Encefalopatia wątrobowa. Jak się objawia?

Encefalopatia wątrobowa – przyczyny 

Jedną z funkcji wątroby jest detoksykacja, czyli przemiana i usuwanie szkodliwych substancji. Jeżeli komórki wątroby nie działają prawidłowo, toksyny gromadzą się we krwi. Ostatecznie mogą przedostać się przez barierę krew-mózg do ośrodkowego układu nerwowego, prowadząc do jego uszkodzenia i rozwoju objawów encefalopatii wątrobowej. Za toksynę, która ma największy udział w rozwoju tego schorzenia uznaje się amoniak.  

Encefalopatia wątrobowa może pojawić się w przebiegu wielu różnych ostrych i przewlekłych chorób, które wiążą się z zaburzoną pracą tego narządu.  

Oto najważniejsze z nich: 

• marskość wątroby związana z nadmiernym spożywaniem alkoholu, 
• wirusowe zapalenie wątroby (np. typu B lub C), 
• uszkodzenie wątroby w wyniku zatrucia lekami (np. paracetamolem), 
• niedokrwienie wątroby, 
• autoimmunologiczne zapalenie wątroby, 
• niektóre choroby dróg żółciowych. 

Jeżeli wątroba nie pracuje prawidłowo, encefalopatia wątrobowa może rozwinąć się samoistnie. U niektórych osób jej objawy dają o sobie znać dopiero po zadziałaniu dodatkowego czynnika.  

Co może przyczynić się do rozwoju encefalopatii wątrobowej?  

• zbyt duża ilość białka w diecie, 
• niedożywienie, 
• odwodnienie, 
• alkohol, 
• zaparcia, 
• infekcje (np. zakażenie układu moczowego), 
• operacje i zabiegi (szczególnie operacje typu shunt i TIPS wykonywane u pacjentów z żylakami przełyku), 
• krwawienie do przewodu pokarmowego,  
• niewydolność nerek, 
• nieprawidłowy poziom elektrolitów we krwi (np. zbyt niski poziom potasu), 
• hipoglikemia (obniżenie ilości glukozy we krwi), 
• niedoczynność tarczycy, 
• niektóre leki (np. benzodiazepiny). 

Encefalopatia wątrobowa – objawy 

Zaburzenia psychiatryczne i neurologiczne to główne objawy encefalopatii wątrobowej. Pacjenci często nie zauważają pierwszych objawów choroby.

Rodzina i najbliższe osoby mogą zaobserwować u chorego: 

• większą drażliwość, 
• obniżony lub podwyższony nastrój, 
• spowolnienie, 
• problemy z koncentracją uwagi i zapamiętywaniem informacji.   

Wraz z rozwojem encefalopatii wątrobowej pojawiają się kolejne, coraz poważniejsze i cięższe symptomy.  

Należą do nich: 

• zaburzenia związane ze snem – bezsenność lub nadmierna senność; 
• odwrócenie rytmu dobowego; 
• trudności z wykonywaniem codziennych czynności, które wcześniej nie stanowiły problemu dla pacjenta np. pisanie czy obsługa komputera; 
• zmiana osobowości; 
• nasilony lęk; 
• problemy z mową; 
• grubofaliste drżenia mięśniowe (tzw. asterixis); 
• ataksja (zaburzenie koordynacji ruchów); 
• zaburzenie mowy zwane dyzartrią, 
• osłabione lub nasilone odruchy neurologiczne; 
• oczopląs; 
• uogólniona sztywność mięśni. 

Chory nie wie, w jakim miejscu przebywa oraz nie jest w stanie określić obecnej daty i godziny. W przypadku znacznego zaawansowania choroby dochodzi do ciężkich zaburzeń świadomości, a w ostateczności do śpiączki. 

Encefalopatia wątrobowa – diagnoza i leczenie 

Lekarz stawia diagnozę encefalopatii wątrobowej, opierając się na kilku elementach. Podstawowym z nich jest wywiad z pacjentem i jego rodziną. Lekarz zapyta nie tylko o zmiany zachowania, problemy ze snem, nastrój i pamięć. Istotne są również objawy, które pomogą odnaleźć ewentualny czynnik wyzwalający pojawienie się encefalopatii. 

Następnie wykonuje się badanie neurologiczne, a czasami również specjalne testy psychometryczne np. test rysowania zegara czy łączenia liczb i symboli.  

U niektórych osób przeprowadza się badanie EEG, czyli ocenę fal mózgowych. Jest to jednak tylko badanie pomocnicze. Jego prawidłowy wynik nie wyklucza encefalopatii wątrobowej. 

W trakcie diagnostyki, głównie w celu wykluczenia innych przyczyn, wykonuje się tomografię komputerową (TK) i rezonans magnetyczny (MRI). 

Chociaż amoniak jest toksyną mającą wpływ na rozwój encefalopatii wątrobowej, jego poziom u wielu pacjentów jest prawidłowy. Z tego względu jego oznaczanie nie nadaje się do diagnostyki choroby ani oceny skuteczności leczenia.  

Pierwszym krokiem w leczeniu encefalopatii wątrobowej powinno być usunięcie lub zminimalizowanie czynnika, który wyzwolił pojawienie się objawów. Np. w przypadku infekcji bakteryjnej lekarz powinien dobrać antybiotyk. Jeżeli doszło do obniżenia poziomu elektrolitów we krwi (np. potasu lub sodu), należy uzupełnić ich niedobory.  

Głównym celem leczenia encefalopatii wątrobowej jest obniżenie stężenia amoniaku we krwi.  

W tym celu stosuje się następujące leki: 

• laktulozę, 
• asparaginian ornityny, 
• ryfaksyminę, 
• probiotyki.

Dodatkowo pacjent powinien ograniczyć ilość białka w codziennej diecie do 40 g na dobę. Najbardziej skuteczną metodą leczenia encefalopatii wątrobowej jest przeszczep wątroby. Ta opcja pozwala na cofnięcie się większości objawów. W trakcie oczekiwania na wykonanie przeszczepu można zastosować leczenie wątrobowozastępcze, które oczyszcza krew ze szkodliwych toksyn.

Przeczytaj również:
Porfiria. Choroba wątroby przyczyną szaleństwa?