Pierwszy epizod psychozy – rozpoznanie, przyczyny, reakcja otoczenia

Pojedynczy epizod psychotyczny 

Ostre, przemijające zaburzenie psychotyczne to rozpoznanie stawiane w sytuacji nagłego wystąpienia objawów, zazwyczaj w reakcji na silny stres. W okresie dwóch tygodni lub krótszym (czasem wystarczy jeden dzień) pacjent zaczyna doświadczać omamów (wrażeń zmysłowych bez wyraźnego źródła, np. słuchowych, wzrokowych) i urojeń (błędnych przekonań przesyconych lękiem np. przed zachorowaniem). Zazwyczaj związane są one ze stresowym wydarzeniem, np. osoba doświadczająca psychozy po śmierci bliskiej osoby może ją widzieć, słyszeć (omamy), zaprzeczać jej śmierci i być przekonana o szeroko zakrojonym spisku dotyczącym jej osoby (urojenia). Często pojawia się także dezorganizacja mowy (wypowiedzi pacjenta bywają niespójne, wątki się urywają) i zachowania (nielogiczne, nierzadko ryzykowne zachowania). Objawy utrzymują się nie dłużej niż miesiąc i zwykle nie wracają.  

Wczesne objawy schizofrenii i innych chorób psychotycznych  

W powszechnym myśleniu psychozę zauważa się dopiero w momencie ujawnienia przez pacjenta urojeń, omamów lub dziwacznych zachowań. Zazwyczaj jednak na początku rozwoju schizofrenii obecne są subtelne zmiany – osoba stopniowo zapada się w sobie i traci kontakt z rzeczywistością. Objawy zwiastujące chorobę zazwyczaj pojawiają się między 15. a 25. rokiem życia i nazywane są prodromalnymi. Należą do nich: 

• wycofanie społeczne i trudności w kontaktach społecznych; 
• niespójność w obszarach emocji, myślenia i zachowania; 
• wszechogarniający niepokój; 
• dziwaczne fantazje i przekonania. 

Pełny obraz choroby może być wyzwolony nagle, zwykle przez silnie stresujące wydarzenie, jednak zazwyczaj wyłania się stopniowo. Pojawiają się objawy pozytywne (omamy i urojenia), negatywne (stępienie ekspresji emocji, nieumiejętność podtrzymywania działań) i zdezorganizowane (chaotyczność w mowie, dziwaczne zachowania). Objawy mogą się różnić w zależności od podtypu choroby:  w schizofrenii paranoidalnej przeważają objawy pozytywne (często usystematyzowane w złożone zespoły urojeniowe), a w katatonicznej – epizody osłupienia, bezruchu.  

Przyczyny schizofrenii wciąż są badane. Dotychczasowe badania wskazują na czynniki genetyczne, wywołujące zakłócenia w pracy mózgu (szczególnie zakłócające neuroprzekaźnictwo dopaminy). Genetyczna podatność może być wyzwalana przez niekorzystne czynniki środowiskowe, szczególnie w okresie prenatalnym i okołoporodowym.  

Jak reagować? 

Doświadczenie zarówno pojedynczego epizodu psychotycznego, jak i stopniowych zmian idących ku psychozie, są niezwykle trudnymi przeżyciami dla pacjenta i jego bliskich. Zawsze wskazana jest konsultacja z psychiatrą. Lekarz oceni nasilenie problemu i za pomocą farmakoterapii pomoże złagodzić objawy. W przypadku nasilonych objawów bywa pomocna hospitalizacja.  

Współczesne standardy leczenia wskazują jednak na korzyści płynące z terapii w środowisku pacjenta – przeciwdziała to postępującej izolacji społecznej.  

Pomocne są też spotkania z psychologiem lub psychoterapeutą, które pozwalają zrozumieć objawy, znaleźć konstruktywne sposoby radzenia sobie z nimi i tym samym obniżyć lęk. Niezwykle ważne jest także pozostawanie w kontakcie z rodziną, przyjaciółmi lub szukanie kontaktów przez grupy wsparcia.   

Bliscy pacjenta mogą wspierać go poprzez:  

• okazywanie przyjaznej postawy, 
• niekwestionowanie jego przekonań (podważanie urojeń zazwyczaj je potęguje),  
• traktowanie go jako osoby odpowiedzialnej i współuczestniczącej w podejmowaniu decyzji, 
• dbanie o codzienną rutynę sprzyjającą poczuciu bezpieczeństwa i spokoju, 
• zachęcanie do kontynuacji leczenia. 

Przeczytaj również:
Spektrum objawów lękowych w schizofrenii