Rak trzustki. Jakie są pierwsze objawy?

Rak trzustki – przyczyny 

Wyróżniamy wiele czynników, które zwiększają ryzyko rozwoju raka trzustki. Niektóre z nich zależą od naszego stylu życia, a na wystąpienie innych niestety nie mamy wpływu.  

Do najważniejszych przyczyn raka trzustki zaliczamy: 

• palenie papierosów, 
• otyłość, 
• przewlekłe zapalenie trzustki, 
• cukrzycę typu 2, 
• infekcję bakterią H. pylori, 
• zakażenie wirusem WZW typu B i C, 
• narażenie na niektóre substancje chemiczne, np. nikiel czy pestycydy. 

Nie bez znaczenia jest również nasz sposób żywienia.  

Ryzyko rozwoju złośliwego nowotworu trzustki zwiększają:  

• nadużywanie alkoholu,  
• jedzenie dużej ilości przetworzonych produktów, 
• częste spożywanie czerwonego mięsa. 

U około 10% osób dotkniętych rakiem trzustki występują mutacje genetyczne, które przyczyniają się do rozwoju tej choroby.  

Przykładami czynników genetycznych odpowiedzialnych za rozwój raka trzustki są: 

• mutacja genu BRCA1,  
• zespół Peutza-Jeghersa,  
• rodzinna polipowatość gruczolakowata,  
• zespół Lyncha, 
• mukowiscydoza.

Rak trzustki – rodzaje

Najczęstszym złośliwym nowotworem występującym w obrębie trzustki jest rak gruczołowy (gruczolakorak). Odpowiada on aż za 95% przypadków. Powstaje w komórkach tzw. części zewnątrzwydzielniczej trzustki. Jej zadaniem jest produkowanie enzymów, które biorą udział w trawieniu pokarmu w jelitach. Jeśli rozpoznano u Ciebie raka gruczołowego, to niestety rokowania nie są korzystne.  

Rzadziej rozwijają się guzy z tzw. wewnątrzwydzielniczej części trzustki. Jej głównym zadaniem jest wydzielanie hormonów utrzymujących poziom glukozy we krwi na odpowiednim poziomie. Ta grupa nowotworów wiąże się z lepszym rokowaniem. 

Rak trzustki – objawy

Rak trzustki na początku wzrostu zwykle nie daje żadnych objawów. Po czasie pojawiają się niecharakterystyczne symptomy, co utrudnia postawienie diagnozy. Z tego powodu rak trzustki jest niestety zazwyczaj rozpoznawany dopiero w zaawansowanym stadium. Wówczas szanse na jego wyleczenie są niskie. 

Rak trzustki – wczesne objawy 

Początkowe objawy tej choroby są niespecyficzne i mogą wskazywać na wiele różnych schorzeń przewodu pokarmowego.  

Do wczesnych objawów raka trzustki zaliczamy: 

• osłabienie, 
• mniejszy apetyt, 
• ból lub uczucie dyskomfortu w jamie brzusznej, 
• utratę wagi, 
• biegunkę, 
• wzdęcie brzucha. 

Pamiętaj, że powyższe objawy nie występują u wszystkich chorych. 

Rak trzustki – późne objawy

Wraz z rozwojem choroby pojawiają się kolejne objawy. Są one bardziej charakterystyczne, jednak niestety zwykle wiążą się ze znacznym zaawansowaniem nowotworu.  

Zaliczamy do nich m.in.: 

• wyniszczenie i bardzo szybką utratę masy ciała, 
• wyczerpanie, 
• ból brzucha (zazwyczaj odczuwany w jego górnej części, promieniuje do pleców), 
• żółtaczkę, czyli zażółcenie skóry, błon śluzowych i twardówek oczu, 
• jasny stolec i ciemniejszy mocz,
• świąd skóry, 
• wymioty,  
• cukrzycę, 
• ostre zapalenie trzustki, 
• zakrzepicę żylną, czyli powstanie zakrzepów krwi w żyłach, 
• zespół Trousseau, czyli wędrujące zakrzepowe zapalenie żył, 
• objaw Courvoisiera, czyli obecność powiększonego, niebolesnego i wyczuwalnego przez skórę brzucha pęcherzyka żółciowego, 
• znaczne obniżenie nastroju i depresję. 

Rak trzustki – rokowania 

Rozpoznanie nowotworu złośliwego trzustki zwykle wiąże się ze złym rokowaniem.   

Czynnikami, które pozytywnie wpływają na czas przeżycia chorego z rakiem trzustki, są m.in.: 

• mała wielkość guza,  
• brak przerzutów w innych narządach lub węzłach chłonnych, 
• możliwość wycięcia raka. 

Według statystyk po całkowitym wycięciu guza kolejne 5 lat przeżywa od 10 do 25% pacjentów. W innym wypadku rokowanie jest dużo gorsze. 

Rak trzustki jest jedną z chorób nowotworowych najczęściej doprowadzających do zgonu.

Rak trzustki – diagnoza 

Jeżeli lekarz podejrzewa u Ciebie raka trzustki, to z reguły zleca wykonanie jednego lub kilku badań obrazowych pomocnych w diagnostyce tego nowotworu. 

Zwykle specjalista zaczyna od prostego i powszechnie dostępnego badania USG jamy brzusznej. Ma ono jednak pewne ograniczenia i pozwala na rozpoznanie głównie dużych guzów.

W diagnostyce raka trzustki kluczowe znaczenie mają dokładniejsze badania obrazowe: 

• tomografia komputerowa (TK) jamy brzusznej – w celu uzyskania lepszego obrazu podaje się dożylnie kontrast; 
• ultrasonografia endoskopowa (EUS) – polega na badaniu USG wykonywanym przy użyciu specjalnego endoskopu wprowadzanego przez jamę ustną aż do początkowego odcinka jelita cienkiego (dwunastnicy); 
• rezonans magnetyczny (MRI); 
• cholangiopankreatografia rezonansu magnetycznego (MRCP) – umożliwia dość dokładną i nieinwazyjną ocenę przewodu trzustkowego i dróg żółciowych; 
• endoskopowa cholangiopankreatografia wsteczna (ECPW) – inwazyjne badanie, które również pozwala na ocenę dróg żółciowych i przewodu trzustkowego, a także pobranie materiału do badań; 
• pozytonowa emisyjna tomografia komputerowa (PET-TK). 

Niektóre z wymienionych badań stosuje się, aby zlokalizować przerzuty nowotworu. 

Czasami konieczne jest potwierdzenie obecności raka trzustki w badaniu cytologicznym. Specjalista pobiera materiał przy pomocy tzw. biopsji aspiracyjnej cienkoigłowej (BAC). Można to zrobić przy okazji wykonywania ultrasonografii endoskopowej (EUS) lub wprowadzając specjalną igłę przez powłoki brzucha. 

W przypadku tego nowotworu oznacza się również jeden marker nowotworowy. Z rakiem trzustki związany jest antygen CA19-9. Jego poziom można zbadać, wykonując badanie krwi.

Pamiętaj, że wysoki wynik tego markera obserwujemy nie tylko w przypadku nowotworu złośliwego trzustki, ale również:

• u pacjentów z żółtaczką,
• podczas zapalenia trzustki,
• w przypadku obecności raka w innej części przewodu pokarmowego.

Badanie CA19-9 nie może być więc używane do diagnozowania raka trzustki. Nie jest także stosowane w celach przesiewowych.

Jeżeli z jakiegokolwiek powodu wykonasz u siebie oznaczenie antygenu CA19-9, pamiętaj, aby uzyskany wynik skonsultować z lekarzem.  

U niektórych chorych z rakiem trzustki lekarz decyduje o sprawdzeniu poziomu białka CA19-9. W ten sposób może ocenić odpowiedź na zastosowane leczenie lub obserwować ewentualny nawrót raka po wycięciu guza. 

Rak trzustki – leczenie

W przypadku rozpoznania raka trzustki najlepszym wyjściem jest jego chirurgiczne wycięcie. Niestety jest to możliwe jedynie u ok. 15-20% chorych. Dodatkowo operacja wycięcia nowotworu złośliwego trzustki jest skomplikowanym zabiegiem, który może wiązać się z poważnymi powikłaniami. 

W leczeniu raka trzustki wykorzystuje się również radioterapię (naświetlanie) oraz chemioterapię. Czasami stosuje się kombinację wszystkich trzech metod.

Gdy powyższe opcje terapeutyczne nie przynoszą zadowalającego efektu, wprowadza się leczenie paliatywne. Polega ono w głównej mierze na polepszaniu jakości życia pacjentów oraz odpowiednim zwalczaniu bólu i innych objawów choroby. Czasami w tym celu wykonuje się poszerzanie i protezowanie dróg żółciowych oraz tzw. operację paliatywną (wycięcie części guza). 

Rak trzustki – profilaktyka 

U podstaw tego niebezpiecznego nowotworu leży wiele czynników, na które nie zawsze mamy wpływ. Jedyne, co możemy zrobić to przeciwdziałać czynnikom związanym z naszym stylem życia.  

Co możesz zrobić, aby zmniejszyć ryzyko rozwoju złośliwego nowotworu trzustki?  

• Jeśli palisz, jak najszybciej skończ z nałogiem. U osób niepalących ryzyko zachorowania jest nawet dwa razy mniejsze niż u palaczy.  
• Utrzymuj prawidłową masę ciała. Pamiętaj, że zawsze możesz zwrócić się o pomoc do swojego lekarza lub dietetyka. Ważna jest odpowiednia ilość spożywanych kalorii i regularna aktywność fizyczna. 
• W codziennym jadłospisie unikaj przetworzonej żywności, dużej ilości masła i smalcu oraz wieprzowiny i wołowiny.