Higiena intymna u dzieci. Poznaj najważniejsze zasady

Higiena intymna u dzieci – najważniejsze zasady 

Często zmieniaj pieluszki

Materiały, z których wykonane są pieluszki, cechuje ograniczona przepuszczalność powietrza. Aby nie dopuścić do odparzeń, zmieniaj je co 3-4 godziny. Jeśli dziecko zrobi kupkę, jak najszybciej oczyść okolice intymne i załóż nową pieluszkę. W ciepłe letnie dni, które sprzyjają nadmiernemu poceniu się, pozwól przewietrzyć się dziecięcej skórze i pozostaw malucha na trochę bez pieluszki.

Zadbaj o odpowiednią bieliznę

Starsze dzieci, które samodzielnie korzystają już z toalety, powinny nosić wyłącznie bawełnianą bieliznę. Także odzież, np. rajstopy czy spodnie powinny być wykonane z naturalnych materiałów, aby zapewnić jak najlepszą wentylację. Zmieniaj dziecku bieliznę codziennie, a nawet częściej, jeśli się pobrudzi. 

Pamiętaj o codziennej higienie

Okolice intymne należy myć codziennie. Nawet jeśli nie masz zamiaru kąpać dziecka, podmyj je. Jednorazowe nawilżane chusteczki nie umyją tak dokładnie pupy, jak umycie jej przy użyciu wody. Pamiętaj, że bakterie kałowe, które pozostaną w okolicach cewki moczowej, mogą doprowadzić do nieprzyjemnej infekcji. Lepiej zatem dmuchać na zimne.

Sięgnij po odpowiednie akcesoria do mycia 

Do mycia okolic intymnych użyj jednorazowych bawełnianych wacików lub miękkiej bambusowej pieluszki. Możesz również po prostu umyć dziecko ręką. W przypadku higieny intymnej unikaj gąbek. Mogą gromadzić się w nich bakterie, a pocieranie nimi może podrażnić delikatną skórę dziecka. 

Postaw na czystą wodę 

Do mycia okolic intymnych najlepiej sprawdzi się czysta woda. W pierwszych dniach życia możesz używać wody przegotowanej, jeśli obawiasz się przypadkowego zamoczenia kikuta pępowinowego. Jednak zwykła woda z kranu w temperaturze zbliżonej do ciepłoty ciała w zupełności wystarczy. Podczas przewijania malucha możesz nalać wodę do miski, maczać w niej bawełniane waciki i delikatnie oczyszczać okolice intymne. Bardziej wprawieni rodzice mogą trzymać niemowlę nad umywalką i myć pupę pod bieżącym strumieniem wody (nie może ona wypływać pod zbyt wysokim ciśnieniem).

W przypadku starszych dzieci skorzystaj z prysznica lub bidetu.

Korzystaj z łagodnych kosmetyków

Podczas przemywania pupy dziecka wodą nie musisz stosować specjalnych kosmetyków. Nieodpowiednie są natomiast mydła o silnie zasadowym pH (np. szare mydło), które nadmiernie wysuszają skórę i śluzówkę, prowadząc do podrażnień. Podczas wieczornej kąpieli do mycia okolic intymnych możesz użyć delikatnego preparatu przeznaczonego dla niemowląt. Dla starszych dziewczynek w aptekach znajdziemy łagodne żele do higieny intymnej o neutralnym pH i właściwościach nawilżających, przeznaczone zwykle dla dzieci od 2. roku życia. Jeśli produkt, którego używasz do całego ciała dziecka, ma bezpieczny skład (bez alkoholu, barwników i substancji zapachowych), możesz umyć nim także zewnętrzne narządy płciowe.  

Zapobiegaj podrażnieniom 

Jeśli Twoje dziecko nosi pieluszki, po umyciu i osuszeniu skóry posmaruj krocze, pachwiny i okolice odbytu kremem lub maścią o właściwościach natłuszczających i nawilżających. Do pielęgnacji zdrowej skóry wystarczy maść o prostym składzie, na bazie lanoliny lub wazeliny z dodatkiem naturalnego oleju, np. lnianego. Możesz zastosować również maść z alantoiną, która łagodzi drobne podrażnienia.

W przypadku odparzeń sięgnij po preparat łagodzący stan zapalny. Pamiętaj, że ze względu na swój skład (np. wysuszający tlenek cynku) nie jest odpowiedni do codziennej, rutynowej pielęgnacji zdrowej skóry. Wszystkie maści i kremy nanoś cienką warstwą, aby skóra mogła oddychać. 

Rozsądnie korzystaj z chusteczek nawilżanych

Są wygodne w użyciu i towarzyszą rodzicom już od narodzin dziecka. Służą do szybkiego oczyszczenia pupy przy każdej zmianie pieluszki. Nie zastępują jednak mycia w wodzie. W domu większe zabrudzenia lepiej wyczyścić wodą. Możesz zamoczyć w niej bawełniane, jednorazowe waciki lub umieścić pupę pod strumieniem bieżącej wody. 

Paczkę chusteczek warto mieć przy sobie poza domem. Zwróć jednak uwagę na ich skład. Najlepiej, aby były nawilżane czystą wodą lub zawierały jak najmniejszą liczbą bezpiecznych, naturalnych składników (np. wyciągi z owoców czy oleje). Substancje zapachowe mają za zadanie zadowolić głównie rodzica, tymczasem dla niemowlęcia stwarzają zagrożenie rozwoju alergii kontaktowej. Nagminne korzystanie z chusteczek nawilżanych zwiększa ryzyko sklejania się warg sromowych u dziewczynek. 

Mycie okolic intymnych dziewczynek i chłopców – różnice 

Z uwagi na odmienną budowę anatomiczną narządów płciowych higiena intymna u dziewczynek i chłopców różnią się od siebie. 

Higiena intymna u dziewczynek

Mycie okolic intymnych dziewczynek powinno odbywać się zawsze od wzgórka łonowego w kierunku odbytu.

Ta zasada obowiązuje zarówno podczas kąpieli, jak i podmywania, podcierania, a także osuszania. Mycie i wycieranie pupy dziecka w odwrotnym kierunku grozi przeniesieniem bakterii bytujących w okolicach odbytu na cewkę moczową i do pochwy. Może to przyczynić się do rozwoju infekcji. 

Sporo wątpliwości budzi również kwestia rozchylania warg sromowych podczas mycia. Zaraz po urodzeniu w wargach sromowych noworodka gromadzi się tzw. mastka, czyli biaława maź produkowana przez gruczoły płciowe. W pierwszych dniach życia stanowi ona ochronę przed światem zewnętrznym, więc nie należy jej usuwać. Podczas pierwszych kąpieli delikatnie przemywaj te okolice, oczyszczając skórę dziecka w taki sposób, aby pozbyć się zabrudzeń, nie naruszając mastki. Możesz bardzo delikatnie rozchylić wargi sromowe większe i ostrożnie przemyć je wacikiem nasączonym wodą, usuwając resztki kału, moczu, kremów czy maści, które się tam przedostały. Takie mycie stosujemy po każdej defekacji i podczas wieczornej kąpieli. Nie musisz rozchylać warg sromowych przy każdej zmianie pieluszki, jeśli widzisz, że ich okolica jest czysta. Nie rozchylaj natomiast warg sromowych mniejszych i nie wprowadzaj wacika w głąb pochwy – myje się wyłącznie narządy płciowe zewnętrzne.

W początkowym etapie życia dziecka kał ma na tyle luźną konsystencję, że zabrudzenia mogą dostać się w głąb warg sromowych. Wówczas samo wycieranie wilgotnym wacikiem czy nawilżanymi chusteczkami może nie wystarczyć. Aby dokładnie oczyścić okolice intymne, umyj pupę dziecka pod bieżącą, ciepłą wodą (np. nad umywalką). Pamiętaj, aby następnie starannie osuszyć skórę. Nie pocieraj ręcznikiem okolic intymnych, a jedynie lekko przykładaj materiał, aby sam pochłonął wodę. 

Higiena intymna u chłopców

Najpierw umyj pachwiny, w dalszej kolejności penisa i mosznę, a na końcu okolice odbytu. Przy użyciu chusteczek nawilżanych, jak i przy kąpieli uwzględnij wszystkie zakamarki wokół worka mosznowego i obszar pod prąciem. Są to miejsca, w których skóra najłatwiej ulega odparzeniom. Po kąpieli odczekaj chwilę przed ponownym założeniem pieluszki, aby wilgoć odparowała. Następnie posmaruj okolice intymne ochronnym kremem. 

Podczas mycia okolic intymnych nie wolno odciągać napletka.

U noworodków jest on całkowicie przyklejony do żołędzi prącia – jest to tzw. stulejka fizjologiczna. Próba siłowego odciągnięcia, by dokładniej go umyć, powoduje dyskomfort, ból czy mikrourazy z tendencją do bliznowacenia. Może być ona nawet przyczyną tzw. załupka – stanu, w którym nie możemy ponownie nałożyć napletka na żołądź. Ponadto mycie przestrzeni, która przecież jest niedostępna także dla potencjalnych zabrudzeń, jest bezzasadne. 

Z czasem napletek dojrzewa, co sprawia, że zakres jego ruchu jest coraz większy. U starszych niemowląt podczas kąpieli można go delikatnie odsunąć, odsłaniając ujście cewki moczowej, ale tylko do pierwszego oporu. Ostrożnie oczyszczamy tylko tyle, ile na dany moment jest to możliwe. Pamiętać, aby po zakończeniu pielęgnacji ponownie go naciągnąć. U większości chłopców całkowite odsłonięcie napletka staje się możliwe w wieku około 4 lat. 

Jak wybrać kosmetyk do mycia dziecka? 

Do mycia niemowląt i małych dzieci zalecane są kosmetyki o neutralnym pH, bezzapachowe i niezawierające barwników. Preparaty przeznaczone dla dzieci podlegają takim samym regulacjom prawnym jak kosmetyki dla dorosłych, dlatego nie możemy z góry zakładać, że każdy produkt jest w pełni bezpieczny dla malucha. Oznaczenia typu „hipoalergiczny” czy „łagodny” są stosowane w celach marketingowych i mogą nie znajdować odzwierciedlenia w rzeczywistości.  Zwłaszcza rodzice dzieci ze skłonnością do alergii i chorych na atopowe zapalenie skóry powinni zwracać szczególną uwagę na skład płynów do kąpieli, szamponów, kremów, emolientów, chusteczek nawilżanych i maści.  

Analiza przeprowadzona przez ekspertów w 2017 roku wykazała, że aż 85,8% produktów przeznaczonych dla niemowląt i noworodków od pierwszych dni życia zawierało co najmniej jedną substancję zapachową, która może uczulić, a prawie 52% zawierało konserwanty mogące wywołać reakcję alergiczną. Tylko 6,6% przebadanych kosmetyków dla dzieci było wolnych od związków o potencjale uczulającym.

Problematyczne są zwłaszcza kompozycje zapachowe oznaczane ogólnie jako Parfum lub Fragrance, ponieważ nie znamy ich dokładnego składu. Pod taką nazwą może się kryć nawet do stu składników, których połączenie zwiększa potencjalną alergenność.

Najczęściej uczulają poniższe składniki:

• substancje zapachowe: Linalol, Alpha-Isomethyl Ionone, Coumarin, Geraniol, Limonene, Cinnamyl Alcohol, Benzyl Alcohol, Citronellol, Benzyl Benzoate, Butylphenyl Methylpropiona, Benzyl Cinnamate, Amyl Cinnama, Hydroxyisohexyl 3-Cyclohexene Carboxaldehyde, Hexyl Cinnamal,  Parfum/Fragrance. 
• substancje konserwujące: Phenoxyethanol, Methylparaben, Sodium Benzoate, Propylparaben, Ethylparaben, Methylisothiazolinone, Potassium Sorbate, 2-Bromo-2-Nitropropane-1,3-Diol, DMDM Hydantoin, Methylchloroisothiazolinone, Sorbic Acid, ImidazolidynylUrea, Butylparaben, Isobutylparaben, Diazolidinyl Urea, Climbazole, Salicylic Acid, Benzoic Acid, Dehydroacetic Acid, Formic Acid. 

O ile obecność konserwantów niekiedy jest konieczna, aby zapewnić trwałość kosmetyku, dodatek substancji zapachowych w preparatach dla najmłodszych jest zbędny. Warto podkreślić, że nie zawsze wyższa cena produktu świadczy o lepszej jakości.

Najczęstsze problemy intymne u dzieci 

Niewłaściwa pielęgnacja okolic intymnych dzieci może prowadzić do infekcji intymnych, zakażeń układu moczowego, podrażnień skóry, odparzeń, rozwoju alergii kontaktowych, a nawet do wtórnych nieprawidłowości anatomicznych. Istnieją także inne zaburzenia i choroby narządów płciowych, które powinny być regularnie kontrolowane przy okazji wykonywania zabiegów pielęgnacyjnych.  

Zakażenia dróg moczowych

Mocz fizjologicznie jest jałowym płynem. Kiedy do dróg moczowych dostaną się bakterie, grzyby lub wirusy przeniesione na cewkę moczową z okolic odbytu, dochodzi do rozwoju infekcji.  Na zakażenia bardziej narażone są dzieci urodzone przedwcześnie. W pierwszych miesiącach życia częściej chorują chłopcy ze względu na powszechniejsze występowanie wad wrodzonych w obrębie układu moczowego. W późniejszym wieku znacznie częściej na infekcje zapadają dziewczynki. Dzieje się tak, ponieważ kobieca cewka moczowa jest krótsza i znajduje się w bliskim sąsiedztwie pochwy i odbytu.

Zakażenie układu moczowego może przebiegać bezobjawowo lub prowadzić do zapalenia cewki moczowej i pęcherza moczowego. Gdy stan zapalny obejmuje cewkę moczową, wyczuwalny jest ciągły dyskomfort tej okolicy oraz uczucie pieczenia podczas oddawania moczu. Przejawem ostrego zapalenia pęcherza jest wzmożone parcie na mocz, ból i pieczenie podczas oddawania moczu, a także częstomocz. W postaci przewlekłej objawy te utrzymują się dłużej niż 2-3 tygodnie. Warto wiedzieć, że u niemowląt mogą dominować niespecyficzne objawy, takie jak gorączka, wymioty, biegunka, niechęć do jedzenia, ból brzucha czy niepokój. Jeśli zaobserwujesz je u swojego dziecka, przyjrzyj się właściwościom oddawanego przez niego moczu – zmiana jego cech (barwa, przejrzystość, zapach) może świadczyć o trwającej infekcji. 

W leczeniu zakażeń dróg moczowych stosuje się antybiotykoterapię. Nawracające infekcje mogą prowadzić do bliznowacenia nerek, co skutkuje rozwojem chorób tego narządu oraz nadciśnieniem tętniczym w przyszłości. Dlatego szybkie rozpoznanie zakażenia, odpowiednie leczenie i zapobieganie kolejnym epizodom jest bardzo ważne. Właściwa higiena okolic intymnych stanowi najlepszą profilaktykę infekcji układu moczowego. 

Synechia u dziewczynek

Synechia to wtórna nieprawidłowość anatomiczna polegająca na sklejeniu się warg sromowych. Pomiędzy fałdami sromowymi powstają mostki skórne, które częściowo lub całkowicie zasłaniają przedsionek pochwy i ujście cewki moczowej. W zależności od stopnia nasilenia zmian (synechia częściowa lub całkowita) objawy mogą być zróżnicowane. W początkowym etapie sklejenie warg sromowych może nie dawać żadnych dolegliwości. Bardziej zaawansowana synechia przejawia się infekcjami układu moczowego, stanami zapalnymi okolic intymnych, a nawet trudnością w oddawaniu moczu.

Wśród przyczyn tego zjawiska wymienia się obniżony poziom estrogenów w organizmie oraz niewłaściwą pielęgnację okolic intymnych. Problem ten dotyka około 2% dziewczynek w wieku między 3. miesiącem a 4. rokiem życia.

Leczeniem pierwszego rzutu jest regularne nanoszenie maści estrogenowej przez okres 4-6 tygodni. W wielu przypadków taka terapia jest wystarczająca i powoduje rozklejenie warg sromowych. Jeśli jednak synechia jest na tyle zaawansowana, że leczenie farmakologiczne nie przynosi efektów, wdraża się leczenie chirurgiczne. Zabieg polega na mechanicznym rozdzieleniu skóry przy znieczuleniu ogólnym z nałożeniem rozpuszczalnych szwów. Niestety zarówno po leczeniu farmakologicznym, jak i chirurgicznym problem może nawracać. 

Wnętrostwo u chłopców

Zstępowanie jąder do moszny to proces, który rozpoczyna się w życiu płodowym, a kończy zwykle przed narodzeniem. U małego odsetka chłopców, najczęściej urodzonych przedwcześnie, jądra pozostają w jamie brzusznej lub w kanale pachwinowym, co nazywane jest wnętrostwem. Zazwyczaj jądra zstępują samoistnie w ciągu pierwszych trzech miesięcy życia dziecka.

Zadaniem rodziców jest baczna obserwacja okolic intymnych chłopców, ponieważ zaniedbanie problemu może skutkować nieodwracalnymi następstwami zdrowotnymi, jak np. niepłodność lub zwiększone ryzyko choroby nowotworowej. Jeśli u rocznego dziecka worek mosznowy pozostaje pusty, konieczna może okazać się interwencja chirurgiczna.

Równie niekorzystną sytuacją jest tzw. jądro wędrujące, czyli cofanie się jądra do kanału pachwinowego na skutek zimna, dotyku lub emocji. Taki stan może być przejściowym etapem, jednak wszelkie wątpliwości warto skonsultować z lekarzem.

Stulejka u chłopców

Stulejka to zwężenie ujścia napletka uniemożliwiające lub znacznie utrudniające odsłonięcie żołędzia prącia. U niemowląt i małych dzieci mobilność napletka jest fizjologicznie ograniczona. Rozpoznanie stulejki powinno dotyczyć starszych chłopców, u których proces dojrzewania napletka teoretycznie powinien być zakończony. Przyczynami tej nieprawidłowości są przebyte stany zapalne i uszkodzenia mechaniczne w obrębie napletka, które uległy zbliznowaceniu i zwłóknieniom.

Stulejce towarzyszą nieprzyjemne dolegliwości, takie jak: ból, stan zapalny, krwawienie, ból i pieczenie podczas oddawania moczu, powtarzające się infekcje układu moczowego, zatrzymanie moczu. Wówczas należy skonsultować się z lekarzem, który zleci odpowiednie leczenie.

Zwykle, jeśli napletek wcześniej nie był odprowadzany, podstawowym postępowaniem jest wdrożenie właściwej, codziennej higieny. Podczas kąpieli w ciepłej wodzie należy delikatnie odciągać napletek (do pierwszego oporu) i nakładać tłustą maść (wazelina, maść cholesterolowa). Pierwsze efekty są widoczne zwykle dopiero po miesiącu takiej pielęgnacji. W bardziej zaawansowanych postaciach stulejki takie postępowanie może nie wystarczyć. Lekarz przepisuje wówczas maść sterydową, która uelastycznia napletek. Jeśli mimo farmakoterapii stulejka nawraca, pozostaje leczenie chirurgiczne. 

Podczas codziennej pielęgnacji okolic intymnych u dzieci zwracaj uwagę na każde niepokojące zmiany i objawy, ponieważ mogą świadczyć o wielu innych nieprawidłowościach.

Innymi problemami intymnymi wymagającymi konsultacji lekarskiej są:

• zapalenie pochwy i sromu, 
• załupek,
• wodniak jądra,
• zapalenie jąder,
• ropień moszny,
• zapalenie napletka,
• skręt jądra,
• spodziectwo. 

Wciąż zbyt mało mówi się o higienie intymnej dzieci. Tymczasem z powodu niewłaściwej pielęgnacji coraz częściej dochodzi do infekcji intymnych u najmłodszych. Każdy rodzic dla dobra swojego dziecka powinien zapoznać się z najważniejszymi zasadami codziennej higieny. 

Przeczytaj również:
Wyprawka dla noworodka do domu. Zorganizuj ją perfekcyjnie!