Kinezyterapia. Na czym polega leczenie ruchem?

Kinezyterapia – co to jest? 

Kinezyterapia to dziedzina fizjoterapii, której podstawowym narzędziem jest ruch. Jej nazwa pochodzi od łacińskich słów kinesis (ruch) i therapeia (terapia). Często jest również nazywana gimnastyką ruchową, która działa nie tylko na narząd ruchu, ale pośrednio na wszystkie narządy.  

Kinezyterapia to zbiór środków, działań, ćwiczeń i metod, które mają przynieść określony efekt terapeutyczny, np. brak bólu, zwiększenie zakresu ruchu, rozluźnienie lub wzmocnienie mięśni, korekcja postawy itp. Jej głównym zadaniem jest przywrócenie sprawności narządów ruchu i/lub maksymalne ograniczenie niepełnosprawności związanej z chorobą. Osiąga się to poprzez stosowanie różnych metod, dobieranych indywidualnie do potrzeb pacjenta oraz postępów procesu. Ćwiczenia korzystnie wpływają na strukturę kości, siłę i wytrzymałość mięśni, koordynację ruchową, a także ogólną wydolność organizmu.

Kinezyterapia to również odpowiedź na nasz siedzący tryb życia. Skutkiem braku ruchu są choroby cywilizacyjne takie jak cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, ból kręgosłupa, otyłość, wady postawy czy depresja. Kinezyterapia nie tylko pozytywnie wpłynie na funkcjonowanie wielu narządów, ale również na psychikę. 

Kinezyterapia – rodzaje 

Kinezyterapia ogólnoustrojowa 

Angażuje ona cały organizm. Ma duży wpływ na parametry krążeniowo-oddechowe pacjenta i poprawia ogólną wydolność organizmu. Można ją prowadzić indywidualnie i grupowo. Obejmuje ćwiczenia ogólnoustrojowe (gimnastyka poranna, korekcyjna, lecznicza, rytmika, techniki relaksacyjne) oraz ćwiczenia w wodzie. 

Kinezyterapia miejscowa  

Są to ćwiczenia działające na daną grupę mięśniową, niesprawną część ciała lub stawu. Ich głównym celem jest jak najszybsze odzyskanie sprawności w objętym chorobowo obszarze. Zwykle nie wpływa na parametry krążeniowo-oddechowe. Wykorzystuje się ją, kiedy u pacjenta występują przeciwwskazania do ćwiczeń ogólnych lub ruch całego ciała nie jest możliwy. Fizjoterapeuta prowadzi ją zazwyczaj indywidualnie.  

Zaliczamy do niej m.in. ćwiczenia: bierne, czynno-bierne, samowspomagane, czynne w odciążeniu, czynne wolne, czynne z oporem, prowadzone, specjalne itp. 

Specjalne metody kinezyterapeutyczne  

Są to specjalne koncepcje terapeutyczne stosowane u pacjentów z dysfunkcjami neurologicznymi, ortopedycznymi, urazowymi itp. Należą do nich m.in. koncepcja NDT Bobath, metoda Vojty, PNF, metoda Cyriax, terapia manualna Kaltenborna, metoda Peto i wiele innych. 

Kinezyterapia – ćwiczenia 

Ćwiczenia ogólnokondycyjne  

Zwiększają ogólną wydolność i sprawność funkcjonalną organizmu. Zazwyczaj są prowadzone w grupach osób o zbliżonym poziomie sprawności. Obejmują: gimnastykę leczniczą, korekcyjną i poranną, rytmikę oraz techniki relaksacyjne. Do ćwiczeń zazwyczaj wykorzystuje się sprzęt (ławki, drabinki, piłki lekarskie, ciężarki, materace itp.). W grupach dzieci ćwiczenia prowadzone są w formie zabawy lub stanowisk obwodowych. 

Ćwiczenia w wodzie  

Poprzez aktywację dużych grup mięśniowych ćwiczenia w wodzie korzystnie wpływają na układ ruchu, układ krążeniowo-oddechowy, koordynację ruchową. Znoszą one także nieprawidłowe napięcia mięśniowe. Zazwyczaj prowadzone są w małych basenach i niewielkich grupach. 

Ćwiczenia bierne  

Wykonuje je terapeuta lub aparat CPM (ciągły ruch bierny) bez czynnego udziału pacjenta. Są stosowane u osób, którym brakuje normalnej aktywności ruchowej. Najczęściej są to pacjenci w śpiączkach, po udarach, z niedowładami lub porażeniami czy po długotrwałym unieruchomieniu. Ćwiczenia wykonuje się w ściśle określonych pozycjach, zachowując konkretną sekwencję ruchów. 

Ćwiczenia czynno-bierne  

Polegają na współpracy pacjenta i terapeuty. Ruch jest biernie wykonywany przez terapeutę, a pacjent czynnie rozluźnia mięśnie. Celem ćwiczeń jest nauka świadomego rozluźniania mięśni, aby przerwać błędne koło bólu. 

Ćwiczenia samowspomagane  

Za pomocą siły zdrowych mięśni i stawów pacjent wspomaga pracę osłabionych części ciała. Ruch osłabionej kończyny można wspomagać za pomocą tej zdrowej, systemu linkowo-bloczkowego, laski, ręcznika itp.  

Ćwiczenia czynne w odciążeniu  

Pacjent samodzielnie świadomie wykonuje ruch w warunkach odciążenia ćwiczonego segmentu ciała. Jako odciążenie można stosować specjalne podwieszenia w UGUL-u (kabinie do rehabilitacji), zanurzenie w wodzie, śliską nawierzchnię lub rękę terapeuty. Kolejnym etapem tych ćwiczeń jest dołożenie oporu (są to tzw. ćwiczenia czynne w odciążeniu z oporem) w celu przyrostu siły mięśniowej. 

Ćwiczenia czynne wolne  

Pacjent samodzielnie wykonuje ruch, pokonując ciężar własnej kończyny. Najczęściej ćwiczy pod kontrolą terapeuty na jego wyraźne polecenia lub przed lustrem w celu weryfikacji poprawności wykonywania ruchu.  

Ćwiczenia czynne wolne z oporem 

Pacjent w czasie ruchu pokonuje ciężar własnej kończyny i ciężar zewnętrzny. Jako ciężar mogą posłużyć ciężarki, hantle, gumy itp. Można również wykorzystać metody treningu oporowego i ćwiczeń siłowo-wytrzymałościowych.  

Ćwiczenia prowadzone  

Są to ćwiczenia czynne, ale terapeuta wskazuje pacjentowi, w jaki sposób prawidłowo się poruszać. Najczęściej stosuje się je u osób z zaburzeniami neurologicznymi, które potrafią wykonać ruch, ale nie jest on poprawny. 

Ćwiczenia izometryczne  

Polegają na czynnym skurczu mięśnia bez zmiany jego długości, czyli bez ruchu kończyny. 

Redresje  

To specjalny rodzaj ćwiczeń rozciągających przykurczone mięśnie za pomocą zewnętrznej siły mechanicznej, jaką może być ręka terapeuty lub aparatura. W niektórych przypadkach odpowiednie ułożenie ciała pomaga rozciągnąć mięśnie. 

Poizometryczna relaksacja mięśni  

Metoda ta pomaga przywrócić prawidłowy zakres ruchu w stawach. Naprzemienne skurcze i rozkurcze mięśni w trakcie cyklu ćwiczeń powodują stopniową relaksację nadmiernie napiętych mięśni, które zmniejszają zakres ruchu w stawie. Ćwiczenia mogą być nieprzyjemne dla pacjenta. 

Wyciągi redresyjne  

W ćwiczeniach wykorzystuje się wyciągi. Dzięki nim rośnie zakres ruchu w stawach i zmniejsza się ograniczenie mięśniowe.  

Ćwiczenia rozluźniające  

Polegają na świadomym i kontrolowanym zmniejszeniu napięcia mięśniowego poprzez odpowiednie ułożenie ciała lub wykonywanie określonych ruchów. 

Kinezyterapia – wskazania

Do najważniejszych wskazań zaliczamy: 

• rehabilitację i leczenie schorzeń ortopedycznych (najczęściej po urazach, kontuzjach), 
• wspomaganie leczenia i rehabilitacji w schorzeniach neurologicznych, 
• wady postawy u dzieci, 
• wspomaganie leczenia chorób reumatologicznych, 
• profilaktykę zespołów bólowych kręgosłupa i stawów, osteoporozy itp., 
• poprawę zdrowia psychicznego, 
• wspomaganie rozwoju ruchowego u dzieci. 

Kinezyterapia – przeciwwskazania

Przy każdym rodzaju ćwiczeń są inne przeciwwskazania. 

Do najczęstszych i ogólnych przeciwwskazań do kinezyterapii zaliczamy: 

• podwyższoną temperaturę ciała (powyżej 38°C), 
• niewydolność układu krążeniowo-oddechowego, 
• ostre stany zapalne stawów, 
• stany zapalne żył, 
• ogólny ciężki stan pacjenta, 
• niepełny lub utrudniony zrost kostny,  
• świeże rany. 

Regularna kinezyterapia przynosi ogromne korzyści. Poza zmniejszeniem bólu, większą swobodą ruchów czy wzrostem siły mięśniowej może zmniejszyć poziom stresu, a także poprawić komfort życia. Od dawna wiadomo, że ruch to zdrowie, dlatego pozytywne efekty kinezyterapii powinny zachęcać nas do zwiększenia aktywności fizycznej każdego dnia. 

Przeczytaj również:
Jaka aktywność fizyczna jest najlepsza?