Otępienie w chorobie Alzheimera. Jak je rozpoznać u bliskiej osoby?

Początek choroby ma podstępny charakter. Następuje stopniowe, powolne pogarszanie się stanu chorego. Osoby z otoczenia z czasem zaczynają dostrzegać deficyty w funkcjonowaniu bliskiej osoby i mogą zacząć szukać fachowej pomocy. W przebiegu choroby mogą pojawiać się okresy, kiedy jej rozwój ulega spowolnieniu, co może dawać złudzenie poprawy stanu zdrowia.

Przyczyny choroby Alzheimera 

Współczesna medycyna nie poznała jeszcze dokładnej przyczyny rozwoju choroby Alzheimera.

Zidentyfikowano jednak pewne czynniki zwiększające ryzyko zachorowania: 

• Wiek – na chorobę tę zapadają zwykle osoby starsze, większość z nich ma powyżej 80 lat. 
• Uwarunkowania genetyczne – zapadalność jest większa w grupie osób posiadających rodzica lub innego bliskiego krewnego cierpiącego na to samo schorzenie. 
• Doświadczenie w przeszłości urazu głowy. 
• Prowadzenie niezdrowego trybu życia – otyłość, palenie papierosów, nadużywanie alkoholu. 
• Zmaganie się z innymi chorobami i problemami zdrowotnymi, np. cukrzycą, nadciśnieniem, zbyt wysokim stężeniem „złego” cholesterolu we krwi. 

Otępienie w chorobie Alzheimera – jak je rozpoznać?

Jednym z objawów choroby Alzheimera może być otępienie. Jest to stan, w którym następuje nieodwracalne i postępujące upośledzenie funkcji poznawczych. Szczególnie narażone są pamięć i zdolności językowe. W przebiegu otępienia może również dojść do znacznych zmian (a nawet rozpadu) osobowości i chwiejności nastroju. 

Symptomy charakterystyczne dla otępienia (demencji): 

• Zaburzenia funkcjonowania pamięci, często utrudniające codzienne funkcjonowanie, np. zapominanie tożsamości bliskich osób, trudności w przypomnieniu sobie ważnych informacji, powtarzanie się i zadawanie co chwilę tych samych pytań lub opowiadanie ciągle tej samej historii. 
• Utrata zdolności do planowania i organizowania codziennej aktywności oraz rozwiązywania podstawowych problemów dotyczących np. prowadzenia gospodarstwa domowego, posługiwania się instrukcją w celu wykonania zadania. 
• Trudności z wykonywaniem zadań i obowiązków, które wcześniej nie sprawiały osobie chorej problemów, np. prowadzenie pojazdu, przygotowywanie jedzenia.  
• Zaburzenia orientacji w przestrzeni i czasie – chory może mieć problem z określeniem, gdzie się znajduje, jaka jest godzina, pora roku lub dnia. 
• Upośledzenie funkcji wzrokowo-przestrzennych przejawiające się trudnościami z czytaniem, percepcją kolorów, oceną odległości. 
• Pogorszenie zdolności językowych, co objawia się problemami z komunikowaniem się w mowie i piśmie, np. niemożność znalezienia słów, przerywanie wypowiedzi i niekończenie jej, powtarzanie tych samych słów i pytań. 
• Niezdolność do odnalezienia przedmiotów, które zostały przez osobę chorą schowane. 
• Nieumiejętność prawidłowej oceny sytuacji, która przejawia się naiwnością. Może to sprawić, że osoba zmagająca się z chorobą Alzheimera stanie się ofiarą oszustwa. 
• Brak dbałości o własny wygląd i higienę osobistą.  
• Wycofanie się z kontaktów z otoczeniem, apatia. 
• Labilność nastroju i zmiana osobowości – chorzy przeżywają szereg negatywnych emocji, towarzyszy im często niepokój, napięcie, smutek i poczucie zagubienia. Niektórzy stają się bardziej podejrzliwi i łatwo wpadają w złość.

Świadomość istnienia tych objawów i umiejętność ich dostrzeżenia u osoby bliskiej może mieć kluczowe znaczenie. Czas jest bardzo ważny w przypadku choroby Alzheimera, a leczenie należy podjąć jak najszybciej.

Leczenie choroby Alzheimera 

Choroba Alzheimera jest nieuleczalna. Leki stosowane w jej przebiegu działają jedynie objawowo i nie są w stanie zahamować postępu demencji.

Leczenie farmakologiczne polega na: 

• wzmacnianiu przekaźnictwa pomiędzy neuronami – wyraźną poprawę pamięci obserwuje się u ok. 10% chorych, a czas działania wynosi średnio rok; 
• poprawie krążenia mózgowego;
• łagodzeniu stanów towarzyszących chorobie – w zależności od indywidualnych potrzeb stosuje się leki przeciwdepresyjne, przeciwlękowe i nasenne. 

Wszystkie te leki mają ograniczoną i krótkotrwałą skuteczność, dlatego też naukowcy nieustannie poszukują nowej metody leczenia choroby Alzheimera. W ostatnim czasie wiele uwagi poświęca się terapii z użyciem przeciwciał monoklonalnych, ale dużym ograniczeniem w zastosowaniu na szerszą skalę jest ich koszt i konieczność wielokrotnego dawkowania. Z tego powodu większe nadzieje wiąże się z opracowaniem szczepionki, której zaletą byłby niższy koszt i długotrwały efekt po jednorazowym lub kilkukrotnym podaniu.  

Czy istnieje szczepionka na Alzheimera?

Szczepionka na Alzheimera jest obecnie na etapie badań klinicznych. Przyjęcie szczepionki ma przygotować organizm do szybkiego rozpoznania i likwidacji nieprawidłowych struktur. Szczepienie może być jednorazowe lub kilkudawkowe, ale z założenia ma chronić przed zachorowaniem przez wiele lat. 

W dotychczas przeprowadzonych badaniach klinicznych udało się potwierdzić wysoki profil bezpieczeństwa niektórych preparatów, uzyskać zadowalający poziom immunoglobulin IgG u osób zaszczepionych i zwolnić tempo przyrostu biomarkerów procesu neurodegeneracyjnego. Do badań kwalifikowane są osoby starsze, zwłaszcza seniorzy między 70. a 75. rokiem życia, z wykluczeniem osób chorujących na nadciśnienie i cukrzycę. Ich stan zdrowia musi pozwalać na długotrwałą obserwację (powyżej 5 lat), dlatego też przeprowadzenie badań jest procesem trudnym i czasochłonnym.

Może się okazać, że faktyczna skuteczność szczepionki nie sprosta stawianym wobec niej oczekiwaniom. Przykładowo β-amyloid może podlegać licznym modyfikacjom w mózgu. Do tej pory zidentyfikowano aż 26 jej odmiennych form, które w różnym stopniu wpływają na funkcje poznawcze. Opracowywana szczepionka mRNA zawiera antygeny tylko dla dwóch wariantów. Ponadto na rozwój zmian neurodegeneracyjnych może wpływać znacznie więcej czynników, których nie uwzględnia działanie preparatu. Ograniczeniem może być też podeszły wiek osób poddawanych szczepieniom. Z czasem wydolność układu odpornościowego maleje, więc poziom wytworzonych przeciwciał może okazać się niewystarczający. Z przyjęciem szczepionki wiąże się również potencjalne ryzyko rozwoju chorób autoimmunologicznych. 

Opracowywana szczepionka jest przeznaczona dla zdrowych seniorów, u których istnieje realne ryzyko rozwoju choroby Alzheimera.

Na ten stan, nazywany „przedklinicznym Alzheimerem”, składają się: 

• zmniejszony metabolizm mózgowy wykrywany za pomocą pozytronowej tomografii emisyjnej (PET),
• obecność blaszek amyloidowych w mózgu wizualizowanych z wykorzystaniem radioznacznika amyloidowego Pittsburgh (PiB) podczas badania PET.

W Polsce dostęp do tak specjalistycznych badań może być znacznie utrudniony. Na skuteczną szczepionkę musimy jeszcze zaczekać. Osoby młodsze powinny przede wszystkim postawić na działania profilaktyczne, których podstawą jest szeroko rozumiany zdrowy styl życia. Ponieważ duże znaczenie ma sposób odżywiania, naukowcy z Chicago opracowali specjalną dietę o nazwie MIND, która ma zmniejszać ryzyko zachorowania na Alzheimera.  

Przeczytaj również:
Dieta MIND

Przeczytaj również:
Otępienie w chorobie Parkinsona. Jak je rozpoznać u bliskiej osoby?