Grupa inwalidzka. Z jakich przywilejów mogą korzystać osoby niepełnosprawne?

Definicja niepełnosprawności

Karta Osób Niepełnosprawnych (z 1 sierpnia 1997 r.) definiuje pojęcie osób niepełnosprawnych. Są to osoby, u których sprawność fizyczna, psychiczna lub umysłowa stanowią czasowe lub trwałe ograniczenie lub uniemożliwiają codzienne życie, pracę lub naukę, a także pełnienie ról społecznych wynikających z norm zwyczajowych i prawnych. Dokument ten określa dodatkowo, że osoby te nie mogą podlegać jakiejkolwiek dyskryminacji. Przysługuje im także prawo do niezależnego, aktywnego i samodzielnego życia. 

Stopnie niepełnosprawności 

Nadanie stopnia niepełnosprawności stanowi podstawę do przyznania odpowiednich ulg i uprawnień. To, czy zostaną one nadane czasowo, czy na stałe, zależy od możliwości poprawy funkcjonowania osoby niepełnosprawnej.

Znaczny stopień niepełnosprawności  

Przyznawany jest osobom, które: 

• mają naruszoną sprawność organizmu, 
• są niezdolne do pracy, 
• są zdolne do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej, 
• wymagają stałej bądź długotrwałej pomocy i opieki innych osób, 
• są niezdolne do samodzielnej egzystencji. 

Przyznanie tego stopnia niepełnosprawności nie wyklucza podjęcia pracy również poza zakładem pracy chronionej bądź aktywizacji zawodowej, gdy pracodawca przystosuje stanowisko pracy do potrzeb osoby niepełnosprawnej lub jeśli pracownik zostanie zatrudniony w formie telepracy. 

Umiarkowany stopień niepełnosprawności  

Ta kategoria jest przyznawana osobom: 

• z naruszoną sprawnością organizmu, 
• niezdolnym do pracy albo zdolnym do pracy w warunkach pracy chronionej, 
• wymagającym czasowej lub częściowej pomocy innych osób. 

Lekki stopień niepełnosprawności  

Przyznawany jest osobom: 

• o naruszonej sprawności organizmu obniżającej w istotny sposób zdolność do wykonywania pracy, 
• z ograniczeniami w pełnieniu ról społecznych, które można zniwelować przy pomocy przedmiotów ortopedycznych, środków pomocniczych lub technicznych.

Nadanie właściwego stopnia niepełnosprawności jest uwarunkowane poprzez kryterium zdolności do pełnienia ról społecznych. 

Osoby niepełnosprawne, którym została nadana określona grupa inwalidzka i chcą się ubiegać o zasiłek rentowy z tego tytułu, mogą wnioskować do powiatowych (I instancja) lub wojewódzkich (II instancja) zespołów orzekania o niepełnosprawności o ustalenie jej stopnia. Zespoły powiatowe orzekają na podstawie wniosku złożonego przez osobę niepełnosprawną, przedstawiciela ustawowego lub ośrodek pomocy społecznej. Natomiast w zespole wojewódzkim są przeprowadzane specjalistyczne badania na podstawie skierowań lekarzy lub psychologów. Grupy inwalidzkie są ustalane na podstawie dominującej choroby i oznaczane są za pomocą kodu. 

Komisja lekarska do spraw inwalidztwa i zatrudnienia do końca 1997 r. przyznawała na podstawie wniosku jedną z trzech grup inwalidzkich (I, II lub III grupę inwalidzką). Jeśli decyzja nadania określonej grupy miała stały charakter, to pomimo zmiany przepisów osoby te zachowują wszystkie uprawnienia z tym związane. 

Zmiana przepisów dotyczących osób niepełnosprawnych oraz orzekania stopnia niepełnosprawności do celów rentowych i pozarentowych od 1998 r. zmieniła nadawanie grup inwalidzkich (I, II i III grupa inwalidzka) na orzeczenie stopnia niepełnosprawności (znaczny, umiarkowany i lekki).

Są to określenia równoważne. Wyjątek stanowi orzeczenie III grupy, które zostało wydane przez organy związane z Ministerstwem Obrony Narodowej oraz Ministerstwem Spraw Wewnętrznych i Administracji, ponieważ nie oznaczają one niepełnosprawności i dotyczą osób zdolnych do pracy poza służbą.  Osoby z orzeczeniem o niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym i przyznanym zasiłkiem pielęgnacyjnym są traktowane na równi z osobami zaliczonymi do znacznego stopnia niepełnosprawności. W pozostałych przypadkach uzyskują uprawnienia równoważne z lekkim stopniem niepełnosprawności. 

Przywileje grup inwalidzkich 

Osoby niepełnosprawne mogą korzystać z różnych uprawnień: 

• Czas pracy nie może przekraczać 8 godzin tygodniowo i 40 godzin miesięcznie, a w przypadku posiadania znacznego i umiarkowanego stopnia niepełnosprawności nie może on przekraczać 7 godzin dziennie i 35 godzin tygodniowo.
• Krótszy czas pracy nie wiąże się z obniżeniem wynagrodzenia.
• Osoba niepełnosprawna nie może być zatrudniona w godzinach nadliczbowych oraz w porze nocnej.  

Wyjątek od powyższych przepisów stanowią osoby zatrudnione w warunkach pracy chronionej lub gdy lekarz na wniosek pracownika wyrazi na to stosowną zgodę.  

• Osoba niepełnosprawna ma prawo do dodatkowej przerwy w pracy (15 min), przeznaczonej na wypoczynek lub gimnastykę usprawniającą, która jest wliczana do czasu pracy.
• Osobom ze stopniem znacznym i umiarkowanym przysługuje dodatkowy 10-dniowy urlop wypoczynkowy. Prawo to pracownik nabywa po przepracowaniu jednego roku od momentu zaliczenia go do określonego stopnia niepełnosprawności. 
• Dodatkowo osoby ze znacznym i umiarkowanym stopniem niepełnosprawności mają prawo nie częściej niż raz do roku do 21-dniowego (dni robocze) zwolnienia z pracy (z zachowaniem wynagrodzenia) w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym. Mogą one również korzystać ze zwolnień, aby wykonać badania specjalistyczne, zabiegi lecznicze i usprawniające, w celu uzyskania zaopatrzenia ortopedycznego lub jego naprawy, jeśli powyższe czynności nie mogą być wykonane poza godzinami pracy. 

Wynagrodzenie za zwolnienia od pracy obliczane jest na podstawie ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy. 

Łączny czas w ciągu jednego roku kalendarzowego przeznaczony na dodatkowy urlop wypoczynkowy i zwolnienie na uczestnictwo w turnusie rehabilitacyjnym nie może przekroczyć 21 dni.   

Dodatkowo osoby z nadanym stopniem niepełnosprawności są upoważnione do korzystania z przywilejów, które przysługują danej grupie.

Osoby posiadające znaczny stopień niepełnosprawności mogą korzystać z: 

• zasiłku pielęgnacyjnego, 
• ulgowych przejazdów PKS i PKP oraz zniżek w komunikacji miejskiej (zależne od uchwały danego miasta lub gminy), 
• karty parkingowej uprawniającej do parkowania w specjalnie wyznaczonych miejscach oraz do niestosowania się do niektórych znaków drogowych, 
• zwolnienia z opłat za abonament radiowo-telewizyjny, 
• ulg podatkowych, 
• turnusów rehabilitacyjnych, 
• refundacji na zakup sprzętu rehabilitacyjnego. 

Przywileje, jakie przysługują osobom z przyznanym umiarkowanym stopniem niepełnosprawności, to: 

• ulgi w krajowych przejazdach PKS i PKP oraz w komunikacji miejskiej (w zależności od uchwały danego miasta lub gminy), 
• karta parkingowa, która uprawnia do niestosowania się do niektórych znaków drogowych, 
• udział w turnusach rehabilitacyjnych, 
• możliwość rozliczenia wydatków na cele rehabilitacyjne w rozliczeniu podatkowym. 

Przyznanie lekkiego stopnia niepełnosprawności uprawnia do korzystania: 

• ze zniżek na przejazdy PKS i PKP, 
• z ulgi rehabilitacyjnej przy rozliczaniu podatku od osób fizycznych, 
• z dofinansowania na likwidację barier architektonicznych, do sprzętu rehabilitacyjnego i środków ortopedycznych. 

Osoby niepełnosprawne z nadanymi stopniami niepełnosprawności, a wcześniej grupami inwalidzkimi na stałe, mogą starać się o zasiłek rentowy i korzystać z różnego rodzaju praw i ulg, które ułatwiają im funkcjonowanie w społeczeństwie oraz wykonywanie pracy zawodowej. Wprowadzone przepisy mają na celu zapewnienie osobom niepełnosprawnym równych szans w życiu społecznym i zawodowym.

Przeczytaj również:
Zwolnienie lekarskie – co warto o nim wiedzieć?