Farmakoterapia w zespołach otępiennych

Stosowanie inhibitorów cholinesteraz w otępieniach 

Acetylocholina to ważny neuroprzekaźnik dla procesów umysłowych. Wpływa na procesy pamięciowe, utrzymywanie koncentracji, utrzymuje organizm w stanie czuwania. Jest ważną cząsteczką w inicjowaniu ruchu – przekazuje informacje, które mięśnie mają się skurczyć, a które rozkurczyć. Jest istotna dla pracy serca, jelit i rozmaitych gruczołów. 

Badania wskazują, że w chorobie Alzheimera, Parkinsona czy w otępieniu z ciałami Lewy’ego neurony syntezujące i uwalniające acetylocholinę ulegają stopniowej degradacji. Inhibitory cholinesterazy mają więc na celu hamowanie rozkładu acetylocholiny – dzięki czemu pozostaje ona w synapsach dłużej, a przekaźnictwo neuronalne odbywa się sprawniej. 

W Polsce stosowane są dwa leki z tej kategorii – rywastygmina i donepezyl. Ich skuteczność jest podobna, ale bywają różnie przyswajane przez pacjentów. W przypadku nieskuteczności jednego z nich zaleca się zastosowanie drugiego. Spowalniają postępującą demencję u pacjentów z lekkim i umiarkowanym otępieniem. Początkowo ich stosowanie może wiązać się z zawrotami głowy, dyskomfortem w jamie brzusznej, biegunkami i wymiotami, jednak objawy te zwykle ustępują po kilku dniach.  

Stosowanie memantyny w otępieniach 

Kwas glutaminowy to kolejny ważny neuroprzekaźnik dla procesów poznawczych. Na skutek stresu oksydacyjnego (gdy nie są neutralizowane wolne rodniki), uszkodzeń neuronów i stanu zapalnego w układzie nerwowym dochodzi do jego nadprodukcji. Memantyna może regulować nadmierne wydzielanie kwasu glutaminowego, tym samym spowalniając rozwój choroby otępiennej. Memantynę stosuje się w otępieniach o nasileniu umiarkowanym i ciężkim, często w skojarzeniu z inhibitorami cholinesteraz dla możliwie najlepszych efektów. Jest to substancja najczęściej dobrze tolerowana, a działania niepożądane występują stosunkowo rzadko.  

Leczenie objawów współwystępujących z otępieniem 

Otępienie to więcej niż zapominalstwo. Terminem BPSD (behawioralne i psychologiczne symptomy demencji) określa się zbiorczo współwystępujące z otępieniem objawy takie jak:  

• pobudzenie,  
• apatia,  
• depresja,  
• psychoza,  
• agresja,  
• zaburzenia snu,  
• zagubienie,  
• nieadekwatne i dziwaczne zachowania.  

Są one często przyczyną hospitalizacji pacjentów i całodobowej opieki. Aby temu zapobiec, stosuje się leki: 

• przeciwdepresyjne (np. sertralina, escitalopram, fluoksetyna); 
• przeciwlękowe (np. benzodiazepiny. Ich stosowanie powinno być krótkotrwałe oraz zawsze poprzedzone dokładnym wywiadem i badaniami. Wymiennie z benzodiazepinami stosuje się buspiron, trazodon, a przypadku zaburzeń snu – hydroksyzynę). 

Mimo dużego rozpowszechnienia omamów i urojeń w otępieniach leki przeciwpsychotyczne nie są dopuszczone w leczeniu BPSD – wykazują wiele działań niepożądanych i zazwyczaj jeszcze bardziej obniżają zdolności umysłowe pacjentów. W przypadku sytuacji kryzysowej, np. intensywnego pobudzenia i agresji, dopuszcza się stosowanie neuroleptyków (risperidonu i tiaprydu), jednak w możliwie małej dawce i możliwie krótko.  

Przeczytaj również:
Ocena stanu psychicznego – na czym polega?