Nerw błędny. Jakie są objawy jego uszkodzenia? 

Jakie funkcje pełni nerw błędny?

Nerw błędny odpowiada za wiele różnorodnych funkcji w naszym organizmie.  

Unerwia on:  

• język (na jego niewielkiej powierzchni warunkuje odczuwanie smaku),  
• gardło i podniebienie,  
• krtań,  
• serce,  
• tchawicę,  
• oskrzela,  
• przełyk,  
• wątrobę wraz z drogami żółciowymi,  
• trzustkę,  
• śledzionę,  
• jelita.  

Nerw błędny kontroluje pracę oddechową, szybkość akcji serca i trawienie oraz odpowiada za odruch wymiotny czy kaszlowy. Wpływa także na układ odpornościowy, układ wydzielania wewnętrznego, a nawet na nasz nastrój i samopoczucie.  

Ciekawą kwestią jest to, że nerw błędny reguluje funkcję jelit. Odgrywa on ważną rolę w wyciszaniu stanu zapalnego, kontroli głodu i sytości oraz wykazuje właściwości immunomodulujące. Komunikacja mózg-jelito odbywa się za pośrednictwem nerwu błędnego w obu kierunkach. Za jej sprawą wydzielany jest również kortyzol, czyli hormon stresu. Może to tłumaczyć związek przewlekłego stresu, chorób zapalnych jelit i schorzeń psychiatrycznych.  

Gdzie znajduje się nerw błędny? 

Nerw błędny w dużej mierze warunkuje naszą sprawność i zdrowie. Znając jego położenie, możemy przewidzieć i lepiej zrozumieć schorzenia, do których dochodzi w momencie uszkodzenia lub przerwania jego włókien. 

Rdzeń przedłużony jest miejscem, w którym nerw błędny ma swój początek. Jest to struktura mózgowia, w której znajdują się ośrodki nerwowe kluczowe dla życia.

W naszym organizmie występuje nerw błędny prawy i lewy. Oba włókna biegną bardzo podobnie. Na swoim przebiegu tworzą liczne sploty. Odchodzi od nich wiele gałęzi. Przez struktury zlokalizowane na szyi nerwy przechodzą do klatki piersiowej i przełyku. Przez przeponę wreszcie docierają do jamy brzusznej. 

Objawy uszkodzenia nerwu błędnego  

Pamiętaj, że ze względu na budowę nerwu błędnego zaopatrywane przez niego narządy mogą pracować prawidłowo i jednocześnie może dojść do porażenia innego obszaru.

Kiedy nerw błędny zostaje pobudzony, zwalnia akcja serca oraz zmniejsza się ilość krwi wypompowywanej na obwód. Dlatego gdy dojdzie do uszkodzenia włókien zaopatrujących serce, następują odwrotne reakcje (przede wszystkim przyspieszenie akcji serca). 

Dodatkowo uszkodzenie włókien nerwu błędnego może skutkować porażeniem mięśni podniebienia i mięśni gardła. Wówczas chory cierpi na zaburzenia połykania i może mieć zniesiony odruch kaszlowy. 

W wyniku interwencji chirurgicznej, np. przy operacji tarczycy, może dojść do powikłania, jakim jest porażenie nerwu krtaniowej wstecznego. Przy jednostronnym porażeniu występuje chrypka, lecz utrata funkcji prawego i lewego nerwu prowadzi do całkowitej utraty głosu. Co więcej, przy rzadkim uszkodzeniu obu nerwów krtaniowych wstecznych może wystąpić zagrażająca życiu niewydolność oddechowa w wyniku wiotkich, porażonych strun głosowych. 

Również proces chorobowy i nowotwór mogą być przyczyną uszkodzenia włókien nerwowych. Przykładem takiego schorzenia jest stwardnienie zanikowe boczne. W jego przebiegu obserwuje się dysfagię, czyli zaburzenia połykania, a w późniejszych stadiach rozwija się niewydolność oddechowa.  

Czy można przywrócić funkcje nerwu błędnego? 

Uszkodzenie nerwu często nie rokuje całkowitego powrotu do zdrowia i przywrócenia jego funkcji. Zdolności regeneracyjne tkanki nerwowej są nieduże. Gdy włókna nerwowe nie są przerwane, a stan kliniczny pacjenta wymaga podjęcia interwencji na nerwie błędnym, można zastosować kilka metod wpływających na jego napięcie. 

Pobudzenie nerwu błędnego możemy uzyskać przez:  

• oziębienie twarzy,  
• masaż zatoki szyjnej, 
• wykonanie próby Valsalvy.  

Te manewry mają zastosowanie m.in. przy przerywaniu częstoskurczu nadkomorowego, które jest najczęstszym zaburzeniem rytmu serca u dzieci.  

Stymulację nerwu błędnego stosuje się w wielu wskazaniach. Badania naukowe dowodzą, że impulsy elektryczne mają leczniczy efekt u pacjentów chorujących na padaczkę lub ciężką, lekooporną depresję. Co więcej, w badaniach na zwierzętach po stymulacji nerwu błędnego wykazano redukcję stanu zapalnego jelit. 

Dodatkowo na napięcie nerwu błędnego można wpłynąć poprzez stosowanie technik relaksacyjnych opartych na treningu oddechu. Ich regularne praktykowanie może poprawić jakość życia pacjentów z zaburzeniami lękowymi.  

Do wykazania skuteczności takich technik przy schorzeniach jelit przebiegających ze stanem zapalnym potrzebna jest większa ilość badań.  

Z kolei przecięcie włókien nerwu błędnego stosuje się w niektórych przypadkach powikłanej choroby wrzodowej jako metodę ograniczającą wydzielanie soku żołądkowego. 

Obustronne porażenie krtani jako rzadkie powikłanie operacji tarczycy wymaga założenia czasowej tracheostomii. Później metodami operacyjnymi osiąga się poszerzenie głośni. Z kolei izolowana chrypka powstała w wyniku uszkodzenia jednego nerwu wstecznego wymaga leczenia foniatrycznego i rehabilitacji logopedycznej. Te metody przynoszą efekty terapeutyczne, jednak nie zawsze są one zadowalające. 

Przeczytaj również:
Jak flora bakteryjna jelit wpływa na mózg?