Mięsień gruszkowaty. Jak zwalczyć ból?
Zespół mięśnia gruszkowatego to jedna z form rwy kulszowej. Jest spowodowany uciskiem na nerw kulszowy przez mięsień gruszkowaty. Objawia się bólem pleców, pośladka i górnej części tylnej strony uda. Jak poradzić sobie z uciążliwym bólem? Jak przebiega leczenie?
Mięsień gruszkowaty – co to za mięsień?
Mięsień gruszkowaty zaliczamy do grupy mięśni stawu biodrowego. Jest położony na miednicy pod mięśniami pośladkowymi. Swój przebieg rozpoczyna na przedniej części kości krzyżowej oraz więzadle krzyżowo-guzowym. Stamtąd biegnie w bok, przez otwór kulszowy większy, w kierunku kości udowej, gdzie przyczepia się do wewnętrznej powierzchni krętarza większego. W naszym ciele mięsień gruszkowaty pełni funkcję rotatora zewnętrznego dla stawu biodrowego (gdy biodro jest wyprostowane) oraz przywodziciela (gdy biodro jest zgięte).
Mięsień gruszkowaty jest położony blisko nerwu kulszowego. W literaturze wyróżniamy 6 możliwych wzajemnych współzależności anatomicznych między nerwem kulszowym a mięśniem gruszkowatym. U zdecydowanej większości społeczeństwa (ok. 90%) niepodzielony nerw kulszowy przebiega tuż pod mięśniem gruszkowatym.
Zdarzają się różnice anatomiczne, gdzie nerw ten biegnie nad/przez środek mięśnia lub też ulega rozdwojeniu i przebiega jednocześnie przez środek i pod mięśniem gruszkowatym. Istnieją teorie, że tego typu warianty anatomiczne mogą częściej predysponować do powstawania zespołu mięśnia gruszkowatego.
Zespół mięśnia gruszkowatego – na czym polega?
Do rozwoju zespołu mięśnia gruszkowatego dochodzi najczęściej na skutek nagromadzonych przeciążeń tkanki mięśniowej, które prowadzą do mikrourazów w wyniku długiego chodzenia lub biegania na długich dystansach. Nagromadzenie czynników urazowych generuje w mięśniu stan zapalny, przerost i skurcz, co prowadzi do urazu uciskowego położonego obok nerwu kulszowego, a w konsekwencji do klasycznego rozwoju bólu neuropatycznego.
Zespół mięśnia gruszkowatego – objawy
Zespół mięśnia gruszkowatego daje takie same objawy jak rwa kulszowa. Jest to spowodowane uciskiem na nerw kulszowy w obszarze miednicy. Odpowiada on statystycznie za ok. 5-6% wszystkich incydentów rwy kulszowej.
Typowym objawem tego zespołu jest ból pośladka z promieniowaniem do uda (lub bez) oraz czasem poniżej kolana.
Objawami zespołu mięśnia gruszkowatego mogą być także:
- zaburzenia czucia, pojawienie się mrowienia, drętwienia,
- ograniczenie ruchomości w stawie biodrowym,
- osłabienie mięśni pośladkowych, ból pojawiający się np. przy pochylaniu się do przodu, podczas wchodzenia po schodach,
- ucieplenie mięśnia, obrzęk, zaczerwienienie.
U kobiet dodatkowo może występować ból w trakcie stosunku seksualnego.
Ból ma charakter przeszywający, palący lub kłujący. Nasila się podczas zgięcia, przywodzenia i rotacji wewnętrznej biodra. Może się również wzmagać podczas dłuższego przebywania w pozycji siedzącej lub zmianie pozycji z siedzącej na stojącą.
Zespół mięśnia gruszkowatego – przyczyny
Do rozwoju zespołu mięśnia gruszkowatego przyczyniają się przede wszystkim przebyte urazy w okolicy pośladkowej lub krzyżowo-biodrowej (nawet kilka lat wcześniej). Najczęściej pojawiają się one w wyniku upadku lub nieprawidłowego rozciągania podczas zawodów sportowych. Odpowiadają za ok. 92% wszystkich przypadków.
Do pozostałych przyczyn zespołu mięśnia gruszkowatego zaliczamy:
- predysponujące warianty anatomiczne nerwu kulszowego (nerw rozdzielony przebiegający wewnątrz mięśnia gruszkowatego),
- mięśniowo-powięziowe punkty spustowe,
- przerost i skurcz mięśnia gruszkowatego,
- ropnie, krwiaki, zapalenie kaletki mięśniowej, nowotwory w okolicznych tkankach,
- iniekcje dopośladkowe,
- gwoździowanie kości udowej,
- zespół Kippla-Trénaunaya.
Zespół mięśnia gruszkowatego – diagnostyka
Diagnostyka zespołu mięśnia gruszkowatego opiera się przede wszystkim na badaniu klinicznym i różnicowaniu z innymi możliwymi przyczynami bólu lędźwiowo-krzyżowego:
- przepuklina krążka miedzykręgowego,
- zapalenie stawów krzyżowo-biodrowych,
- tromboza żyły biodrowej,
- ból kości ogonowej,
- nierozpoznane złamania miednicy lub kamienie nerkowe.
W badaniu mięśnia gruszkowatego specjalista stosuje ocenę palpacyjną punktów spustowych na jego przebiegu oraz ortopedyczne testy diagnostyczne.
Test na mięsień gruszkowaty
W gabinecie specjalista może zbadać tzw. objaw Bonneta. Potwierdza on lub wyklucza ucisk mięśnia gruszkowatego jako sprawcę bólu. Pacjent leży na plecach. Specjalista przywodzi i rotuje wewnętrznie zgiętą nogę w stanie biodrowym i kolanowym. Następnie prostuje staw kolanowy pacjenta. W dalszej kolejności pacjent samodzielnie prostuje staw kolanowy. Jeśli pojawia się ból, to znaczy, że mięsień uciska nerw kulszowy.
Niekiedy specjalista wykonuje również badania obrazowe. Ocenia w ten sposób zwapnienia w mięśniu gruszkowatym lub zwężenia w otworze wewnątrz mięśnia. Po wstępnej ocenie w celu potwierdzenia diagnozy wykonuje się czasem miejscową domięśniową iniekcję sterydową. Odpowiednio dobrana powinna na jakiś czas złagodzić dolegliwości bólowe.
Zespół mięśnia gruszkowatego – leczenie
W standardowym postępowaniu leczniczym zaczyna się od terapii zachowawczej. Obejmuje ona odpoczynek i stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych, w tym przede wszystkim ibuprofenu.
W przypadku braku odpowiedzi na NLPZ wprowadza się leki hamujące ból neurologiczny (pregabalina, gabapentyna) lub iniekcje z witaminy B.
U pacjentów, u których ból nie jest zbyt silny, rekomenduje się terapię manualną. Polega ona na mobilizacji tkanek miękkich i punktów spustowych oraz mobilizacji bioder i okolicy lędźwiowo-krzyżowej. Ważną rolę w pierwszej linii leczenia odgrywa fizjoterapia, w tym przede wszystkim ćwiczenia rozciągające mięsień gruszkowaty. Obiecujące efekty przynoszą także sesje suchego igłowania napiętego mięśnia i terapia falą uderzeniową.
Jeśli powyższe metody zawiodą, wprowadza się iniekcje sterydowe lub botulinowe. Gdy one również nie przyniosą pożądanych efektów, specjalista rozważy zastosowanie leczenia operacyjnego.
Zaleca się min. 3-miesięczny okres obserwacji przed podjęciem leczenia chirurgicznego.
Zabieg polega na wycięciu i odbarczeniu nerwu kulszowego oraz niekiedy na uwolnieniu mięśnia gruszkowatego. Operacja jest ostatecznością, ponieważ niesie za sobą ryzyko wielu powikłań.
Mięsień gruszkowaty – ćwiczenia
Mięsień gruszkowaty zazwyczaj wymaga odpowiedniego rozciągania. Ćwiczenia powinien dobrać fizjoterapeuta, który pokaże Ci, jak je prawidłowo wykonywać. Możesz je wykonywać samodzielnie w domu. Pamiętaj, że rozciąganie nie powinno powodować bólu. Możesz odczuwać lekki dyskomfort. Do rozciągania możesz wykorzystać dodatkowy sprzęt, np. piłeczkę czy roller.
Ćwiczenie 1
Połóż się na macie na plecach. Zegnij kolano (nogę, w której pojawia się ból). Ręką przeciwną do nogi chwyć za kolano oraz przyciągnij je do środka i po skosie. Pociągnij do momentu, aż poczujesz, że mięsień pośladkowy się rozciąga. Utrzymuj pozycję przez 30 sekund. Ćwiczenie powtórz 5 razy.
Ćwiczenie 2
Połóż się na macie na plecach. Zegnij obie nogi w kolanie. Unieś stopę bolącej nogi i umieść ją na kolanie drugiej nogi. Dłonie umieść pod kolanem nogi, na której opierasz stopę i przyciągnij w kierunku klatki piersiowej. Przytrzymaj pozycję przez ok. 20 sekund. Ćwiczenie powtórz 8 razy.
Ćwiczenie 3
Stań przy ścianie tyłem. Między ścianą a bolącym pośladkiem umieść piłeczkę. Delikatnymi ruchami wyczuj bolące miejsce. Gdy je znajdziesz, przenieś ciężar ciała na przeciwną nogę i wykonuj ruchy ciałem, tak aby piłeczka rozmasowywała bolący mięsień. Ćwiczenie wykonuj przez 15 sekund. Powtórz je 10 razy.
Zespół mięśnia gruszkowatego powoduje przewlekły ból i ograniczenia aktywności pacjenta. Na szczęście istnieje wiele skutecznych metod leczenia, które pozwalają na stopniowy powrót do pełnej sprawności.
Przeczytaj również:
Mata do akupresury. Zalety stosowania i przeciwwskazania
- Probst D., Stout A., Hunt D., Piriformis Syndrome: A narrative review of the anatomy, diagnosis, and treatment, PM&R 2019 Aug; 11 Suppl 1: S54-S63. DOI: 10.1002/pmrj.12189.
- Vij N., Kiernan H., Bisht R. i wsp., Surgical and Non-surgical Treatment Options for Piriformis Syndrome: A Literature Review, Anesthesiology and pain medicine 2021; 11(1): e112825. DOI: 10.5812/aapm.112825.
- Poutoglidou F., Piagkou M., Totlis T. i wsp., Sciatic Nerve Variants and the Piriformis Muscle: A Systematic Review and Meta-Analysis, Cureus 2020; 12(11): e11531. DOI: 10.7759/cureus.11531.
- Jankovic D., Peng P., van Zundert A., Brief review: Piriformis syndrome: etiology, diagnosis, and management, Canadian Journal of Anesthesia 2013; 60(10): 1003-1012. DOI: 10.1007/s12630-013-0009-5.
jakie maści można używać na siny ból mięśnia gruszkowatego?
Może Pani zastosować maści z diklofenakiem lub etofenamatem.
Bezcenne informacje dot. Diagnozy. .Ja mialem. PECHA do ortopedy tak oczywiste objawy ropoznal jako zapalenie stawu
z wlasnego doswiadczenia wiem ze skurcz miesnia gruszkowatego jest bardzo bolesny i czesto jest błędnie zdiagnozowany jako rwa kulszowa, w zwiazku z tym jest zle leczony. Jedyna metoda natychmiastowego usuniecia objawow jest silny lek rozluzniajacy jak np. diazepam. Zeby w przyszlosci zapobiec tego rodzaju “przygodom” nalezy ograniczy picie alkoholu (jezeli ktos pike) i wprowdzic do diety zywnosc bogata w magnez, potas i witaminy B. Dziala na mnie w 100%, ostatni przypadek skurczu mialem 7 lat temu
Bardzo dziękuję Panie Albercie za tę informację. Ja równe 5 miesięcy borykam się z bólem, mięśnia gruszkowatego, o czym dowiedziałam się od Pani, która mi pierwszy raz robiła suche igłowanie. Do tej pory dostawałam od lekarzy całe serie leków p-ciw bólowych bez żadnego efektu, tylko uszkodziły mi żołądek. Kolejne igłowanie mam mieć 11- go lipca. Ale póki co poproszę lekarza rodzinnego o receptę na Diazepam, mam nadzieję, że mi pomoże i choć trochę ulży w bólu
Dziękuję za te informacje. Od miesiąca czuje straszny bol przy wstawaniu i wchodzeniu po schodach. Myślałam że to biodro do wymiany. Zaczęłam ćwiczenia ale z piłeczka i rowerem nie daje rady,taki bol. Czy powinnam brać jakieś leki? Do lekarza nie idę, bo po co do rodzinnego a na specjalistę u mnie czeka się 3 miesiace.
O bólu biodra przeczyta Pani więcej w naszym artykule: https://gemini.pl/poradnik/artykul/dokucza-ci-bol-biodra-sprawdz-dlaczego/
Jednak tak długo utrzymujący się ból należy niezwłocznie skonsultować z lekarzem.