Mocznik w kosmetykach. Jak działa?

Mocznik – co to jest? 

Mocznik to związek chemiczny w postaci białych lub przezroczystych kryształków o delikatnym, nieprzyjemnym zapachu i słonym smaku. Zgodnie z nomenklaturą INCI (International Nomenclature of Cosmetic Inredients) mocznik występuje w składzie kosmetyków pod nazwą urea. Otrzymuje się go w wyniku reakcji chemicznych. 

W naszym organizmie również występuje mocznik. Powstaje on w komórkach wątroby z białka, które dostarczamy w diecie. Dorosły człowiek wydala z moczem nawet do 35 g mocznika dziennie. 

Mocznik – czy tylko nawilża skórę? 

Stopień nawilżenia skóry zależy od zdolności warstwy rogowej do wiązania i zatrzymywania wody. Jej utracie zapobiegają składniki lipidowe (płaszcz lipidowy). Za jej związanie odpowiadają natomiast substancje nawilżające, w tym mocznik.  

Podstawową właściwością mocznika jest zdolność przyciągania do siebie cząsteczek wody (higroskopijność). Oznacza to, że jest świetnym środkiem nawilżającym. Ponieważ występuje fizjologicznie w naszej warstwie rogowej, a nawet w niewielkiej ilości w pocie, nie wywołuje alergii. Po aplikacji kremu z mocznikiem możemy mieć wrażenie mokrej skóry, jednak na samym nawilżeniu się nie kończy.  

Mocznik ma różne właściwości. Zależą one od jego stężenia w danym preparacie. 

Mocznik w stężeniach: 

• 3-10% – działa nawilżająco (humektantowo), 
• powyżej 15% – działa zmiękczająco i delikatnie złuszczająco (keratolitycznie), 
• 30-50% – działa typowo złuszczająco. 

Mocznik w stężeniu 10% wykazuje również właściwości antyseptyczne. Jako humektant wpływa też na formułę produktu kosmetycznego, ponieważ zapobiega jego wysychaniu. 

Mocznik może pełnić różne funkcje w produktach kosmetycznych czy lekach. Może być składnikiem aktywnym, ale również substancją pomocniczą, która ułatwia wchłanianie innych składników kosmetyku lub leku. 

Typ emulsji a siła działania mocznika 

Mocznik to cząsteczka hydrofilowa. Oznacza to, że jest rozpuszczalny w wodzie, a nie w tłuszczach. Dzięki temu intensywniej przenika do głębszych warstw skóry, im lepiej jest ona nawilżona. Najlepiej przez skórę przenikają cząsteczki amfifilowe, które rozpuszczają się w wodzie i w tłuszczach. Ich działanie polega na tworzeniu się na granicy faz warstwy wodnej oraz lipidowej, dzięki czemu powstają micele. Zjawisko to wykorzystuje się przy powstawaniu emulsji.  

Na działanie mocznika wpływa zatem także podłoże zastosowane w preparacie kosmetycznym. Najsilniejsze działanie mocznika obserwujemy w emulsjach typu w/o (woda rozproszona w oleju), czyli tych o cięższej i tłustszej konsystencji preparatu. Lepiej tolerowane są jednak emulsje o/w (olej w wodzie) przy stężeniu mocznika około 3%, zwłaszcza w przypadku skóry wrażliwej bądź zmienionej chorobowo. Jeśli ważniejszy jest dla nas czas działania mocznika w kosmetyku, powinniśmy wybrać emulsję typu w/o, gdyż z kilkudziesięciu minut wydłuża się on nawet do kilku lub kilkunastu godzin od chwili aplikacji preparatu. 

Czego jeszcze szukać w składzie kosmetyków z mocznikiem? 

Aby mocznik jeszcze intensywniej nawilżył naszą skórę, w składzie kosmetyku mogą znaleźć się obok niego niewielkie ilości chlorku sodu. Preparat będzie trwalszy dzięki zawartości kwasu mlekowego lub salicylowego w niewielkich stężeniach, nieprzekraczających kilku procent. 

Mocznik – zastosowanie 

Czym się zatem kierować przy wyborze preparatu zawierającego mocznik? Efektem, który chcemy uzyskać.

Jeśli zależy Ci na nawilżeniu i spowolnieniu procesu starzenia się skóry, sięgnij po balsamy, emulsje lub mleczka zawierające mocznik.

Niektóre choroby, np. cukrzyca czy choroby tarczycy, mogą negatywnie wpłynąć na stan skóry. Jeśli cierpisz na te dolegliwości, warto regularnie stosować kosmetyki do bardzo suchej skóry, które zawierają mocznik. 

Sucha i szorstka skóra stóp oraz bolesne pęknięcia na piętach to nie tylko problem natury estetycznej, ale również dolegliwość utrudniająca chodzenie. Aby zabezpieczyć skórę przed dalszymi uszkodzeniami i przynieść ulgę spękanej skórze, zastosuj kremy do stóp z mocznikiem.

Szorstkie kolana, łokcie czy stopy również można smarować kremem z mocznikiem. Substancja o wyższym stężeniu złuszczy martwy naskórek, dzięki czemu znów będziesz cieszyć się gładką i nawilżoną skórą.

Niewygodne lub zbyt ciasne obuwie, wady postawy czy długie spacery sprzyjają powstawaniu odcisków i modzeli. Aby je zwalczyć, sięgnij po kremy z mocznikiem, które zmiękczą zrogowaciałą skórę stóp.

Objawami atopowego zapalenia skóry (AZS) są świąd i stan zapalny. Zwykłe kosmetyki nawilżające nie są w stanie zaspokoić potrzeb skóry atopowej, dlatego konieczne jest zastosowanie specjalistycznych produktów. Dzięki obecności mocznika i innych składników o działaniu silnie nawilżającym stworzą na skórze barierę ochronną i złagodzą nieprzyjemne objawy AZS.

Rogowacenie okołomieszkowe to łagodna choroba skóry, która nasila się zimą. Może objawiać się rumieniem, szorstką skórą czy swędzeniem. Osoby cierpiące na tę dolegliwość mogą zastosować kremy z dodatkiem mocznika, które złuszczą naskórek i doskonale go nawilżą.

Mocznik to substancja, którą możemy znaleźć również w szamponach do włosów. Takie produkty pomogą Ci w przypadku łojotoku, łupieżu czy w przebiegu AZS.

Łuszczyca i lichenizacja (zapalne zgrubienie skóry) to przypadłości, w których także warto skorzystać z maści zawierających mocznik. Substancja ta reguluje rogowacenie, zmniejszając tym samym uciążliwe dolegliwości.

Łuszcząca się, zaczerwieniona i piekąca skóra może wskazywać na łojotokowe zapalenie skóry. Zmiany występują zwykle na skórze głowy, twarzy i tułowia. Jeśli występują u Ciebie te objawy, konieczna będzie wizyta u dermatologa. Ulgę Twojej skórze mogą przynieść również produkty z mocznikiem, które łagodzą nieprzyjemne symptomy i sprzyjają regeneracji skóry.

Po zmianach skórnych niekiedy pozostają nieestetyczne blizny czy przebarwienia. Aby się ich pozbyć, sięgnij po kosmetyki bogate w kwasy i mocznik.

Radio- i chemioterapia w dużym stopniu wpływają na stan skóry chorych. Może stać się ona nadwrażliwa, a także bardziej narażona na uszkodzenia i podrażnienia. Jej pielęgnacja powinna polegać na odpowiednim nawilżeniu i wspomaganiu regeneracji. Problem ten rozwiążą specjalistyczne kosmetyki zawierające m.in. mocznik.

Cera trądzikowa wymaga odpowiedniej pielęgnacji. Jeśli cierpisz na tę dolegliwość, musisz uważnie sprawdzać skład kosmetyków, aby dodatkowo nie podrażnić swojej skóry. W leczeniu trądziku pospolitego może pomóc Ci mocznik, który posiada również właściwości odkażające.

Jak widać, mocznik znajduje się w składzie wielu produktów na różne dolegliwości. Oprócz tego w niektórych preparatach ułatwia on wchłanianie składników aktywnych leków.

Czy można stosować mocznik na twarz?

Preparaty na twarz mają zazwyczaj niższe stężenie mocznika – ok. 5%. Warto też szukać w ich składzie mocznika w postaci liposomalnej, czyli zakapsułkowanej w fosfolipidach. Będą one pełnić podobną funkcję jak omówione wcześniej micele emulsji. Mocznik sprawi wówczas, że skóra będzie dłużej nawilżona i dotrze do jej głębszych warstw. 

Jeśli producent nie wskaże liposomów w kosmetyku, możemy poszukać ich sami. W składzie produktu wystąpią jako fosfolipidy, czyli główny składnik liposomu. Najbardziej znanym jest lecytyna (fosfatydylocholina, PC). Takie nazwy jak: fosfatydyloetyloamina (PE), fosfatydyloinozytol (PI) i fosfatydyloseryna (PS) również mogą wskazywać na obecność liposomu w kosmetyku. 

Mocznik – kto powinien go unikać? 

Z mocznika lepiej zrezygnować: 

• u dzieci poniżej 6 roku życia. Szeroki asortyment preparatów pozwala na dobór kosmetyku o delikatniejszym składzie; 
• gdy po aplikacji zaobserwujemy miejscowe podrażnienie skóry z zaczerwienieniem, świądem lub pieczeniem. Mocznik nie uczula, ale może podrażnić delikatną skórę; 
• gdy skóra jest uszkodzona, np. w wyniku zadrapania w przebiegu AZS, mocznik może powodować pieczenie; 
• w pielęgnacji twarzy. Możemy korzystać jedynie z kosmetyków z mocznikiem w stężeniach do 5%; 
• w leczeniu i pielęgnacji trądziku różowatego. Mocznik w stosowanych przez nas preparatach nie powinien przekraczać stężenia powyżej 10%, ponieważ skóra w przebiegu tej choroby jest podatna na czynniki drażniące; 
• podczas stosowania kremów samoopalających z dihydroksyacetonem. Jest to substancja reaktywna i podatna na utlenianie. Lepszym rozwiązaniem jest połączenie mocznika z beta-karotenem.  

Mocznik a alantoina i arginina 

Jedną z najpopularniejszych pochodnych mocznika jest alantoina. Oprócz właściwości nawilżających i złuszczających przyspiesza ona gojenie się otarć i brzegów ran. Natomiast kosmetyk z argininą będzie działał podobnie jak ten z mocznikiem. Arginina to prekursor mocznika. Oznacza to, że właśnie z niej powstaje mocznik.

Jak czytać skład preparatów, aby odróżnić mocznik o różnych właściwościach? 

Jeśli w składzie preparatu kosmetycznego dostrzeżemy przedrostek “mocznik”, nie zawsze musi to wskazywać na ten o funkcji nawilżającej lub złuszczającej.

Substancjami pochodnymi mocznika są także popularne konserwanty kosmetyczne o nazwach handlowych: 

• Germall 115, 
• Germal II, 
• Euxyl K 200,  
• Biopure 100, 
• Hydroconserv COS, 
• imidazolidynylomocznik.  

Jeśli nazwa urea znajduje się na końcu składu kosmetyku, to zgodnie z INCI występuje on w niewielkiej ilości. Prawdopodobnie został użyty tu jako substancja pomocnicza. 

Mocznik w recepturze aptecznej 

Mocznik jest także składnikiem leków robionych w aptece. Zazwyczaj lekarz przepisuje maść z mocznikiem pacjentom z łuszczycą lub AZS. Najnowsze podłoża maściowe (np. Pentravan) zawierają nawet gotową recepturę bogatą w substancje nawilżające (mocznik) i liposomy, ułatwiające przenikanie użytych w kremie substancji czynnych. Pierwsze preparaty z mocznikiem farmaceuta sporządzał już w czasach przedwojennych. Do dziś nie tracą one na popularności, co jedynie podkreśla ponadczasowość zastosowania tej substancji. 

W zależności od użytego stężenia mocznik nadaje się do prawie każdego rodzaju skóry i jest wykorzystywany w leczeniu wielu chorób. Znajdziemy go w kosmetykach drogeryjnych, aptecznych oraz lekach wykonywanych przez farmaceutę.