Preparaty na wszy. Jak działają ich składniki?
Wszy głowowe (Pediculus humanus capitis) to uporczywy problem, szczególnie u dzieci. Pojawia się regularnie, szczególnie podczas powrotu dzieci do szkół po wakacjach. Na rynku dostępny jest duży wybór preparatów leczniczych i profilaktycznych, z różnymi składnikami. Sprawdź, jak działają wybrane preparaty i w jaki sposób je stosować, by było to bezpieczne.

Leczenie wszawicy – eliminacja pasożytów
Gdy wszawica jest już potwierdzona, pierwszym naturalnym działaniem jest wyeliminowanie pasożytów. Dostępne na rynku preparaty mogą mieć różną postać i składniki. Jedną z podstawowych form jest szampon leczniczy.
W składzie takiego szamponu mogą znajdować się substancje o charakterze emulgatorów, takie jak:
- izononanian izononylu,
- alkohol laurylowy,
- dietanoloamid kwasów tłuszczowych.
Składniki te rozpuszczają woskową warstwę, która pokrywa ciało wszy i chroni ją przed odwodnieniem. Kiedy wosk zostanie rozpuszczony, pasożyt traci wodę i umiera.
Szampon nanosi się na suche włosy i pozostawia na ok. 5 minut. Następnie należy zwilżyć włosy, wmasować do uzyskania piany, spłukać i wyczesać włosy specjalnym grzebieniem z martwych owadów i gnid. Po tygodniu warto sprawdzić, czy wszystkie wszy i jaja zostały usunięte i w razie potrzeby powtórzyć zabieg. Tego typu substancje są bezpieczne dla dzieci od 1. roku życia. W porozumieniu z lekarzem mogą je też stosować kobiety w ciąży i karmiące.
Do szybkiej eliminacji wszy nadaje się również żel w postaci sprayu. Tego typu preparat może zawierać 4% dimetikon oraz nerolidol – substancję wspomagającą przenikanie preparatu w głąb jaj wszy. Dimetikon pokrywa pasożyta szczelną warstwą i blokuje otwory oddechowe, co unieruchamia owady i zaburza ich gospodarkę wodną, powodując śmierć. Penetrol zwiększa penetrację dimetikonu również w jaja wszy, co czyni preparat bardziej skutecznym wobec gnid.
Preparat należy rozpylić równomiernie na suche włosy, pozostawić na ok. 15 minut, następnie nałożyć szampon bez wstępnego zmoczenia włosów, wmasować i spłukać. Taki zabieg zazwyczaj wystarcza, choć dla pewności po tygodniu warto skontrolować efekty.
Profilaktyka
Wszawica to na tyle uporczywy problem, że ważna i niezbędna jest również profilaktyka jej nawrotów. W tym celu można wykorzystać spray ochronny, który zawiera 1% 1,2-oktanodiol oraz 4 % dimetikon.
Jego działanie jest dwutorowe:
- pierwszy składnik usuwa woskową warstwę zewnętrzną wszy, prowadząc do ich odwodnienia,
- drugi składnik tworzy powłokę, która zaburza gospodarkę wodno-gazową organizmu pasożyta, prowadząc do jego śmierci.
Spray należy aplikować na suche lub mokre włosy. Preparat działa jako środek ochronny przeciw dalszym atakom wszy. Jest łagodny dla skóry, a jego składniki są na tyle bezpieczne, że takie produkty mogą być stosowane u dzieci już od 6. miesiąca życia.
Skuteczność i bezpieczeństwo dimetikonu – co mówią badania?
Dimetikon jest bezpieczną i wysoko skuteczną substancją, z powodzeniem stosowaną jako jedna z metod pozbywania się wszy. Ma minimalne skutki uboczne i nie powoduje ryzyka rozwoju oporności. W jednym z badań klinicznych 100% dimetikon wyeliminował wszy u 98,3% dzieci po 1 dniu, a u 80,7% nie zaobserwowano żywych jaj po 14 dniach. Efekty uboczne, zgodnie z przewidywaniami, były łagodne.
Preparat | Główny składnik | Mechanizm działania | Sposób użycia |
Szampon (kuracja) | Emulgatory (np. izononaniany) | Rozpuszcza woskową warstwę wszy → odwodnienie → śmierć | 5 min na suche włosy, spłukać, sprawdzić po 7 dniach |
Spray profilaktyczny | Activdiol® + 4% dimetikon | Usuwa wosk i tworzy powłokę → zaburza gospodarkę wodno-gazową | Na suche/mokre włosy, działa profilaktycznie |
Spray żelowy (likwidujący) | 4% dimetikon + Penetrol® | Okleja wszy i jaja, blokuje oddychanie; Penetrol® ułatwia wnikanie do jaj | 15 min, potem szampon bez wcześniejszego zmoczenia |
Wszystkie preparaty | Brak pestycydów | Działanie fizyczne bez ryzyka oporności i minimalne podrażnienia skóry | Zgodnie z instrukcją, powtórka kontrolna po 7 dniach |
- Burgess I.F., Brown C.M., Lee P.N., Treatment of head louse infestation with 4% dimeticone lotion: randomised controlled equivalence trial. BMJ, 2005.
- Ihde E.S., Boscamp J.R., Loh J.M., Rosen L., Cohen B.A., Treatment of head lice with 100% dimethicone: a randomized controlled trial. Pediatrics, 2015.
- Pérez-Gaxiola G., Cuello-Garcia C.A., Florez I.D. i in., Dimeticone for head lice treatment: a systematic review and meta-analysis, 2022.
- Ghavami M.B., Alipour H., Nejati J. i in., Knockdown resistance (kdr) mutations associated with pyrethroid resistance in human head louse. Pediculus humanus capitis. Parasites & Vectors, 2023.
- Alghashmari J., Zelai N., Widespread resistance-associated mutations (kdr) in head lice populations: a global perspective. Scientific Reports, 2025.
- Moradi-Asl E., Ebrahimi M., Amini A. i in., Educational interventions improve outcomes in head lice treatment: a randomized controlled study. BMC Infectious Diseases, 2024.