Pierwsza pomoc w oparzeniach

Czym jest oparzenie? 

Oparzenie jest to uraz, który dotyczy skóry, a także może dotknąć głębiej położone tkanki czy narządy. 

Oparzenia dzielimy ze względu na przyczynę: 

• termiczne – powstają pod wpływem wysokiej temperatury, bezpośredniego kontaktu z płomieniami, gorącą powierzchnią lub gorącym płynem czy gazem; 
• chemiczne – powstają pod wpływem kontaktu ze stężonymi kwasami, zasadami czy związkami organicznymi, np. fenolem; 
• elektryczne – powstają pod wpływem oddziaływania prądu elektrycznego na ciało, zarówno z sieci elektrycznej, jak i pod wpływem uderzenia pioruna; 
• radiacyjne – powstają w wyniku napromieniowania, może to być promieniowanie świetlne (promieniowanie UV) lub jonizujące (promieniowanie X i gamma). 

Podczas oparzenia dochodzi do uszkodzenia skóry, martwicy tkanek, utraty płynów ustrojowych. Oparzenia są bardzo poważnymi urazami, szybko dochodzi do odwodnienia organizmu, może nastąpić wstrząs a nawet zagrożenie życia. Do najcięższych zalicza się oparzenia w obrębie twarzy, dłoni, stóp, narządów płciowych. Oparzenia średnio ciężkie i ciężkie mogą doprowadzić do powstania tak zwanej choroby oparzeniowej. Jest ona spowodowana bólem, utratą płynów ustrojowych oraz zatruciem organizmu przez rozpadające się białka organizmu. Jest to ciężkie schorzenie, które może doprowadzić do uszkodzenia wielu układów w organizmie. Chorobie oparzeniowej często towarzyszą także zakażenia bakteryjne. 

Podział oparzeń ze względu na stopień 

Stopień I – są to oparzenia, które dotyczą naskórka. Powstają pod wpływem promieniowania słonecznego, krótkiego kontaktu z gorącym płynem, parą wodną, czy wybuchu płomienia. Przy tym oparzeniu powstaje zaczerwienienie, suchość, napięcie skóry, bez powstania pęcherzy. Takie oparzenia goją się zazwyczaj kilka dni i nie pozostawiają blizn. 

Stopień II – dzieli się na dwa podtypy: 

• A oparzenia powierzchniowe – obejmują naskórek oraz wierzchnią warstwę skóry właściwej. Przy oparzeniu pojawiają się pęcherze, którym towarzyszy silny ból. Kolor skóry przybiera kolor biało-różowy lub czerwono-wiśniowy; 
• B oparzenia głębokie – obejmują naskórek i głębsze warstwy skóry właściwej. Uszkodzeniu ulegają naczynia krwionośne oraz zakończenia nerwowe. Przez to ból jest mniej odczuwalny niż przy oparzeniu powierzchniowym. W środkowej części rany może zostać utracone czucie. Oparzenia te goją się kilka tygodni i mogą pozostawić po sobie blizny. 

Stopień III – obejmują całą skórę właściwą wraz z naczyniami krwionośnymi, nerwami oraz podskórną tkanką tłuszczową. W miejscu oparzenia utracone zostaje czucie w wyniku uszkodzenia receptorów skóry. Poparzona osoba odczuwa bardzo silny ból. Oparzenia takie powstają pod wpływem kontaktu z płomieniem, płonącym ubraniem oraz kontaktem z gorącymi płynami i gazami. Oparzenia przyjmują kolor od białego, przez szary, brunatny, aż do czarnego. Taki rodzaj oparzeń goi się bardzo długo, często wymagany jest przeszczep skóry. 

Stopień IV – obejmuje skórę, mięśnie, narządy, kości. Tkanki zostają zwęglone. Oparzenie powstaje pod wpływem długotrwałego kontaktu z ogniem lub w przypadku oparzeń elektrycznych. 

Podział oparzeń ze względu na ich powierzchnię 

Oparzenia klasyfikuje się także pod względem powierzchni, jaką obejmują na ciele poszkodowanej osoby. W zależności od stopnia oparzenia wyróżniamy: 

Stopień I i II: 

• lekkie – poniżej 15% powierzchni ciała, 
• średnie – 15-30% powierzchni ciała, 
• ciężkie – powyżej 30% powierzchni ciała. 

Stopień III 

• lekkie – poniżej 5% powierzchni ciała, 
• średnie – 5-15% powierzchni ciała, 
• ciężkie – powyżej 15% powierzchni ciała. 

Istnieje kilka sposobów na określenie procentowości powierzchni ciała. Jest to na przykład reguła dziewiątek (głowa 9%, każda kończyna górna 9%, każda kończyna dolna 18%, przód tułowia 18%, tył tułowia 18%, krocze 1%), reguła dłoni (powierzchnia dłoni poszkodowanej osoby to 1% powierzchni ciała), reguła piątek, znajduje zastosowanie u niemowląt (głowa, przód i tył tułowia to 20%, każda kończyna to 10%). 

Pierwsza pomoc w oparzeniach 

W przypadku lekkich oparzeń I stopnia nie jest potrzebna profesjonalna pomoc medyczna. Takie oparzenia można zaopatrzyć samodzielnie w domu. Jednak jeśli oparzenie jest rozległe (nie musi w tym przypadku występować ból u poszkodowanego) należy w pierwszej kolejności wezwać karetkę pogotowia. Ważnym elementem udzielania pierwszej pomocy jest także zachowanie własnego bezpieczeństwa. Jeśli nie mamy pewności co mogło wywołać poparzenie, lepiej zaczekać z pomocą na profesjonalne służby. 

Kiedy bezwzględnie wzywamy pogotowie ratunkowe? 

• Osoba poszkodowana jest dzieckiem w wieku poniżej 5 lat lub osobą dorosłą w wieku powyżej 55 lat; 
• Poszkodowany ma trudności z oddychaniem; 
• Oparzenia zostały spowodowane działaniem prądu elektrycznego; 
• Oparzenia dotyczą twarzy, dłoni, stóp, narządów płciowych; 
• Oprócz oparzeń występują także inne obrażenia; 
• Występuje oparzenie II stopnia (zajmujące ponad 20% powierzchni ciała) lub III stopnia; 
• Podejrzewamy przemoc. 

Oparzenia termiczne

W przypadku oparzenia powierzchniowego ranę należy natychmiast schłodzić pod strumieniem bieżącej wody, która ma temperaturę pokojową, nie zimną. Schładzanie powinno trwać około 15-30 minut w zależności od siły oparzenia. Nie należy bezpośrednio polewać oparzenia, strumień wody powinien być skierowany kilka centymetrów powyżej oparzenia. 

Jeśli w oparzonym miejscu znajduje się ubranie lub biżuteria, należy je jak najszybciej zdjąć, aby nie uszkodzić rany. Po schłodzeniu należy zabezpieczyć ranę sterylnym opatrunkiem, który nie będzie uciskał bezpośrednio na ranę. 

W przypadku ciężkich oparzeń termicznych nie należy długotrwale schładzać poszkodowanej osoby. Może to doprowadzić do nadmiernego wyziębienia organizmu. 

Czego nie należy robić podczas pierwszej pomocy: 

• gwałtownie zrywać odzieży przyklejonej do skóry poszkodowanego; 
• gasić poszkodowanego strumieniem bieżącej wody; 
• dotykać oparzeń, zaopatrywać ich za pomocą niejałowych materiałów; 
• przecinać, nakłuwać powstałych na skórze pęcherzy; 
• smarować oparzeń środkami takimi jak tłuszcz, maści, kremy, oleje, spirytus. 

Oparzenia chemiczne

Substancje chemiczne mogą wywołać różnie wyglądające oparzenia. Po zmianach na skórze można stwierdzić co było przyczyną oparzenia. Przy oparzeniu substancją o charakterze zasadowym tworzy się martwica rozpływna, martwe tkanki stają się gęstą, kleistą masą, strup przybiera zabarwienie białe, jest miękki w dotyku. Oparzenie kwasami prowadzi do powstania suchej martwicy skrzepowej, temu zjawisku towarzyszy piekący ból. 

Przy każdym oparzeniu substancją chemiczną należy wezwać pogotowie ratunkowe. 

Pierwsza pomoc przy oparzeniach chemicznych: 

• Zdejmij skażone ubranie i biżuterię znajdującą się w miejscu oparzenia; 
• Oparzone miejsce dokładnie spłucz pod bieżącą, ciepłą wodą, przez około 20 minut, aby popłuczyny miały możliwie jak najmniejszy kontakt ze zdrową tkanką; 
• W przypadku połknięcia substancji żrącej rozcieńcz substancję chemiczną dużą ilością mleka lub podaj do spożycia surowe jaja; 
• Oparzone miejsce zabezpiecz za pomocą jałowego opatrunku; 
• Jeśli to możliwe zabezpiecz opakowanie z substancją, która wywołała poparzenie. 

Pamiętaj, by nie neutralizować substancji za pomocą substancji przeciwstawnej. W przypadku oparzenia wapnem niegaszonym nie spłukuj substancji wodą. W pierwszej kolejności wapno usuń mechanicznie, dopiero później spłucz miejsce wodą. W przypadku połknięcia substancji żrącej nie wywołuj wymiotów. 

Oparzenia oka

• Usuń substancję z oka za pomocą wody, przepłukując oko. Rozchyl powieki, aby woda dokładnie opłukała gałkę oczną. Płukanie wykonuj w pozycji leżącej od wewnętrznego kącika oka w stronę policzka; 
• Jeśli oparzenie wywołała substancja stała lub wapno, usuń ją z oka za pomocą patyczka z wacikiem; 
• Na oko załóż jałowy opatrunek i zawieź poszkodowanego na oddział ratunkowy. 

Leczenie oparzeń 

Ciężkie oparzenia należy leczyć w szpitalu. Poszkodowana osoba zostanie wyprowadzona ze wstrząsu lub zostaną podjęte działania, aby nie doszło do wstrząsu. Wczesna rehabilitacja jest jednym z niezbędnych elementów leczenia oparzeń. Dzięki rehabilitacji osoba poszkodowana może odzyskać nawet całkowitą sprawność, zapobiega się powstawaniu przykurczów powstałych przez blizny. U niektórych pacjentów potrzebny jest przeszczep skóry. 

Na łagodne oparzenia można zastosować środki łagodzące takie jak: 

• panthenol, 
• aloes, 
• alantoina, 
• opatrunki alginianowe, hydrokoloidowe, 
• maści, kremy, pianki na oparzenia.

Przeczytaj również:
Jak przyspieszyć gojenie rany?