umożliwia znaczne ograniczenie pojawienia się negatywnych konsekwencji metabolicznych (w tym adaptacji hormonalnych) związanych z długotrwałym procesem odchudzania.
- Spożywaj każdego dnia odpowiednią ilość białka w diecie, najlepiej w przedziale od 1,5 do 2,0 g na każdy kilogram całkowitej masy ciała. Regularne włączanie do diety redukcyjnej dobrej jakości źródeł pełnowartościowego białka w postaci np. chudego sera twarogowego, serka wiejskiego, jogurtu typu skyr, tofu, tempeh, soczewicy, ciecierzycy, grochu, soi, ryb, chudych gatunków mięsa drobiowego czy jaj z całą pewnością korzystnie wpłynie na poczucie sytości poposiłkowej oraz utrzymanie beztłuszczowej masy ciała podczas długoterminowego odchudzania.
- Systematycznie uprawiaj aktywność fizyczną, w szczególności ćwiczenia siłowe z wykorzystaniem własnej masy ciała i dodatkowych obciążeń (np. kettli, hantli, sztangi, taśm oporowych), które w największym stopniu przyczynią się do zapobiegnięcia utracie masy mięśniowej oraz pogorszenia wydolności fizycznej organizmu w trakcie czasochłonnego procesu redukcji tkanki tłuszczowej.
- Wyraźnie ogranicz konsumpcję wysokokalorycznej przetworzonej żywności, takiej jak frytki, chipsy, chrupki, słodycze, ciasta, torty, dania typu fast-food oraz słodkie napoje.
- Codziennie wypijaj przynajmniej 1,5 litra naturalnej wody, w tym spożywaj jedną szklankę wody na około 20 minut przed każdym posiłkiem w ciągu dnia, aby zwiększyć uczucie sytości i wspomóc proces utraty masy ciała.
- Unikaj korzystania z windy oraz długotrwałego oglądania telewizji w pozycji siedzącej lub leżącej. Podczas oglądania ulubionego filmu bądź serialu wykonuj sesję rozciągania całego ciała lub ćwiczeń na bieżni, orbitreku, rowerku stacjonarnym czy stepperze.
- Kontroluj co 1-2 tygodnie masę ciała na czczo oraz obwód talii. W razie zaobserwowania niepokojących wyników skoryguj dietę i zadbaj o pozostałe elementy stylu życia, w tym aktywność fizyczną oraz sen.
Przeczytaj również:
Czy sen może wpływać na proces odchudzania?
Jak uniknąć efektu jo-jo?
Źródła:
- Hall KD, Guo J.: Obesity Energetics: Body Weight Regulation and the Effects of Diet Composition. Gastroenterology. 2017 May;152(7):1718-1727.e3.
- Koliaki C, Spinos T, Spinou Μ, et al.: Defining the Optimal Dietary Approach for Safe, Effective and Sustainable Weight Loss in Overweight and Obese Adults. Healthcare (Basel). 2018 Jun 28;6(3):73.
- Hall KD, Kahan S.: Maintenance of Lost Weight and Long-Term Management of Obesity. Med Clin North Am. 2018 Jan;102(1):183-197.
- Hall KD, Ayuketah A, Brychta R, et al.: Ultra-Processed Diets Cause Excess Calorie Intake and Weight Gain: An Inpatient Randomized Controlled Trial of Ad Libitum Food Intake. Cell Metab. 2019 Jul 2;30(1):67-77.e3.