Jak rozmawiać z dziećmi o seksie?

Przygotowanie do rozmowy z dzieckiem o seksie

Zanim rozpoczniemy z dzieckiem rozmowę na temat seksu, powinniśmy się do niej odpowiednio przygotować. Książki o seksie dostarczą nam odpowiedniej wiedzy i dodadzą pewności siebie podczas rozmowy. Wstępem mogą być rozmowy o seksualności człowieka. Czym jest seksualność? Jakie różnice kryją się w słowach seks oraz seksualność?

Seksualność jako wstęp do rozmów z dzieckiem o seksie

Seksualność jest atrybutem każdego człowieka, bez względu na płeć, wiek czy grupę etniczną. Jest to sfera funkcjonowania człowieka, która kształtuje się pod wpływem czynników biologicznych, emocjonalnych, społecznych i behawioralnych. Na seksualność oddziałuje wiele czynników, m.in. to:

• w jaki sposób zbudowane jest nasze ciało,
• jakie emocje odczuwamy,
• jakie tworzymy więzi z innymi osobami,
• jakie normy społeczne akceptujemy,
• jakie zachowania podejmujemy, by wyrazić własne potrzeby.

Seksualność jest związana z intymnością i odczuwaniem bliskości. Motywuje nas do podtrzymywania kontaktów z innymi i tworzenia relacji.

Seks jest częścią seksualności i zarazem jej przejawem.

Zanim nasze dziecko zapyta nas o tematy związane z seksem, warto od najmłodszych lat zachęcać go do zadawania pytań. Możemy również samodzielnie inicjować rozmowy o cielesności, uczuciach czy potrzebach. Rozmowy o seksualności, bliskości, relacjach czy więziach powinny stanowić podstawę do rozmów o seksie.

Kiedy rozmawiać z dzieckiem o seksie?

Człowiek jest istotą seksualną od momentu pojawienia się na świecie. Zmieniają się jedynie obszary jego zainteresowań w obrębie seksualności własnej i innych osób. Aby nadać odpowiedni kierunek rozmowie, przyjrzyjmy się kilku istotnym faktom:

1. Dzieci od urodzenia są zainteresowane swoim ciałem.
2. Dzieci po 2 r. ż. są świadome swojego ciała, wzrasta ich zainteresowanie wyglądem otaczających ich osób, dlatego chętnie pokazują sobie nawzajem narządy płciowe. Dzieci w tym wieku dostrzegają różnice w wyglądzie między dziewczynkami i chłopcami. Odkrywają też, że dotykanie narządów płciowych może być przyjemne.
3. Dzieci ok. 3 r. ż. poznają normy społeczne i zaczyna się w nich kształtować tabu seksualne.
4. U dzieci powyżej 4 r. ż. pojawia się wstyd i skrępowanie związane z cielesnością i własną seksualnością. Dzieci zaczynają stawiać granice.
5. Dzieci do 6 r. ż. wzrasta zainteresowanie dzieci reprodukcją. Rozpoczyna się czas zadawania pytań o to, skąd wzięły się na świecie oraz skąd się biorą dzieci.
6. Dzieci w wieku 7-9 lat zaczynają wstydzić się nagości. Potrzebują większej intymności, częściej chcą przebierać się w samotności. Chłopcy szukają informacji o seksie, docierając do treści przeznaczonych dla dorosłych. Używają wulgarnego słownictwa dotyczącego sfery seksualnej, opowiadają dowcipy i żarty związane z seksualnością. Dziewczynki natomiast próbują potwierdzić swoją kobiecość, co ma wyraz np. w zabawach w przebieranie, malowanie, udawanie mam, nauczycielek itp.
7. Wiek od około 10 r. ż. do 15 r. ż. to okres dojrzewania płciowego, czyli tzw. burzy hormonalnej. W tym czasie mają miejsce zmiany fizyczne, które wiążą się z intensywnymi doświadczeniami emocjonalnymi. Jest to okres, w którym wzrasta zainteresowanie sferą seksualną. Młodzi ludzie intensywnie poszukują informacji o własnej seksualności, a także seksualności innych. Odkrywają swoje potrzeby seksualne i są spragnieni nowych doświadczeń.
8. Młodzież w wieku 16 – 18 lat dąży do niezależności. Zaczyna eksperymentować w sferze seksualnej oraz nawiązuje pierwsze relacje uczuciowe. Niekiedy w tym wieku młodzież rozpoczyna współżycie.

Znajomość etapów rozwoju psychoseksualnego daje nam wiedzę o aktualnej sferze zainteresowań dziecka. Pamiętajmy o tym, że każde dziecko dąży do tego, aby jego ciekawość poznawcza została zaspokojona, jednak poziom jego zainteresowań wzrasta stopniowo. Dlatego bądźmy świadomi, że w sytuacji, gdy pięcioletnie dziecko zada nam pytanie „Skąd się biorą dzieci?”, nie musimy skrupulatnie opowiadać mu o fizjologii i szczegółach współżycia między kobietą a mężczyzną. Może okazać się, że prosta odpowiedź, np. „Dzieci biorą się z miłości między mamą i tatą”, w zupełności zaspokoi ciekawość dziecka. Miejmy na uwadze fakt, że im wcześniej nauczymy się rozmawiać z dziećmi o seksualności, tym łatwiej będzie nam poruszać tematy z nią związane, gdy dziecko będzie dorastać. Cechą małych dzieci jest spontaniczne pytanie o rzeczy, które je fascynują. Warto wykorzystać ten moment jako pretekst do rozmów na temat seksualności.

W jaki sposób przeprowadzić z dzieckiem rozmowę o seksie?

Na pytanie „Jak rozmawiać z dziećmi o seksie?” odpowiedź teoretycznie jest bardzo prosta:

• szczerze,
• otwarcie,
• naturalnie,
• adekwatnie do wieku i etapu rozwoju psychoseksualnego dziecka.

Zadaniem dorosłego jest ukazanie dziecku, że seksualność jest częścią ludzkiej natury, której nie powinniśmy się wstydzić. Potrzeby seksualne są równie ważne, jak pozostałe potrzeby, np. potrzeba snu czy jedzenia. Nauka o ludzkiej seksualności rozpoczyna się od nazywania części ciała. Analogicznie do nauki nazywania głowy, ręki czy nogi powinno odbywać się nazywanie genitaliów. Oczywiście, w zależności od wieku dziecka, nazwy, których użyjemy, będą różne.

Podczas rozmowy starajmy zachowywać się swobodnie. Jeśli dziecko poczuje, że rodzic jest spięty, otrzyma komunikat, że kwestie, o które pyta, są niestosowne i należy się ich wstydzić. Aby tego uniknąć, szczerze odpowiadajmy na pytania dziecka, dociekajmy, czy nasza odpowiedź jest dla dziecka satysfakcjonująca. Pomocne będą pytania zwrotne, np.

• „Co sądzisz o tym, co powiedziałam?”,
• „Czy jest jeszcze coś, co chciałbyś/chciałabyś o tym wiedzieć?”.

Jeżeli zastosujemy te zasady, będzie nam dużo łatwiej przeprowadzić rozmowę z dzieckiem. Pamiętajmy, aby nie ucinać rozmowy ani nie unikać odpowiedzi na tematy związane z seksem. Takie zachowania mogą sprawić, że dziecko poczuje się odrzucone i skrępowane, wskutek czego więcej nie zwróci się do nas po pomoc.

Dlaczego warto rozmawiać z dzieckiem o seksie?

Rozmowy na ten temat budują zaufanie dziecka do osoby dorosłej. Szczerość i otwartość w relacji ma wpływ na siłę więzi. Dziecko zadaje nam pytania, ponieważ jesteśmy dla niego autorytetem. Ufa, że pomożemy mu zrozumieć świat. W miarę dorastania dziecko uczy się, że może na nas liczyć i dostrzega, że może zwrócić się do nas w razie problemu. Jest to ważne szczególnie w okresie dojrzewania. Ugruntowana wiedza o seksualności sprzyja budowaniu pewności siebie, pomaga w tworzeniu relacji z innymi, a w późniejszym wieku również w tworzeniu związków. Co więcej, rozmawiając z dzieckiem na temat seksualności od najmłodszych lat, mamy pewność, że jego wiedza będzie rzetelna. Nawet jeśli sami nie jesteśmy ekspertami w dziedzinie seksuologii, na rynku dostępne są materiały, które będą pomocne, np. książeczki dla dzieci czy poradniki dla rodziców nastolatków. Kolejna kwestia, która wskazuje, że rozmowy na temat seksu są bardzo ważne, jest bezpieczeństwo dziecka. Chodzi o tzw. zły dotyk.

Pamiętaj! Ważne jest, aby dziecko było świadome swojej cielesności oraz znało „granice” dotyku ze strony innych osób.

Jeżeli chodzi o starsze dzieci oraz młodzież, odpowiednio poprowadzona edukacja seksualna pozwala uzyskać należytą wiedzę w zakresie chorób przenoszonych drogą płciową czy niechcianej ciąży.

Rozmowy o seksualności stanowią bardzo istotną kwestię w wychowaniu dzieci. Zadaniem dorosłych jest pokazanie najmłodszym, że seksualność jest częścią ludzkiej natury. Warto zachęcać dzieci do zadawania pytań, by stopniowo budować ich wiedzę na temat otaczającego świata. Należy zdać sobie sprawę, że odpowiednia edukacja w zakresie seksualności własnej i innych ludzi ułatwi dziecku kontakty interpersonalne w przyszłości.