PrEP. Czy można uchronić się przed zakażeniem HIV? 

Co to jest PrEP? 

Profilaktyka przedekspozycyjna (Pre-exposure Prophylaxis – PrEP) jest stosunkowo nową metodą, która ma zapobiegać zakażeniu wirusem HIV. Polega ona na przyjmowaniu jednego z preparatów, które zostały zarejestrowane specjalnie w tym celu. Zawierają one takie substancje aktywne jak mieszanka emtrycytabiny oraz tenofowiru lub sam cabotegravir, które niezwykle skutecznie zapobiegają zakażeniu wirusem HIV. PrEP może być przyjmowany zarówno przez mężczyzn, jak i kobiety.  

PrEP – zasady przyjmowania 

Sposoby przyjmowania leku w PrEP mogą się od siebie różnić.  

W przypadku podawania doustnego w formie tabletki wyróżniamy dwie metody: 

• Raz dziennie o tej samej godzinie, nie przerywając kuracji. Większość badań nad PrEP opisuje właśnie tę metodę podawania leku.  
• Tzw. PrEP na żądanie, w formie 2-1-1. Oznacza to spożycie dwóch tabletek od 2 do 24 h przed seksem, następnie jednej tabletki 24 h po pierwszej dawce i kolejnej 24 h po przyjęciu drugiej. Badania wskazują, że ta metoda odnosi również wysoką skuteczność w przypadku mężczyzn uprawiających seks analny z innymi mężczyznami. Niestety nie istnieje wystarczająco dużo dowodów na to, że metoda ta jest skuteczna w przypadku osób heteroseksualnych oraz tych, które przyjmują narkotyki dożylnie. W tych przypadkach nadal potrzeba więcej dowodów naukowych.  

Inną metodą jest podawanie cabotegraviru dożylnie.  

Aby osiągnąć odpowiedni poziom ochrony, odczekaj:  

• 7 dni po rozpoczęciu kuracji w przypadku seksu analnego, 
• 21 dni w przypadku seksu dopochwowego.  

Metodę wybierz wspólnie z lekarzem prowadzącym, który weźmie pod uwagę Twoją obecną sytuację i oceni, czy PrEP będzie dla Ciebie odpowiedni.  

Kiedy wskazana jest profilaktyka przedekspozycyjna? 

Przyjmowanie PrEP wskazane jest w przypadku, gdy zachowania seksualne i niektóre pozaseksualne mogą narażać na zakażenie wirusem HIV.  

Rozważ wizytę u lekarza i porozmawiaj o rozpoczęciu przyjmowania PrEP, jeśli: 

• uprawiałeś/-aś seks z osobą potencjalnie zakażoną wirusem HIV; 
• uprawiasz seks ze stałym partnerem, który jest zakażony HIV; 
• w ciągu ostatnich paru miesięcy zdiagnozowano u Ciebie chorobę weneryczną; 
• nie używasz prezerwatyw; 
• przyjmujesz narkotyki dożylnie razem z kimś, kto może być zakażony wirusem HIV; 
• w ciągu paru ostatnich miesięcy zapisano Ci PEP (profilaktykę poekspozycyjną), ponieważ miałeś/-aś prawdopodobny kontakt z osobą zakażoną wirusem HIV i nadal kontynuowałeś/aś taką formę ryzykownych zachowań seksualnych. 

Pamiętaj, że PrEP nie chroni przed innymi chorobami przenoszonymi drogą płciową. Ryzyko to minimalizuje używanie prezerwatyw. 

Jaką skuteczność wykazuje PrEP? 

Skuteczność PrEP w zapobieganiu zakażenia wirusem HIV w przypadku stosunków seksualnych wynosi nawet 99%. Oznacza to, że jest skuteczna w tym samym lub wyższym stopniu co prezerwatywy.  

Na tę skuteczność może wpłynąć kilka czynników: 

• sposób dawkowania, 
• systematyczność,
• rodzaj seksu. 

Najnowsze badanie nad skutecznością PrEP przeprowadziła Brytyjska Agencja Bezpieczeństwa Zdrowia (UKHSA). Wzięło w nim udział 24 tys. osób w 157 klinikach zdrowia seksualnego. Wyniki opublikowane przez magazyn Lancet HIV wskazują, że PrEP zmniejsza ryzyko zarażenia wirusem HIV o około 86%. Badania kliniczne wykazywały dotychczas skuteczność na poziomie 99%. Różnica może wynikać z braku konsekwencji lub nieprawidłowego stosowania leku w rzeczywistych warunkach.

Jak się przygotować do PrEP? 

Najważniejszą częścią przygotowania do PrEP jest wykonanie testu na HIV. Tylko osoby, które nie są zakażone wirusem HIV mogą przyjmować PrEP. Dobrą praktyką w przypadku kobiet jest również wykonanie testu ciążowego. Chociaż badania pokazują, że przyjmowanie PrEP w ciąży jest bezpiecznym i efektywnym sposobem zapobiegania zakażeniu HIV, lekarz prowadzący powinien mieć informację o przyjmowaniu PrEP.  

W każdym przypadku warto wykonać test na inne choroby przenoszone drogą płciową, takie jak np. rzeżączka i chlamydia. Istotne jest również sprawdzenie funkcji nerek i wątroby.  

Skutki uboczne PrEP 

Osoby przyjmujące PrEP zwracają uwagę na takie problemy jak biegunka, nudności czy ból głowy. Niektóre osoby mogą czuć się bardziej zmęczone lub odczuwać dolegliwości bólowe w okolicach brzucha. Skutki uboczne stosowania PrEP są nieprzyjemne, ale nie stanowią zagrożenia dla zdrowia. Znikają z czasem, gdy organizm przyzwyczai się do leku. Niektóre opracowania wskazują także na wpływ przyjmowania PrEP na gęstość kości. Są to jednak straty znacznie mniejsze niż spodziewano się początkowo, gdy wpływ długotrwałego przyjmowania PrEP był dopiero badany.  

Cena i dostępność PrEP 

Cena preparatów używanych do profilaktyki przedekspozycyjnej w Polsce zmieniała się w ciągu ostatnich lat. Obecnie wynosi ok. 100-150 zł za miesiąc kuracji doustnej za pomocą emtrycytabiny oraz tenofowiru.

Inaczej wygląda sprawa dotycząca zastrzyków z cabotegraviru, które dopiero rok temu zostały dopuszczone do użytku w USA. Niestety nie wiadomo kiedy zastrzyki te zostaną zarejestrowane do powszechnego stosowania w naszym kraju. Dziś niestety wiele osób nie decyduje się na przyjmowanie PrEP z powodu ceny, jak i konieczności bardzo restrykcyjnego pilnowania kuracji. Iniekcje przyjmowane w dłuższych odstępach czasu mogłyby rozwiązać ten problem. Niestety nawet PrEP doustny nie jest obecnie refundowany, przez co nie może dotrzeć do osób o niższym statusie społecznym. Pełna refundacja PrEP z pewnością pozwoliłaby zredukować liczbę nowych zakażeń. 

Istotną kwestią jest również brak odpowiedniej edukacji seksualnej. Wiele osób nie ma nawet pojęcia o istnieniu tego typu preparatów.  

PrEP jest metodą, która mogłaby pomóc w walce z wirusem HIV, prowadząc ostatecznie do spadku nowych zakażeń. Pozostaje więc mieć nadzieję, że z czasem zostanie ona dopuszczona do powszechnego stosowania na całym świecie i zostanie objęta pełną refundacją.

Przeczytaj również:
HIV. Jak rozpoznać objawy?