Otępienie naczyniopochodne – przyczyny, objawy, leczenie

Czym jest otępienie naczyniopochodne? 

Otępienie naczyniopochodne to schorzenie, które powoduje długotrwałe i często postępujące zaburzenia funkcji poznawczych, w szczególności myślenia i pamięci. Oprócz problemów w sferze poznawczej osoba z otępieniem zmaga się również z zaburzeniami emocjonalnymi. 

Charakter naczyniopochodny schorzenia oznacza, że wystąpienie otępienia u danej jednostki jest skutkiem uszkodzenia struktur mózgu w związku z miażdżycą tętnic (niedokrwienie mózgu). 

Otępienie naczyniopochodne pojawia się u osób, które przeszły udar mózgu.  

Ma ono zwykle nagły początek, a jego rozwój może przebiegać nieliniowo. W przeciwieństwie do otępienia w chorobie Alzheimera charakterystycznym elementem otępienia naczyniopochodnego (w szczególności na początku rozwoju otępienia) są deficyty w zakresie funkcji wykonawczych, a nie pamięci. 

Ta forma zaburzeń otępiennych jest drugim pod względem częstości występowania schorzeniem – pierwszym jest otępienie w chorobie Alzheimera. 

Otępienie naczyniopochodne – przyczyny 

Otępienie naczyniopochodne jest spowodowane uszkodzeniem mózgu następującym w wyniku udaru mózgu lub powtarzających się w czasie, systematycznych niedokrwień. Objawy otępienia naczyniopochodnego mogą być różne w zależności od obszaru mózgu, który uległ uszkodzeniu.  

Otępienie naczyniopochodne – czynniki ryzyka 

Do czynników sprzyjających rozwojowi otępienia naczyniopochodnego należą: 

• wiek – osoby starsze są bardziej narażone na rozwój otępienia (w tym również otępienia naczyniopochodnego); 
• niski poziom wykształcenia – częste angażowanie się w aktywności wymagające wysiłku intelektualnego pomaga zachować sprawność umysłową i spowolnić rozwój zaburzeń otępiennych; 
• palenie papierosów; 
• występowanie u danej jednostki chorób współistniejących, do których należą np. cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, miażdżyca; 
• przebycie w przeszłości udaru mózgu (im większa liczba, tym ryzyko rozwoju otępienia naczyniopochodnego jest większe i zaburzenia poznawcze głębsze); 
• udar mózgu o ciężkim przebiegu, w wyniku którego doszło do uszkodzenia wielu obszarów mózgu. 

Objawy otępienia naczyniopochodnego 

Objawy otępienia naczyniopochodnego obejmują dolegliwości psychiczne. Mogą im jednak towarzyszyć dodatkowo zaburzenia neurologiczne powstałe w wyniku niedokrwienia poszczególnych obszarów mózgu.  

Do zaburzeń neurologicznych mogących pojawić się u osoby z otępieniem naczyniopochodnym należą:  

• porażenie i niedowłady – kończyn, twarzy itp., 
• zaburzenia koordynacji ruchowej (ataksja), 
• dysfagia (zaburzenia połykania), 
• zaburzenia czucia. 

Do objawów otępienia naczyniopochodnego zaliczamy: 

• zaburzenia nastroju i labilność emocjonalna – przejawiają się one pod postacią np. silnego obniżenia nastroju lub jego chwiejności, nagłych wybuchów złości i płaczu, nerwowości i drażliwości; 
• apatię i anhedonię – utratę zainteresowań, zaniechanie podejmowania aktywności, spłycony afekt emocjonalny; 
• zmiany osobowości, np. do tej pory spokojna osoba staje się agresywna i podejrzliwa; 
• zaburzenia funkcji poznawczych (w szczególności charakterystycznych dla otępienia naczyniopochodnego funkcji wykonawczych) – trudności z planowaniem działań i podejmowaniem decyzji, komunikowaniem się z otoczeniem, wykonywaniem nawet prostych czynności, zaburzenia pamięci i uwagi; 
• spowolnienie psychoruchowe. 

Leczenie otępienia naczyniopochodnego 

Pierwszym elementem leczenia jest prawidłowa diagnostyka otępienia naczyniopochodnego. Aby była ona możliwa, należy rozpoznać u danej osoby objawy otępienia oraz wykonać badania neurologiczne (badania obrazowe) w celu sprawdzenia, czy doszło do uszkodzenia mózgu w wyniku niedokrwienia.  

Jeśli oba te warunki zostały spełnione i można je ze sobą powiązać czasowo, to najprawdopodobniej zostanie postawiona diagnoza występowania otępienia naczyniopochodnego. 

Po prawidłowej diagnozie następuje leczenie schorzenia. Należy przy tym zaznaczyć, że otępienia naczyniopochodnego nie można już cofnąć.  

Leczenie opiera się głównie na działaniach profilaktycznych, które mają zapobiec kolejnym udarom, przyjmowaniu odpowiednich leków zmniejszających siłę występujących u danej osoby symptomów i rehabilitacji.  

W leczeniu objawowym stosuje się inhibitory acetylocholinoesterazy (donepezil, rywastygmina) i memantynę.  

Przeczytaj również:
Rodzaje otępień – jakie wyróżniamy?