Nietolerancja fruktozy – przyczyny, objawy, postępowanie

Nietolerancja fruktozy – co to takiego? 

Nietolerancja fruktozy jest to niewłaściwa reakcja organizmu po spożyciu tego cukru. Pod tym terminem, który ma charakter potoczny, kryją się dwa schorzenia: 

• zaburzenie metabolizmu fruktozy (fruktozemia), 
• zespół złego wchłaniania fruktozy [2].

Przyczyny nietolerancji fruktozy 

Nie jest to zagadnienie proste. Posiada złożoną etiopatogenezę całkowicie odmienną w obu przypadkach choroby. 

Wrodzona nietolerancja fruktozy (fruktozemia) ma podłoże genetyczne i charakter nieuleczalny, występuje z częstością 1: 40 000 osób. Wynika z niedoboru lub braku enzymu aldolazy B, niezbędnego w metabolizmie fruktozy w wątrobie. Z tego powodu dochodzi do gromadzenia się metabolitów tego cukru w wątrobie, co zakłóca jej prawidłowe funkcje [2, 3]. 

Nieprawidłowe wchłanianie fruktozy w jelicie cienkim spowodowane jest niedoborem lub ograniczeniem aktywności GLUT5 (białka transportującego ten cukier przez błonę komórkową). Niedobór GLUT5 powoduje fermentację w jelicie grubym, wywołując dyskomfort ze strony przewodu pokarmowego [4]. Upośledzone wchłanianie fruktozy może się pojawić w każdym wieku, nawet u ludzi starszych. 

Nietolerancja fruktozy – objawy 

Pierwsze objawy fruktozemii ujawniają się już w wieku niemowlęcym po rozszerzeniu diety o soki owocowe [4]. Źródłem fruktozy są także mieszanki mlekozastępcze słodzone sacharozą, stąd symptomy u niemowląt niekarmionych piersią mogą wystąpić znacznie wcześniej. 

Do głównych objawów fruktozemii należą: 

• ciężka hipoglikemia (niedocukrzenie), 
• wymioty pojawiające się krótko po spożyciu fruktozy, 
• postępujące uszkodzenie wątroby, 
• krwotoki, 
• uszkodzenia proksymalnego kanalika nerkowego, 
• apatia, 
• senność, 
• drgawki, 
• częste zakażenia dróg moczowych z bakteriemią (występowanie fruktozy w moczu), 
• brak łaknienia u niemowląt i opóźniony rozwój fizyczny [3]. 

Symptomy zespołu złego wchłaniania fruktozy mogą pojawić się krótko po spożyciu nawet niewielkiej ilości tego cukru. Do najczęstszych dolegliwości należą: 

• wzdęcia, 
• uczucie pełności, 
• gazy,  
• bóle brzucha, 
• brak apetytu,  
• nudności i wymioty,  
• nasilenie refluksu żołądkowo-przełykowego,  
• biegunka [4]. 

Nietolerancja fruktozy – diagnostyka   

Najczęstszym narzędziem do potwierdzenia fruktozemii jest badanie genetyczne w kierunku mutacji odpowiedzialnych za wystąpienie choroby (mutacje w genie ALDOB) [5]. Niechęć do jedzenia owoców i słodyczy może sygnalizować o obecności tego schorzenia [6]. 

Rozpoznanie zespołu złego wchłaniania fruktozy opiera się na przeprowadzeniu wodorowego testu oddechowego (WTO) po doustnym obciążeniu fruktozą. Dodatni wynik otrzymuje się, gdy stężenie gazu w wydychanym powietrzu wzrosło o co najmniej 20 ppm względem wyjściowego pomiaru. Test ten jest uniwersalny w diagnozowaniu nietolerancji innych węglowodanów [4, 8, 9]. 

Nietolerancja fruktozy – postępowanie 

Główną metodą leczenia fruktozemii jest dieta eliminacyjna, która opiera się na wykluczeniu wszelkich źródeł fruktozy, sacharozy i sorbitolu z pożywienia. Nieprzestrzeganie zaleceń żywieniowych może okazać się tragiczne w skutkach, nawet doprowadzając do zgonu pacjenta. Z uwagi na brak owoców w diecie zaleca się suplementację witaminą C [2, 3]. 

W przypadku zespołu złego wchłaniania fruktozy nie jest wymagana tak drastyczna zmiana sposobu odżywiania. Postępowanie obejmuje edukację żywieniową i modyfikację diety polegającą na ograniczeniu ilości spożytej fruktozy do dawek tolerowanych przez pacjenta [9]. 

Nietolerancja fruktozy – co jeść? 

• Owoce o niskiej zawartości fruktozy (awokado, ananas, banany, limonka, melon kantalupa, maliny, mandarynka, morela, truskawki, żurawina); 
• Warzywa gotowane (buraki, ziemniaki, bataty, dynia, jarmuż, marchew, pasternak, pomidor śliwkowy, rabarbar, rzodkiewka, rzepa, szpinak, szczypiorek, seler, zielona papryka); 
• Produkty zbożowe (kasza gryczana, mąka gryczana i kukurydziana, krakersy, ryż, komosa ryżowa, pieczywo żytnie / bezglutenowe, makarony, popcorn, płatki owsiane i kukurydziane); 
• Nabiał (mleko, sery, jogurt naturalny, napoje roślinne bez dodatków smakowych); 
• Mięso nieprzetworzone dowolnego rodzaju. 

Dodawaj glukozę do produktów i napojów bogatych we fruktozę – ułatwi to jej trawienie.  Unikaj następujących pokarmów ze względu na wysoką zawartość fruktozy: 

• świeże owoce drobnopestkowe i ich soki (jabłka, gruszki, melony, papaje, arbuzy); 
• miód; 
• suszone owoce; 
• owoce puszkowane w słodkim syropie; 
• napoje i produkty słodzone syropem kukurydzianym (glukozowo-fruktozowym). 

Ogranicz spożycie porów, czosnku, cykorii, cebuli, szparagów, a także pszenicy i jęczmienia. Wystrzegaj się słodyczy rekomendowanych dla diabetyków [4, 9, 10]. 

Jedynym sposobem na pozbycie się dolegliwości spowodowanych nietolerancją fruktozy jest całkowita eliminacja tego cukru w przypadku fruktozemii. W przypadku zdiagnozowania zespołu złego wchłaniania fruktozy, zwykle wystarczy jej ograniczenie w diecie do poziomu tolerancji. Zmiana nawyków żywieniowych może znacząco poprawić jakość życia – dokonuj świadomych zakupów i uważnie czytaj etykiety produktów.

Przeczytaj również:
Nietolerancja laktozy – czym się objawia?