Kategorie
Gemini.pl

Artykuły

X - Projekt Mama 2024 (2)
X - Wiosenne porządki
X - Herbal Monasterium
X - Zajączek wielkanocny 2024
X - Układ pokarmowy
X - Alergia 2024
X - Sale do -50%
3

Mowa a mózg – co sprawia, że możemy mówić?

Słuchaj artykułu

Mówienie i porozumiewanie się ze światem jest dla nas czymś tak naturalnym, jak oddychanie. Rzadko kiedy zastanawiamy się też nad tym, co sprawia, że mówienie jest w ogóle możliwe. A dzieje się tak dzięki najważniejszemu organowi, bez którego nie bylibyśmy w stanie istnieć. Mowa tu o mózgu.

Mowa a mózg – co sprawia, że możemy mówić?

Budowa mózgu 

Mózg (z łac. encephalon) jest najbardziej skomplikowanym narządem ludzkiego ciała, dzięki któremu jesteśmy świadomi swojego istnienia. Dzięki niemu możemy się poruszać, uczyć, słyszeć i widzieć.  

Wyróżnia się kilka podziałów budowy mózgu np.: 

  • topograficzny – wyróżniający przodomózgowie, śródmózgowie i tyłomózgowie, będące pierwotnymi pęcherzykami, z których rozwijają się kolejne struktury mózgu, takie jak kresomózgowie i międzymózgowie; 
  • kliniczny – wyróżniający półkule mózgu, móżdżek i pień mózgu. 

Najbardziej zewnętrzną częścią mózgu jest kora zbudowana z komórek nerwowych. Kora mózgowa analizuje i przetwarza bodźce nadchodzące przy pomocy zmysłów, narządów wewnętrznych i innych układów. To właśnie w korze znajdują się nasza pamięć, osobowość i inteligencja.


Prawidłowe funkcjonowanie mózgu
Ciesz się darmową dostawą przy zakupie wybranych produktów!

Półkule mózgu różnią od siebie wielkością, budową, a także funkcjami, za które są odpowiedzialne.  

Lewa półkula odpowiada za:  

  • odbieranie i wytwarzanie mowy, 
  • procesy analityczne, 
  • kontrolę prawej strony ciała, 
  • logiczne myślenie, 
  • postrzeganie różnic, 
  • przetwarzanie poznanych już bodźców. 

Prawa półkula odpowiada za: 

  • kontrolę lewej strony ciała, 
  • myślenie globalne, 
  • odczuwanie przestrzeni, 
  • emocje, 
  • dostrzeganie podobieństw, 
  • przetwarzanie nowych bodźców, 
  • odbieranie dźwięków niewerbalnych. 

Obecne na mózgu bruzdy widocznie oddzielają od siebie 5 płatów: 

  • czołowy – odpowiada między innymi za zachowanie, pamięć, myślenie, wyuczone ruchy, np. jazdy na rowerze, ruchy narządów artykulacyjnych, przewidywanie skutków swoich działań, ocenianie sytuacji; 
  • ciemieniowy – odpowiada między innymi za orientację przestrzenną, dostrzeganie ruchu, czucie temperatury, dotyku, bólu, integrację ruchu i wzroku, a także czucia i wzroku, rozumienie pojęć symbolicznych czy abstrakcyjnych, podzielność uwagi; 
  • skroniowy – odpowiada między innymi za mowę, rozpoznawanie obiektów, analizowanie zapachów, zapamiętywanie, pamięć słowną
  • potyliczny – odpowiada za analizowanie barw, kształtów, widzenie; 
  • limbiczny – odpowiada między innymi za emocje. 

Mówienie i rozumienie mowy 

Carl Wernicke odkrył i opisał znany powszechnie dzisiaj ośrodek Wernickego, czyli inaczej czuciowy ośrodek mowy, dzięki któremu jesteśmy w stanie rozumieć mowę innych ludzi. Ośrodek ten znajduje się w płacie skroniowym, w dominującej półkuli mózgu. Jego uszkodzenie powoduje nierozumienie mowy, przy czym sprawność narządów artykulacyjnych jest zachowana. Pacjent nie rozumie mowy innych, czuje się tak, jakby był w obcym państwie i nie znał tamtejszego języka.  

Z kolei ośrodek Broca (odkryty przez Paula Broca) umożliwia tworzenie głosek, ich wypowiadanie, określany jest również ruchowym ośrodkiem mowy. Zlokalizowany jest on w płacie czołowym dominującej półkuli. Przy uszkodzeniu tego ośrodka chory jest w stanie rozumieć mowę, ale nie może poprawnie sam wyartykułować swojego przekazu, przy czym anatomicznie narządy mowy nie są uszkodzone. Pacjent nie potrafi zaplanować ruchu, który w normalnych warunkach jest płynny i wykonywany przez nas nieświadomie.  

Wymienione obszary są ze sobą ściśle powiązane włóknami, określanymi fachowo pęczkiem łukowatym, dzięki czemu mówienie i rozumienie mowy jest możliwe.  

Ośrodki Wernickego i Broca znajdują się prawie zawsze w półkuli dominującej mózgu. U większości ludzi dominuje lewa półkula, dlatego też jesteśmy praworęczni. Idąc tym tropem, osoby z dominującą prawą półkulą powinny być leworęczne, jednak nie jest tak do końca.

Badania wykazują, że 96% osób praworęcznych i około 70% leworęcznych ma ośrodki mowy w lewej półkuli

Ośrodki ruchowy i czuciowy mowy to nie jedyne obszary mózgu mające związek z mówieniem. W procesie mówienia biorą również udział: 

  • dodatkowe pole ruchowe (w płacie czołowym), które odpowiada za „start” mówienia; 
  • pola asocjacyjne (w płacie czołowym, skroniowym i ciemieniowym), dzięki którym przetwarzane są informacje docierające do mózgu, a co za tym idzie możliwe jest nazywanie miejsc, czynności, przedmiotów; 
  • kora limbiczna, kora przedczołowa – kontrola wypowiedzi; 
  • ośrodki półkuli niedominującej, które swoją lokalizacją odpowiadają ośrodkom mowy w półkuli dominującej – odpowiadają one za melodię wypowiedzi, odbieranie emocji zawartych w wypowiedzi innych osób, a także przekazywanie własnych emocji w swoich wypowiedziach; 
  • móżdżek – napięcie mięśni artykulacyjnych. 

Mózg, jako najważniejszy organ ludzkiego ciała, jest centrum naszego funkcjonowania. Jego skomplikowana budowa umożliwia naszą egzystencję.

Przeczytaj również:
Plastyczność mózgu – czym jest?


Źródła
Zwiń
Rozwiń

Źródła: 

  1. Masgutowa S., Regner A., Rozwój mowy dziecka w świetle integracji sensomotorycznej, wyd. Continuo, Wrocław 2009. 
  2. Szeląg E., Mowa a mózg, Podstawy neurologopedii. Podręcznik akademicki, Opole 2005.
Daj nam znać, co myślisz o tym artykule

Wpisz swój komentarz...
Imię

  1. 6 maja 2023, 22:31
    Lena

    W ciekawy i przystępny sposób wyjaśnione zostały zagadnienia mnie interesujące. Dziękuję i pozdrawiam

    1. 8 maja 2023, 07:48
      Karolina Zelewska Poradnik Gemini
      Poradnik Gemini

      Cieszymy się, że artykuł był dla Pani interesujący 🙂

  2. 15 stycznia 2024, 11:07
    Ola

    Z przyjemnością przeczytałam to zestawienie informacji o mózgu w takim krótkim, zrozumiałym artykule. Zachęca do zgłębienia tematy. Poszukuję materiałów o mózgu, mowie, nauce języków, dwujęzyczności u dzieci – znajduję na ogół bardzo stare artykuły, książki. Nie znalazłam jeszcze nic z lat 2020 i późniejszych. Może za krótko szukam, walczę więc dalej.

    1. 15 stycznia 2024, 13:45
      Poradnik Gemini
      Poradnik Gemini

      Dziękujemy za komentarz!

    2. 19 lutego 2024, 23:45
      Liliana

      Chetnie pomoge. Mam syna siedmioletniego wielojezycznego od urodzenia. Jestem logopeda. Pisalm prace dyplomowa w 2023 na temat wielojezycznosci.

  3. 20 lutego 2024, 14:04
    Lidia

    Super wiadomosci

Masz pytanie, szukasz porady?
Jeśli szukasz darmowej porady w zakresie zdrowia oraz przyjmowania leków lub suplementów diety, chętnie odpowiemy na Twoje pytanie.
Zapytaj farmaceutę