Odczyn Coombsa. Kiedy wykonać to badanie?

Odczyn Coombsa – co to jest? 

Odczyn Coombsa (test antyglobulinowy) to badanie, które wykrywa przeciwciała przeciwko antygenom znajdującym się we krwi.   

Wykorzystujemy je w diagnostyce:  

• niedokrwistości hemolitycznych w transfuzjologii,  
• konfliktu serologicznego w ciąży, 
• niektórych chorób zakaźnych, np. brucelozy. 

Rodzaje testów antyglobulinowych 

Bezpośredni test antyglobulinowy (BTA) – wykrywa przeciwciała, które w organizmie człowieka opłaszczają erytrocyty, czyli są „przymocowane” do ich powierzchni w badanej próbce.

Pośredni test antyglobulinowy (PTA) – wykrywa obecne w surowicy krwi wolne, niezwiązane przeciwciała. Test ten stosujemy również w diagnostyce niektórych zakażeń. Możemy nim wykryć obecność we krwi przeciwciał przeciw bakteriom np. w brucelozie lub listeriozie.

Odczyn Coombsa – kiedy się go stosuje? 

Niedokrwistości autoimmunohemolityczne 

Niedokrwistości autoimmunohemolityczne występują, gdy we krwi chorego pojawiają się przeciwciała, które są skierowane przeciwko jego własnym krwinkom czerwonym. Przeciwciała te, zależnie od typu choroby, prowadzą do aglutynacji, przyspieszonego niszczenia erytrocytów i rozwoju niedokrwistości. 

Pacjenci skarżą się na typowe objawy niedokrwistości: 

• osłabienie,  
• zmęczenie,  
• bladość skóry i błon śluzowych,  
• pogorszenie tolerancji wysiłku,  
• przyspieszenie akcji serca,  
• niekiedy zażółcenie skóry i twardówek w wyniku uwalniania bilirubiny w toku hemolizy.  

W przypadkach o ostrym lub ciężkim przebiegu mogą występować inne objawy takie jak bóle brzucha czy gorączka.  

Przykładami chorób z tej grupy są: 

• niedokrwistość hemolityczna z przeciwciałami typu ciepłego, 
• choroba zimnych aglutynin, 
• nocna napadowa hemoglobinuria. 

W diagnostyce niedokrwistości autoimmunohemolitycznych zastosowanie znajdują: bezpośredni test antyglobulinowy (BTA) i pośredni test antyglobulinowy (PTA). 

Niedokrwistości alloimmunohemolityczne 

Rozwijają się one w wyniku działania na erytrocyty przeciwciał, które dostały się do organizmu np. z przetoczonymi preparatami krwiopochodnymi. Przeciwciała mogły dostać się także – jak w chorobie hemolitycznej płodu i noworodka – przez łożysko od matki. Mogą być one również wytwarzane w organizmie biorcy przez limfocyty, które zostały przeszczepione od dawcy narządu miąższowego lub szpiku. 

W diagnostyce powyższych niedokrwistości stosujemy bezpośredni test antyglobulinowy (BTA) i pośredni test antyglobulinowy (PTA). 

Transfuzje krwi 

Przed przetoczeniem krwi u osób dorosłych i dzieci po 4. miesiącu życia wykonujemy pośredni test antyglobulinowy (PTA). To podstawowe badanie wykrywające przeciwciała we krwi biorcy. 

Przed przetoczeniem krwi u noworodków i dzieci do 4. miesiąca życia korzystamy z bezpośredniego testu antyglobulinowego (BTA).  

Odczyn Coombsa w ciąży 

Jeśli jesteś w ciąży, również powinnaś wykonać odczyn Coombsa. To jedno z obowiązkowych badań, które lekarz prowadzący zleci Ci w pierwszym trymestrze ciąży. To bardzo ważne badanie, ponieważ niezgodność grup krwi matki i płodu może prowadzić do rozwoju choroby hemolitycznej płodu i noworodka. Najbardziej znaną jest niezgodność w zakresie układu Rh, zwana konfliktem serologicznym. Występuje ona pomiędzy matką z grupą krwi Rh- a dzieckiem z grupą krwi Rh+.  

W przypadku grupy krwi Rh- wykonujemy pośredni test antyglobulinowy (PTA). Wykrywa on obecność przeciwciał krążących we krwi.  

U noworodka lub płodu wykonujemy bezpośredni test antyglobulinowy (BTA), który wykrywa przeciwciała związane z erytrocytami.

Choroba hemolityczna płodu i noworodka rzadko występuje w pierwszej ciąży.  

Najczęściej choroba rozwija się ze względu na obecność przeciwciał przeciwko antygenowi D (anty-D) układu Rh we krwi matki. Przeciwciała przechodzą przez łożysko i dostają się do krwiobiegu płodu, gdzie doprowadzają do rozpadu krwinek. 

Dzięki szybkiemu wykryciu konfliktu serologicznego możemy wdrożyć odpowiednie leczenie. Oznaczenie obecności przeciwciał anty-D cieżarna musi wykonać do 12 tygodnia ciąży. Następnie powtarza je około 28 tygodnia ciąży. Jeśli wynik jest dodatni, musimy kontrolować zmiany stężenia przeciwciał anty-D u matki i regularnie badać płód za pomocą USG.  

W przypadku zdiagnozowania konfliktu serologicznego zostaje wdrożona profilaktyka śródciążowa. Matka otrzymuje immunoglobuliny anty-D w 28 tygodniu ciąży, a drugą dawkę bezpośrednio po porodzie (maksymalnie do 72 godzin). Immunoglobulina niszczy komórki krwi płodu, które przedostały się do obiegu matki. Dzięki temu minimalizujemy ryzyko wystąpienia konfliktu serologicznego w przyszłości.  

Rozwijający się płód także jest zagrożony rozwojem konfliktu serologicznego. Aby zapobiec powstawaniu choroby hemolitycznej, krew przetaczana jest bezpośrednio do krwiobiegu płodu.  

Przeczytaj również:
Czym jest konflikt serologiczny?