Moczenie nocne u starszych dzieci. Jak radzić sobie z problemem?

Moczenie nocne u dzieci – czym jest? 

O problemie moczenia nocnego mówi się, gdy dziecko, które ukończyło 5 lat, co najmniej 3 razy w tygodniu podczas snu, mimowolnie i bezwiednie oddaje mocz. Gdy zjawisku nie towarzyszą inne objawy, np. związane z infekcją dróg moczowych, wówczas mamy do czynienia z izolowanym pierwotnym moczeniem nocnym. Wtórne moczenie nocne u dzieci występuje, gdy bezwiednemu oddawaniu moczu podczas snu towarzyszą inne dolegliwości związane z problemami zdrowotnymi w obrębie układu moczowo-płciowego lub nerwowego i pojawiło się ono powtórnie po upływie co najmniej 6 miesięcy od ostatniego incydentu.  

Moczenie nocne stanowi najczęstszy problem urologiczny u dzieci. Szacuje się, że zaburzenie tego typu dotyka nawet 15-20% maluchów w wieku 5 lat oraz 5-7% dzieci dziesięcioletnich.

Moczenie nocne pierwotne to częstszy problem u chłopców, natomiast wtórne częściej diagnozuje się u dziewczynek. Co więcej, obserwuje się większe prawdopodobieństwo występowania problemu u dziecka, jeśli jego rodzice zmagali się w dzieciństwie z podobną dolegliwością. 

Niezależnie od tego, co mówi definicja schorzenia czy dane epidemiologiczne, moczenie nocne to ogromny problem natury psychologicznej dla dziecka. Poczucie wstydu, winy oraz dyskomfort generują pojawienie się problemów psychicznych i emocjonalnych, które ciągle narastają. Najgorszą strategią, jaką może przyjąć w takim wypadku rodzic lub opiekun, to unikanie tematu lub jego bagatelizowanie. Tylko znalezienie bezpośredniej przyczyny moczenia nocnego u starszaka pozwoli na wdrożenie odpowiedniego postępowania, które będzie dostosowane do indywidualnych potrzeb dziecka. W końcu troska o jego dobrostan psychiczny jest równie ważna, jak zapewnienie mu właściwej opieki. Właśnie dlatego ważne jest, aby rodzice i opiekunowie zdawali sobie sprawę z dostępnych rozwiązań, które mogą przynieść ulgę i poprawić jakość życia nie tylko dziecka, ale i całej rodziny. 

Moczenie nocne u dzieci – przyczyny psychologiczne i nie tylko 

Moczenie nocne u 5-latków, starszych dzieci oraz młodzieży może mieć różnorodne podłoże – zarówno fizjologiczne, jak i psychologiczne. Może ono znacząco wpływać na emocje dziecka, obniżając jego samoocenę i powodując stres społeczny. Co więcej, moczenie się dzieci starszych w czasie snu często bywa mylnie interpretowane jako lenistwo czy brak dyscypliny, co jedynie pogłębia problem. Pamiętaj, że jest ono zazwyczaj niezależne od woli dziecka i wymaga zrozumienia oraz wsparcia.  

Czynniki, które mogą odpowiadać za pojawienie się mimowolnego oddawania moczu przez dziecko w czasie snu, to np.: 

• predyspozycje genetyczne – obserwuje się większe prawdopodobieństwo występowania moczenia nocnego u dzieci, w przypadku których rodzice w dzieciństwie borykali się z podobnym problemem; 
• opóźnione dojrzewanie ośrodków nerwowych odpowiedzialnych za kontrolę czynności pęcherza moczowego, co powoduje brak wybudzenia mimo uczucia pełnego pęcherza; 
• dysfunkcje układu moczowego, tj. zaburzenia czynnościowe w obszarze dolnych dróg moczowych, m.in. nadczynność mięśnia wypieracza, zaburzona koordynacja pomiędzy mięśniem zwieraczem a wypieraczem, wrodzone wady anatomiczne układu moczowego, zbyt mała pojemność pęcherza moczowego, kamica dróg moczowych; 
• zaburzenia hormonalne prowadzące do spadku lub niedoboru hormonu antydiuretycznego, wywołujące nocny wielomocz; 
• nieprawidłowa dieta i wypijanie zbyt dużej ilości płynów w godzinach wieczornych, co w wielu przypadkach ma charakter nawykowy; 
• inne schorzenia współwystępujące, m.in. cukrzyca czy moczówka prosta; 
• czynniki psychologiczne – chociaż ciężko jest potwierdzić dokładną zależność przyczynową między stresem, stanami lękowymi a moczeniem nocnym, jest ona często obserwowana wśród dzieci i młodzieży, co w niektórych przypadkach skłania do włączenia do leczenia indywidualnej psychoterapii. Ponadto samo mimowolne oddawanie moczy w nocy generuje wiele dysfunkcji psychologicznych u dziecka związanych z obniżoną samooceną, izolacją społeczną, stresem, a także wywołuje konflikty rodzinne;  
• spożywanie nadmiernych ilości produktów wzmagających filtrację w nerkach, m.in. jajek, nabiału, czekolady, cytrusów; 
• alergie pokarmowe, ponieważ składniki alergizujące mogą mieć wpływ na funkcje czynnościowe pęcherza moczowego; 
• zaparcia, które stanowią częsty problem u dzieci, ze względu na zmniejszenie pojemności pęcherza oraz jego bezpośrednie drażnienie; 
• zbyt późne odpieluchowanie, co sprawia, że dziecko dłużej chce i potrzebuje korzystać z pieluszki również w nocy.  

Jak widać moczenie nocne może mieć wiele przyczyn, a często składa się na nie wiele czynników. Dlatego też tylko właściwie poprowadzona diagnostyka, a później indywidualnie dobrana terapia, pozwolą na skuteczną eliminację problemu. W czasie całego procesu, który niekiedy bywa długotrwały, ważne jest wsparcie zarówno dziecka, jak i całej rodziny, a także zapewnienie im najlepszego komfortu. Oprócz pomocy psychologicznej, czy leczenia farmakologicznego z pomocą przychodzą podkłady na łóżko, czy też innowacyjna bielizna chłonna dla starszych dzieci, która zapewnia maksymalną dyskrecję oraz wygodę noszenia. 

Diagnostyka zaburzeń związanych z moczeniem nocnym powinna być procesem złożonym i obejmować takie elementy jak: badanie przedmiotowe i podmiotowe, kalendarz moczenia nocnego (dziennik mikcji), badania laboratoryjne, obrazowe oraz badania czynnościowe obejmujące dolne drogi moczowe.  

Moczenie nocne u dziecka – jak radzić sobie z problemem? 

Terapia nocnego moczenia u starszych dzieci jest procesem złożonym i opiera się na indywidualnym podejściu do pacjenta oraz eliminacji konkretnych przyczyn zaburzenia. Inaczej leczy się moczenie nocne na tle nerwowym, a inaczej to wynikające z zaburzeń hormonalnych czy dysfunkcji układu moczowo-płciowego. Pierwszym etapem terapii nocnego moczenia u starszaków jest postępowanie wspomagające i motywujące. Dziecko musi akceptować zmiany, jakie zostaną wdrożone w życiu codziennym, a cała rodzina musi być w pełni zmobilizowana. Na tym etapie ważne jest wyeliminowanie poczucia winy czy kar za mokre łóżko, jak również wdrożenie regularnej aktywności fizycznej, likwidacja zaparć czy kontrola odpowiedniej ilości mikcji w ciągu dnia. Wprowadza się również modyfikacje dietetyczne oraz reguluje ilość wypijanych płynów przez dziecko. Ważna jest kontrola tego, co i w jakich ilościach dziecko je i pije przed snem.  

W określonych przypadkach stosuje się również tabletki na moczenie nocne u dzieci zawierające: 

• desmopresynę – syntetyczny analog hormonu antydiuretycznego (wazopresyny), służy do leczenia objawowego; działanie leku ujawnia się od początku i utrzymuje się tylko w czasie prowadzonego leczenia; 
• oksybutyninę – zmniejsza napięcie oraz częstość niekontrolowanych skurczów mięśnia gładkich pęcherza moczowego, a dokładnie wypieracza.; podawanie leku skutkuje zwiększeniem pojemności czynnościowej pęcherza; niekiedy oksybutynina łączona jest w terapii z desmopresyną; 
• imipraminę – również oddziałuje na mięśniówkę pęcherza moczowego, zwiększając jego objętość, obniżając kurczliwość wypieracza i zwiększając opór podpęcherzowy; dodatkowo imipramina spłyca sen w drugiej połowie nocy, co ułatwia wybudzenia w razie potrzeby skorzystania z toalety; stosuje się ją jednak jako lek ostatniego rzutu ze względu na ograniczony profil bezpieczeństwa. 

Jeśli problemem jest twardy sen a moczenie nocne, wówczas stosuje się alarm nocny. W chwili pojawienia się pierwszej kropli moczu alarm dźwiękowy budzi dziecko, które powinno wstać i skorzystać z toalety. Dodatkowo powoduje również odruch skurczowy mięśni miednicy, co ułatwia powstrzymanie mikcji i zwiększa wyrzut endogennego hormonu antydiuretycznego.   

Choć prowadzenie złożonej terapii daje zwykle zadowalające efekty, problem stanowią zwykle nawroty moczenia nocnego u starszych dzieci. Lekarz może wtedy zadecydować o wdrożeniu ponownego schematu leczenia, ponieważ już po upływie kilku miesięcy odpowiedź organizmu pacjenta na prowadzoną terapię będzie inna.  

Domowe sposoby na moczenie nocne u dzieci 

Wsparcie dziecka przez domowników w procesie leczenia nocnego moczenia jest niezwykle ważne. Jest to najważniejszy domowy sposób na moczenie nocne u starszych dzieci. Nie można pogłębiać w dziecku poczucia winy i karać go, tylko wspierać i motywować, a także poddać konsultacji specjalistycznej. Ważne są również zmiany w codziennym stylu życia obejmujące zalecenia dietetyczne, m.in. unikanie picia napojów gazowanych, mleka oraz spożywania owoców i warzyw w godzinach wieczornych. Należy przypilnować, aby dziecko przed snem skorzystało z toalety oraz nie piło za dużo kładąc się do łóżka. Warto wprowadzić również ćwiczenia pozwalające zwiększać pojemność pęcherza. Polegają one na przyjmowaniu większych ilości płynów w ciągu dnia z jednoczesnymi próbami wydłużania przerw pomiędzy kolejnymi wizytami w toalecie. Sposobem alternatywnym do alarmu nocnego jest również wybudzanie dziecka w nocy, zawsze o tej samej porze i zaprowadzanie do toalety. Można także pozostawić włączoną lampkę nocną w pokoju dziecka, czy nocnik przy łóżku, co ułatwi mu załatwienie swojej potrzeby. 

Niezwykle ważne jest również minimalizowanie emocjonalnych i psychologicznych skutków, jakie niesie ze sobą problem nocnego moczenia u starszych dzieci. Dlatego dobrym rozwiązaniem jest sięganie po odpowiednio dobraną bieliznę chłonną na noc, która została specjalnie zaprojektowana z myślą o starszych dzieciach oraz nastolatkach borykających się z nocnym moczeniem. Produkt tego typu zapewnia nie tylko wysoką chłonność, ale również maksymalny komfort noszenia, a dodatkowo zapewnia dyskrecję porównywalną do zwykłej bielizny. Jest to szczególnie ważne dla starszych dzieci, które niechętnie korzystają z tradycyjnych środków ochrony, ponieważ jest to dla nich wstydliwe. 

Problem nocnego moczenia u starszych dzieci i nastolatków bywa bardzo złożony. Jeśli mimowolne oddawanie moczu podczas snu zdarza się często, wymaga ono odpowiedniej diagnostyki. Niezależnie od przyczyny zaburzenia należy wspierać starszaka i zapewnić mu maksymalny komfort. Rozwiązaniem odpowiednim w przypadku takich nieprzyjemnych sytuacji jest bielizna chłonna na noc przeznaczona dla starszych dzieci i nastolatków, zapewniająca ochronę przed przeciekaniem i dyskrecję. Niemniej jednak zawsze trzeba wdrożyć odpowiednią terapię łączoną, obejmującą psychoterapię i farmakoterapię, która pomoże wyjść z problemu, eliminując jego przyczynę.