Dojrzewanie. Jak pomóc dziecku przetrwać ten trudny okres?

Jak to szybko minęło! 

Narodziny dziecka nierzadko wywracają świat dorosłych do góry nogami. Nieprzespane noce, płacz, kolki i ząbkowanie – tak mijają pierwsze 2 lata. Później przychodzi etap niekończących się kryzysów. I choć dziecko jest bardziej samodzielne i zwykle przesypia już noce, to codzienna rzeczywistość bywa męcząca. Z biegiem lat jest coraz lepiej, a rodzice zapominają o trudnych początkach. Do czasu aż dziecko staje się nastolatkiem i wchodzi w kolejny, bardzo ważny etap swojego życia – dojrzewanie. 

Dojrzewanie – co to właściwie oznacza? 

Podczas dojrzewania zachodzi szereg zmian fizycznych, psychicznych, emocjonalnych, hormonalnych, seksualnych i społecznych. Gdyby sprowadzić te wszystkie czynniki do biologii, to najważniejsze są zmiany hormonalne i rozwój mózgu. 

W trakcie dojrzewania zmienia się nie tylko ciało, ale także system wartości, wrażliwość, wyobraźnia czy priorytety. To okres bardzo silnego wpływu otoczenia na młodego człowieka oraz nierzadko trudności w radzeniu sobie ze swoimi emocjami. Słabnie więź z rodzicami, a rolę autorytetów przejmują rówieśnicy. W tym czasie nawiązują się poważne przyjaźnie i pierwsze miłości. Nastolatkowie próbują być bardziej dorośli, niż faktycznie są. Mają pokusę lub są namawiani do spróbowania papierosów, alkoholu czy seksu. Niestety w tym wieku rośnie również ryzyko wystąpienia depresji, zaburzeń odżywiania czy uzależnień.  

Dojrzewanie u dziewczyn 

Okres dojrzewania u dziewczynki przypada zwykle między 8. a 16. rokiem życia. W tzw. skoku pokwitaniowym (między 9. a 13. rokiem życia) dziecko intensywnie rośnie i przybiera na wadze. Zwiększa się masa tkanki tłuszczowej i jej rozmieszczenie. Talia staje się bardziej zaznaczona, a biodra szersze. Zmieniają się także rysy twarzy.  

Przysadka mózgowa stymuluje jajniki do wydzielania estrogenów, co bezpośrednio przyczynia się do dojrzewania płciowego. Powiększają się gruczoły piersiowe i wargi sromowe, brodawki są bardziej zaznaczone i uniesione, pojawia się owłosienie łonowe i pachowe, a włoski na nogach stają się ciemniejsze i gęstsze. W tym czasie często obserwuje się trądzik, białą wydzielinę z pochwy (upławy) oraz inny zapach ciała (pocenie). Pogrubia się również macica i śluzówka pochwy, rozwijają jajniki i jajowody. Wszystkie te zmiany zachodzą zazwyczaj od 6 do 12 miesięcy przed wystąpieniem pierwszej miesiączki. 

Jeśli u Twojej córki pierwsze oznaki dojrzewania pojawiły się przed 8. rokiem życia lub po skończeniu 13 lat nadal ich nie ma, konieczna jest wizyta u endokrynologa. 

Dojrzewanie u chłopców 

Chłopcy dojrzewają zwykle ok. 2 lata później niż dziewczynki, a więc od 10. do 18. roku życia. Skok pokwitaniowy występuje u nich między 11. a 15. rokiem życia, a największe zmiany przypadają na okolicę 13-14. urodzin. W tym okresie w ciągu 12 miesięcy dziecko może urosnąć nawet 12 cm! Zmienia się także budowa ciała – wyraźnie zaznaczają się barki i zwiększa się masa mięśniowa.  

W wyniku wydzielania testosteronu rosną jądra, a skóra na mosznie staje się ciemniejsza i pomarszczona. Penis się wydłuża, pojawia się owłosienie łonowe i pod pachami. Nocne polucje to normalny, choć dla niektórych wstydliwy, objaw dojrzewania. Podobnie jak u dziewczynki zmienia się zapach potu i może wystąpić trądzik. Cechą charakterystyczną męskiego dojrzewania jest obniżenie głosu (mutacja) na skutek przebudowy krtani oraz pojawienie się zarostu na twarzy. Ciemnieje i gęstnieje także owłosienie na pozostałych częściach ciała. 

Jeśli Twój syn zaczął dojrzewać przed 10. rokiem życia albo skończył już 14 lat, a nie widać u niego oznak pokwitania, skonsultuj się z endokrynologiem.  

Co może martwić nastolatka?

Rwiesz włosy z głowy, bo nie radzisz sobie z dojrzewającym dzieckiem? Ono także nie ma lekko! W jego mózgu i ciele jednocześnie zachodzi wiele zmian, które nie zawsze są dla niego zrozumiałe. Zamiast się złościć i załamywać ręce, okaż cierpliwość i zrozumienie. Słuchaj go uważnie i wczuj się w jego rolę. Chociaż nie masz wpływu na to, jak długo będzie trwał okres dojrzewania, możesz pomóc dziecku rozwiązać niektóre problemy.

Pocenie się 

Bardziej intensywny zapach potu to normalna sytuacja u dorastającego dziecka. Jego pojawienie się to wyraźny sygnał, że pora na pierwszy dezodorant. Zaproponuj wspólne zakupy, ale nie zostawiaj dziecku całkowicie wolnej ręki w wyborze kosmetyku. Sprawdź, czy nie zawiera soli glinu i alkoholu, zasugeruj też formę kulki lub sztyftu zamiast aerozolu. I co najważniejsze – przypomnij o zasadach higieny, z którą nastolatkowie potrafią być na bakier. Samo użycie antyperspirantu nie pomoże, jeśli nastolatek nie umyje wcześniej pach wodą z mydłem. Co ważne, dezodorantu nie powinno się używać na noc. 

Trądzik 

Trądzik to problem, z którym boryka się wielu nastolatków. Potrafi ograniczyć życie towarzyskie i negatywnie wpływa na samoocenę. Jest naturalnym efektem zmian hormonalnych nie tylko w okresie dojrzewania. Nierzadko wymaga leczenia farmakologicznego, którym zajmuje się dermatolog. Niezwykle ważna jest właściwa higiena oraz pielęgnacja skóry trądzikowej i tłustej. Składa się na nią kilka procesów: oczyszczanie, tonizowanie, nawilżanie i regeneracja oraz ochrona przeciwsłoneczna. Nieoceniona może być także pomoc doświadczonej kosmetyczki i zmiana pewnych nawyków żywieniowych.

Przetłuszczające się włosy 

Dopóki dziecko było małe, mycie głowy dwa razy w tygodniu w zupełności wystarczało. Zwiększona produkcja sebum w okresie dojrzewania idzie w parze z przetłuszczającymi się włosami. Do ich pielęgnacji potrzebny jest szampon normalizujący, który nie wysusza ani nie podrażnia skóry głowy. W jego składzie szukaj pokrzywy, szałwii, białej herbaty, ogórka, aloesu, aminokwasów, witamin oraz pantenolu. 

Golenie 

Pojawiające się początkowo owłosienie jest zwykle jasne i miękkie. Nastolatek nie musi od razu go golić. Nadejdzie jednak moment, że córka lub syn będą chcieli usunąć owłosienie w konkretnych miejscach. Najprostszym rozwiązaniem jest korzystanie z jedno- lub wielorazowych golarek. Niestety potraktowane w ten sposób włoski odrastają ciemniejsze i mocniejsze, a golenie staje się regularną czynnością. Do depilacji nóg można użyć kremu. Należy jednak najpierw wykonać test na niewielkim fragmencie skóry, aby wykluczyć alergię na składniki kosmetyku.  

Antykoncepcja 

Jeśli przypuszczasz, że Twoje dziecko zaczyna interesować się seksem, nie zwlekaj z rozmową na ten temat. Lepiej, żeby o pewnych rzeczach dowiedziało się od mądrej i doświadczonej osoby niż od znajomych lub, co gorsza, z Internetu.  

Rodzice zwykle chcą, aby ich pociechy jak najdłużej pozostały dziećmi, ale są sprawy, których nie da się uniknąć. Poznawanie i rozwijanie swojej seksualności to jeden z elementów procesu dojrzewania. Wychowujmy świadomą młodzież, zamiast później mierzyć się z konsekwencjami odkładania w nieskończoność niełatwych rozmów.  

12-13 lat to także wiek, w którym możesz bezpłatnie zaszczepić córkę lub syna przeciwko wirusowi HPV (brodawczaka ludzkiego). Najczęściej przenosi się on drogą płciową i odpowiada za rozwój wielu nowotworów, m.in. szyjki macicy czy gardła. 

Miesiączka 

Pierwsza miesiączka to zazwyczaj duże wydarzenie. Buzujące hormony i wulkan emocji sprawiają, że dorastającej dziewczynce trudno pogodzić się ze zmianami, które zachodzą w jej ciele. Rozmowę na ten temat warto odbyć z wyprzedzeniem, aby krwawienie czy złe samopoczucie nie zaskoczyły nastolatki np. w szkole. Zgodnie z najnowszymi wytycznymi przez pierwsze 2 lata cykle mogą być nieregularne, często (ale nie zawsze!) bezowulacyjne, skąpe i mało bolesne. Miesiączka przeważnie zwiastuje zakończenie dojrzewania i jest sygnałem, aby umówić pierwszą wizytę u ginekologa.  

Pierwszej miesiączce często towarzyszą płacz i wstyd. Nawet drobny upominek odczaruje ten dzień i sprawi, że córka zacznie go postrzegać jako ważny krok w kierunku dorosłości. Postaraj się też wytłumaczyć dziecku, że miesiączka i zakup podpasek to normalne sprawy. Zaproponuj swoją pomoc podczas wizyty w aptece czy drogerii. Podziel się swoim doświadczeniem i podpowiedz, co u Ciebie sprawdza się najlepiej. Pamiętaj, że u młodych dziewczyn rekomenduje się stosowanie podpasek, a nie tamponów. Alternatywą są majtki menstruacyjne. 

Chociaż pierwsze miesiączki zazwyczaj nie są bolesne, nie bagatelizuj sygnałów świadczących o tym, że w przypadku Twojej córki jest inaczej. Kobiety przez wiele lat słuchały komentarzy typu: taka Twoja uroda, musi boleć, nie histeryzuj. Nie pozwól, aby Twoja pociecha żyła w bólu i przeświadczeniu, że nikt nie rozumie jej problemu. 

Dojrzewanie to długi i wielopłaszczyznowy proces. Potrafi być trudny nie tylko dla dzieci, ale także dla ich rodziców. Nie ma jednej, uniwersalnej recepty, jak przez niego przejść. Wspólne spędzanie czasu, rozmowy i przede wszystkim słuchanie z pewnością stanowią dobry fundament pod relację z dorastającym dzieckiem. Będzie Ci ono wdzięczne również wtedy, gdy pomożesz mu rozwiązać tak przyziemne problemy jak trądzik czy przetłuszczające się włosy. Jest ciężko? Przypomnij sobie siebie z tamtego okresu, a na pewno się uśmiechniesz.

Przeczytaj również:
Jak rozmawiać z dziećmi o seksie?