Skolioza. Co to za wada postawy?

Co to jest skolioza? 

Skolioza to deformacja kręgosłupa w trzech płaszczyznach, w której:

• kąt odchylenia skrzywienia od osi kręgosłupa przekracza 10° (kąt Cobba stosowany w ocenie stopnia zaawansowania skoliozy), 
• dochodzi do rotacji kręgów, 
• ma miejsce spłycenie naturalnych krzywizn kręgosłupa.  

Proces powstawania skoliozy uznaje się za wieloczynnikowy. 

Wynika on z: 

• predyspozycji genetycznych,  
• rozbieżności między wzrostem przedniej i tylnej części kręgosłupa, 
• nieprawidłowości w tkance nerwowej i mięśniowej.  

Skoliozy występują u ok. 3% populacji i znacznie częściej dotykają dziewczynki niż chłopców. 

Jakie są rodzaje skoliozy? 

Zasadniczo wyróżnia się dwa typy skoliozy: 

• skolioza posturalna (stopień 1) – charakteryzuje się skrzywieniem kręgosłupa bez zmian kostnych i osłabienia mięśni. Prawdopodobną przyczyną jej powstawania jest upośledzenie mechanizmu odruchu posturalnego lub nieprawidłowa postawa ciała;
• skolioza strukturalna (stopień 2 i 3) – poprzedni rodzaj skoliozy w wyniku następczych zmian w tkankach miękkich może się przekształcić w skoliozę strukturalną. Na skutek ubytków kostnych dochodzi do przykurczu tkanek miękkich po stronie wklęsłej skoliozy, a w wyniku unerwienia przeciwstawnego do rozciągnięcia tkanek po stronie wypukłej.  

Inny podział skolioz bazuje na przyczynach ich wystąpienia.  

Wyróżniamy wówczas skoliozy: 

• idiopatyczne – mechanizm ich powstawania nie został do końca poznany. Prawdopodobnie główną rolę odgrywają tutaj czynniki genetyczne. Skoliozy idiopatyczne dzielimy na mniejsze podgrupy w zależności od wieku, w którym się pojawiają: 
  • niemowlęce (0-3 lat),  
  • młodzieńcze (3-10 lat),  
  • młodzieżowe (10-18 lat), 
  • dorosłe (powyżej 18. roku życia);
• porażenne – powstają na skutek deformacji kręgosłupa przez proces chorobowy w wyniku schorzeń, takich jak mózgowe porażenie dziecięce, choroba Heinego-Medina czy rozszczep kręgosłupa. Tego typu skoliozy mogą postępować bardzo szybko, uniemożliwiając codzienne funkcjonowanie i wymagać interwencji chirurgicznej; 
• wrodzone – mogą być widoczne już po narodzinach lub w wersji łagodniejszej ujawniać się w momencie skoku wzrostowego w okresie dojrzewania. One również mogą przybierać postać zaawansowaną, wymagającą operacji. 

Skolioza u dorosłych 

O skoliozie u dorosłych mówimy w sytuacji, gdy skrzywienie kręgosłupa rozwija się już po zakończeniu procesu wzrostowego, czyli po 18. roku życia. Częstość jej występowania waha się od 1,4% do 20% populacji. Dotyka aż 68% osób po 60. roku życia.  

Postępująca skolioza w dorosłym wieku może objawiać się: 

• bólem,  
• radikulopatią (uszkodzeniem lub podrażnieniem nerwów rdzeniowych w obrębie kręgosłupa),  
• pogorszeniem jakości życia i kondycji fizycznej z powodu deformacji kręgosłupa, 
• gwałtownymi i bolesnymi skurczami mięśni w okolicy łuku.  

Skoliozy u osób dorosłych są rzadziej operowane niż u dzieci ze względu na podwyższone ryzyko powikłań.  

Leczenie nieoperacyjne obejmuje: 

• terapię manualną,  
• chiropraktykę, czyli rodzaj terapii manualnej, która skupia się na usunięciu bólu kręgosłupa i przywróceniu sprawności aparatu ruchowego, 
• ćwiczenia rehabilitacyjne skoncentrowane na wzmocnieniu mięśni tułowia i treningu stabilizacji.  

Choć ćwiczenia nie są w stanie skorygować znacząco deformacji, to systematycznie wykonywane zmniejszają dolegliwości bólowe i wpływają na poprawę jakości życia. 

Skolioza u dzieci 

Najpopularniejszym typem skoliozy w tej grupie wiekowej jest skolioza młodzieżowa, która jest najczęściej diagnozowaną wadą postawy u dzieci. Dotyka ona ok. 3% populacji w wieku 10-16 lat, a nastolatki ze skoliozą stanowią ok. 85% wszystkich przypadków skolioz.  

Szacuje się, że u ok. co dziesiątej osoby wada ta będzie postępować i będzie powiązana z innymi chorobami, zwłaszcza neurologicznymi.  

W zależności od stopnia zaawansowania wada ta może powodować: 

• ból,  
• deformacje klatki piersiowej,  
• osłabienie mięśni oddechowych, 
• ograniczoną wentylację,  
• pogorszenie jakości życia.  

Sposób leczenia zależy od wielkości kąta skrzywienia. W przypadku kąta Cobba przekraczającego 25° wspomagająco stosuje się gorsety ortopedyczne noszone przez całą dobę. Kąt 45-50° świadczy o poważnej deformacji wymagającej operacji chirurgicznej. Dodatkowo wszystkie dzieci i nastolatki ze zdiagnozowaną skoliozą muszą regularnie wykonywać ćwiczenia korekcyjne.

Ćwiczenia na skoliozę 

Odpowiednio dobrane ćwiczenia są w stanie zmniejszyć kąt skoliozy o >5° (lub w przypadku skoliozy szybko postępującej zahamować rozwój deformacji), a także zmniejszyć asymetrię klatki piersiowej i zredukować dolegliwości bólowe. Ćwiczenia dobiera fizjoterapeuta i warto je wykonywać pod jego okiem.  

Do ćwiczeń wykorzystywanych w rehabilitacji skoliozy zaliczamy: 

• ćwiczenia stabilizacyjne,  
• pilates,  
• ćwiczenia oddechowe, 
• metody specjalne (Schroth, FITS, FED). 

Za najlepiej przebadaną i rekomendowaną metodę rehabilitacje uznaje się koncepcję Schrotha.  

Terapia ma charakter trójpłaszczyznowy i obejmuje:  

• ćwiczenia oddechowe, rozciągające, wzmacniające, kształtujące, 
• mobilizację kręgosłupa,  
• zwisy na drążku.  

Najlepsze efekty przynosi ona u dzieci ze skrzywieniem ok. 10-30°. Ćwiczenia muszą być dobrane indywidualnie i prowadzone przez wykwalifikowanego terapeutę. 

Ćwiczeniami, które mogą wspomagać proces korekcji skoliozy, są ćwiczenia symetrycznego wzmacniania mięśni tułowia. 

Przykłady takich ćwiczeń: 

• Koci grzbiet/ końskie siodło. 3 serie x 10 powtórzeń dziennie. 
• Pies z głową w dół/ pies z głową w górę. 3 serie x 10 powtórzeń dziennie. 
• Napięcia izometryczne mięśni brzucha. Pozycja wyjściowa: leżenie na plecach, nogi w powietrzu zgięte pod kątem 90°, dłonie oparte na udach. Ruch: nacisk izometryczny dłońmi na uda w celu wywołania napięcia w mięśniach brzucha i utrzymanie przez 5-7 sekund. 3 serie x 10 powtórzeń dziennie. 
• Zwis na drążku. Raz dziennie przez 30 sekund. 
• Stanie jednonóż z otwartymi/ zamkniętymi oczami przez 20 sekund. Naprzemiennie prawa/ lewa noga. 5 powtórzeń/ strona/ dziennie. 

Powyższe ćwiczenia mają charakter wspomagający i uniwersalny, a każda skolioza wymaga odpowiedniej diagnostyki i doboru terapii przez specjalistę. 

Przeczytaj również:
Czym jest lordoza? Rodzaje i rehabilitacja