Grypa. Jakie objawy powinny Cię zaniepokoić?

Grypa – przyczyny 

Grypa to choroba zakaźna wywoływana przez wirusy grypy należące do rodziny ortomyksowirusów. Występują one na całym świecie. W Polsce najwięcej zachorowań obserwujemy jesienią i wiosną – od października do kwietnia. 

W jaki sposób można zarazić się grypą? Wirus przenosi się głównie drogą kropelkową. Oznacza to, że do zakażenia dochodzi, gdy chora osoba kaszle, kicha lub mówi. Wdychamy wówczas drobinki jej śliny, które wydostały się do powietrza. Inny sposób to kontakt z przedmiotami, które zostały skażone wirusem. 

Rodzaje grypy 

Każdego roku coraz więcej osób choruje na grypę. Zachorowania przyjmują postać tzw. epidemii, czyli znacznego zwiększenia liczby chorujących osób na danym terenie. Jest to grypa sezonowa. 

Co kilkanaście lub kilkadziesiąt lat pojawiają się zwykle nowe typy wirusa grypy, na które większość ludzi nie jest odporna. W związku z tym infekcja sprawnie się rozprzestrzenia i w ostateczności ma globalny zasięg. Taki stan nazywamy pandemią. Jedna z poważnych pandemii grypy – hiszpanka – dotknęła w XX wieku miliony osób na całym świecie. Szacuje się, że przyczyniła się do zgonu minimum 50 milionów chorych. To więcej niż obecna liczba ludzi zamieszkujących nasz kraj! 

Nie mówimy również o jednym wirusie grypy, ale o kilku nieco różniących się od siebie typach tego czynnika zakaźnego. Główne rodzaje to wirus grypy typu A, B i C.   

Grypa typu A 

Wirus grypy jest otoczony osłonką. Na jej powierzchni znajdują się specyficzne białka – hemaglutynina i neuraminidaza. Są one w skrócie określane literami H i N. W obrębie wirusa grypy typu A na osłonce wbudowane są różne rodzaje tych białek. W zależności od ich typu przydziela się im cyfrę. Dla hemaglutyniny jest to H1, H2 lub H3, a dla neuraminidazy – N1 lub N2. Wirus grypy typu A dzielimy zatem dodatkowo na podtypy.  

Typ A wirusa grypy występuje nie tylko u ludzi, ale również u świń, koni, drobiu i morskich ssaków.  

Grypa typu A to główny winowajca zachorowań sezonowych. Najwięcej przypadków zakażenia przypisuje się podtypom H1N1 i H3N2.  

W genach odpowiedzialnych za budowę hemaglutyniny i neuraminidazy cyklicznie pojawiają się nowe mutacje. Skutkuje to powstaniem nowych szczepów wirusów i corocznymi epidemiami. Z tego samego powodu powinniśmy co roku przyjmować nową, zaktualizowaną szczepionkę przeciwko grypie.  

Grypa typu B 

Grypa typu B również leży u podstaw epidemicznych corocznych zachorowań. Występuje jednak rzadziej niż wirus grypy typy A i odpowiada jedynie za ok. 20% przypadków infekcji. Pojawia się on tylko u ludzi. 

Grypa typu C 

Przebieg zakażenia wirusem grypy typu C różni się nieco od typów A i B. Zakażone osoby skarżą się zwykle tylko na łagodne objawy infekcji dróg oddechowych. Zdarza się także, że przebieg jest całkowicie bezobjawowy. Grypa typu C pojawia się u ludzi i świń. 

Grypa – objawy 

Pierwsze objawy grypy możemy odczuć w ciągu tygodnia od kontaktu z wirusem wywołującym chorobę. Zazwyczaj dzieje się to drugiego lub trzeciego dnia. Charakterystyczne jest nagłe wystąpienie dolegliwości.

Początkowo chory skarży się na: 

• gorączkę z dreszczami (ok. 39°C), 
• uczucie zimna,  
• ból głowy głównie w okolicy czoła i za gałkami ocznymi, 
• bóle mięśniowo-stawowe,  
• znaczne osłabienie.

Przez około trzy dni objawy są bardzo dokuczliwe, a następnie łagodnieją.  

Pojawiają się wówczas: 

• ból gardła, 
• kichanie i katar, 
• suchy, napadowy i męczący kaszel. 

Nawet 50% przypadków zakażeń wirusem grypy nie daje żadnych objawów choroby, a u osób w podeszłym wieku jedyną oznaką infekcji może być bardzo silne osłabienie lub pogorszenie kontaktu.  

Jeśli zaobserwujesz takie zmiany u starszych osób z najbliższego otoczenia, pilnie skontaktuj się z lekarzem! 

Inne niepokojące objawy, które mogą świadczyć o ciężkim przebiegu choroby lub rozwoju powikłań, to: 

• trudności w oddychaniu (duszność), 
• ból w klatce piersiowej, 
• drgawki, 
• zaburzenia świadomości, 
• osłabienie mięśni, 
• zawroty głowy, 
• niskie ciśnienie tętnicze krwi, 
• bardzo mała ilość oddawanego moczu, 
• gorączka powyżej 40°C,  
• sine zabarwienie warg, palców czy nosa, 
• plamy na skórze (sine lub krwiste), 
• odpluwanie krwi. 

Grypa a przeziębienie 

Wiele osób uważa, że grypa i przeziębienie to bardzo podobne choroby. Nic bardziej mylnego. Przeziębienie może się rozwinąć w wyniku zakażenia różnymi wirusami np. rynowirusami, wirusem paragrypy czy enterowirusami. W przypadku grypy jest to kilka typów tego samego wirusa.  

Poza tym przeziębienie przebiega łagodniej, objawy narastają wolniej, a temperatura ciała nie jest aż tak wysoka. U osoby przeziębionej zdecydowanie bardziej dokuczliwe są katar i drapanie w gardle. 

Ciężki przebieg grypy – kto jest w grupie ryzyka? 

Niektóre osoby są szczególnie narażone na ciężki przebieg grypy i rozwój powikłań choroby. 

Należą do nich: 

• dzieci, 
• osoby, które ukończyły 65 lat, 
• kobiety ciężarne (szczególnie w II i III trymestrze), 
• osoby bardzo otyłe ze wskaźnikiem BMI powyżej 40 kg/m2. 

Do tej grupy zaliczamy również pacjentów obciążonych takimi chorobami jak: 

• astma i przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP), 
• niewydolność serca, choroba wieńcowa wywołana znaczną miażdżycą w tętnicach, które doprowadzają krew do serca (czyli w tętnicach wieńcowych), 
• cukrzyca, 
• choroby nerek i wątroby, 
• schorzenia neurologiczne, w przebiegu których pacjent ma trudności z prawidłowym usuwaniem wydzieliny z dróg oddechowych, 
• zaburzenia odporności np. w wyniku zakażenia wirusem HIV. 

Grypa u dzieci – objawy

Większe ryzyko pojawienia się powikłań i ciężki przebieg zakażenia może wystąpić u dzieci do 5. roku życia. Objawy również są nieco inne niż u dorosłych pacjentów.  

U dzieci częściej obserwujemy:

• świszczenie podczas oddychania, kaszel przypominający szczekanie psa, chrypkę i duszność, które mogą świadczyć o ostrym zapaleniu krtani; 
• ostre zapalenie ucha środkowego objawiające się silnym bólem ucha; 
• nudności i wymioty; 
• biegunkę. 

Grypa u niemowlaka 

Im mniejsze dziecko, tym większe zagrożenie poważnym przebiegiem zakażenia wirusem grypy. Szczególnie narażoną grupą są zatem niemowlaki i noworodki. W tym wieku wiele chorób infekcyjnych może przebiegać z gorączką i suchym kaszlem. Jeśli takie objawy występują w typowo grypowym sezonie, czyli od października do kwietnia, lekarz może zadecydować o wykonaniu u dziecka testu na grypę. W przypadku pozytywnego wyniku pediatra może zalecić leki przeciwwirusowe. 

Najlepszym sposobem ochrony dziecka przed poważnym przebiegiem grypy jest szczepienie. Szczepionkę można podawać już od 6. miesiąca życia. 

A co z najmłodszymi dziećmi, których nie można jeszcze zaszczepić? Jeśli mama przyjmie szczepionkę w trakcie ciąży, przekaże maleństwu ochronne przeciwciała. 

Grypa w ciąży 

Zakażenie kobiety w ciąży wirusem grypy może być tragiczne w skutkach nie tylko dla niej samej, ale także dla rozwijającego się w jej ciele dziecka. Ciąża, zwłaszcza II i III trymestr, wiąże się z większym ryzykiem powikłań i poważnego przebiegu infekcji. Może to zakończyć się poronieniem, zbyt wczesnym porodem lub zagrożeniem życia dziecka. 

Zaleca się, aby każda ciężarna oraz kobieta planująca ciążę zaszczepiła się przeciwko grypie. 

Nawet jeśli dojdzie do zakażenia, w ciąży, jak i podczas karmienia piersią możesz stosować leki przeciwwirusowe. Przed ich przyjęciem skonsultuj się jednak z lekarzem.

Ile trwa grypa?  

Typowa infekcja wirusem grypy trwa około tygodnia. Niektóre objawy, zwłaszcza kaszel i osłabienie, mogą utrzymywać się nawet powyżej dwóch tygodni. 

Kiedy chory zaraża? Niestety jest to możliwe przed pojawieniem się pierwszych objawów grypy. Dorosły może przenosić zakażenie 1-2 dni przed pierwszymi przejawami choroby. Trwa do nawet do tygodnia od wyzdrowienia. U małych dzieci okres ten jest nieco dłuższy. Mogą zarażać nawet 6 dni przed wystąpieniem objawów i do 10 dni po ich ustąpieniu. Natomiast osoby z poważnym osłabieniem odporności zakażają nawet do kilku miesięcy od zakończenia choroby! 

Grypa – jak ją rozpoznać? 

Wiele infekcji dróg oddechowych, w tym przeziębienie, COVID-19 czy grypa ma wiele wspólnych objawów. Aby jednoznacznie rozpoznać grypę, musimy wykonać badanie wykrywające wirusa.

Standardowo używa się dwóch metod:

• testu PCR,
• testu antygenowego.

Materiał pobiera się zwykle specjalną wymazówką z nosa i gardła, podobnie jak w przypadku wymazu na COVID-19. Czasami lekarz decyduje również o wykonaniu dodatkowych badań, np. morfologii krwi. 

Jak leczyć grypę? 

Grypę możemy leczyć przyczynowo, za pomocą leków przeciwwirusowych takich jak oseltamiwir czy zanamiwir. Im szybciej je przyjmiemy, tym będą bardziej skuteczne. Najlepiej podać je do 48 godzin od początku objawów choroby. Nie stosuje się ich jednak rutynowo u wszystkich pacjentów, a ostateczna decyzja należy do lekarza.  

Oprócz tego powinniśmy łagodzić objawy grypy, przyjmując preparaty na gorączkę, ból głowy czy gardła, np. paracetamol lub niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ).

U dzieci i młodzieży do 18. roku życia nie wolno stosować kwasu acetylosalicylowego (aspiryny), ponieważ grozi to rozwojem poważnego schorzenia – zespołu Reye’a. Polega ona na uszkodzeniu wątroby i układu nerwowego. 

Ważny jest także odpoczynek, picie odpowiedniej ilości płynów, zwłaszcza w trakcie gorączki, i odizolowanie od innych osób. 

Powikłania po grypie 

Grypa w przeciwieństwie do przeziębienia może prowadzić do rozwoju poważnych powikłań. Pojawiają się one w pierwszym lub drugim tygodniu choroby i dotykają nawet do 5% chorych.  

Najważniejsze z nich to: 

• bakteryjne zapalenie płuc, 
• angina, 
• zaostrzenie chorób przewlekłych np. POChP, choroby serca czy cukrzycy, 
• zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych (ZOMR), 
• zespół Guilliana-Barrégo, 
• zapalenie mięśnia sercowego. 

Dla niektórych pacjentów grypa może okazać się śmiertelną chorobą. Dotyczy to ok. 0,1–0,5% zakażonych. W przypadku osób powyżej 65. roku życia odsetek ten jest jednak większy. 

Szczepienie na grypę 

Szczepienia są najlepszą metodą na uniknięcie zachorowania na grypę. Zmniejszają one ryzyko zakażenia oraz powikłań. 

Dorośli i dzieci od 6. miesiąca życia powinni szczepić się na grypę co roku. Najlepiej przyjąć szczepionkę przed sezonem grypowym, czyli wczesną jesienią. 

W Polsce dostępne są inaktywowane szczepionki podawane w formie zastrzyku, które można stosować u dzieci i dorosłych. Dzieciom od 2. roku życia można podać donosową żywą szczepionkę. 

Grypa to choroba zakaźna, która u niektórych pacjentów kończy się poważnymi powikłaniami. Nie bagatelizuj jej objawów! Pamiętaj również, że mycie i dezynfekcja rąk, noszenie maseczek ochronnych i izolacja od chorych osób to uniwersalne zasady, które pozwolą Ci uniknąć nie tylko grypy, ale również innych infekcji. 

Przeczytaj również:
Przeziębienie, grypa czy COVID-19. Jak rozpoznać objawy?