Lumbago. Czym jest postrzał i jak go leczyć?

Lumbago – co to jest? 

Określenie lumbago (inaczej postrzał) pochodzi od łacińskiego słowa lumbalis, co oznacza lędźwiowy. Jest to termin opisujący ból w okolicy odcinka lędźwiowo-krzyżowej kręgosłupa bez dokładnie określonego mechanizmu powstawania. Potocznie bywa nazywany „bólem w krzyżu”. Postrzał może mieć różne przyczyny, ale w każdym przypadku prowadzi do wzmożonego napięcia mięśni przykręgosłupowych i dolegliwości bólowych.

Lumbago – ile trwa?

Objawy lumbago utrzymują się przynajmniej przez jedną dobę.  

W zależności od czasu ich utrzymywania się lumbago można podzielić na: 

• ostre – gdy objawy występują do 6 tygodni; 
• podostre – z dolegliwościami utrzymującymi się między 6 tygodniami a 3 miesiącami; 
• przewlekłe – ból i sztywność trwają powyżej 3 miesięcy. 

Bóle krzyża są jednymi z najczęstszych dolegliwości, których doświadcza większość społeczeństwa. Szacuje się, że w ciągu roku epizod takiego bólu występuje u nawet 70% populacji osób dorosłych. 

Lumbago – przyczyny 

Lumbago nie jest samodzielną jednostką chorobową. Stanowi jedynie zbiór objawów, które mogą mieć różną, nie do końca poznaną przyczynę powstawania. 

Bóle krzyża dzielimy ze względu na przyczynę na:

• swoiste – ból jest jedynie objawem wynikającym z istnienia konkretnej choroby, np. chorób reumatologicznych (m.in. zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa), chorób onkologicznych, wad wrodzonych, dyskopatii czy urazów kręgosłupa; 
• nieswoiste – tutaj oprócz zmian zwyrodnieniowych kręgosłupa nie znajduje się żadnych innych potencjalnych przyczyn dolegliwości. Do tej grupy należy właśnie lumbago. 

W większości przypadków trudno ustalić powody występowania bólu krzyża. Zwykle wiązane są ze zmianami zwyrodnieniowymi w odcinku lędźwiowym kręgosłupa. Jednak sama ich obecność nie wystarcza, by uzasadnić obecność dolegliwości.  

Do powstawania postrzału predysponują: 

• nadwaga i otyłość – dodatkowe kilogramy są większym obciążeniem dla kręgosłupa; 
• niska aktywność fizyczna – prowadzi do osłabienia mięśni grzbietu; 
• siedzący tryb życia; 
• ciężka praca fizyczna; 
• praca z koniecznością wykonywania monotonnych ruchów (np. praca biurowa); 
• przebyte urazy. 

W powstawaniu lumbago mogą brać udział różne komponenty tworzące kręgosłup: 

• kostne, 
• stawowo-więzadłowe, 
• mięśnie, 
• nerwy. 

Przy bólach krzyża, zwłaszcza przewlekłych, znaczenie ma również psychika chorego. Może ona nasilać odczuwane dolegliwości, w związku z postawą przyjętą przez osobę cierpiącą. Na przewlekły ból dolnego odcinka pleców negatywny wpływ wykazuje depresja.  

Lumbago a rwa kulszowa – czym się różnią? 

Mimo części podobnych objawów rwa kulszowa i lumbago to dwa różne określenia. 

Rwa kulszowa powstaje w wyniku dyskopatii, czyli uszkodzenia krążka międzykręgowego w kręgosłupie. Powoduje to uwypuklenie się jądra miażdżystego (składnika dysku) na zewnątrz i ucisk na nerwy rdzeniowe. Należy więc do swoistych bólów kręgosłupa, gdyż znana jest przyczyna powstania objawów. 

Rwę kulszową i lumbago różni także zakres dolegliwości. W rwie objawy nie dotyczą tylko pleców. Mogą promieniować do pośladków i wzdłuż kończyny dolnej aż do palców stopy. W tym schorzeniu mogą się pojawiać również zaburzenia czucia na skórze czy niedowłady mięśniowe, czego nie obserwuje się w lumbago. 

Lumbago – objawy 

Objawy lumbago dotyczą przede wszystkim odcinka lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa. Są więc zlokalizowane w dolnej części pleców.  

Do głównych dolegliwości zaliczamy: 

• ból, 
• uczucie sztywności dolnej części pleców, 
• wzmożone napięcie mięśni okołokręgosłupowych, 
• zmniejszenie zakresu ruchów, 
• wyrównanie lordozy lędźwiowej – czyli zmniejszenie lub całkowite zniknięcie naturalnej krzywizny kręgosłupa w odcinku lędźwiowym, 
• boczne skrzywienia, 
• obecność bolesnych punktów. 

Co ważne, w lumbago nie obserwuje się dolegliwości związanych z zaburzeniami czucia na skórze czy niedowładami mięśni. Ból niekiedy promieniuje także niżej – na pośladki. Jeśli dochodzi również do kończyn dolnych, może świadczyć o ucisku na rdzeń kręgowy. 

Lumbago – jak leczyć? 

Leczenie lumbago jest wyłącznie objawowe i ma na celu załagodzenie występującego bólu.   Do najczęściej stosowanych metod leczenia należą terapie: 

• farmakologiczne, 
• fizjoterapeutyczne. 

Postępowanie w przypadku lumbago różni się od rodzaju bólu.   W bólu ostrym na początku terapii wskazane może być unieruchomienie i niekiedy leżenie na twardym podłożu. Ma zastosowanie w przypadku dużego natężenia bólu, gdy poruszanie się związane jest z dużym cierpieniem. Unieruchomienie można stosować maksymalnie przez 2-4 dni. Później zaleca się podjęcie ruchu i wykonywanie ćwiczeń.  

Do leków stosowanych w ostrym bólu krzyża zaliczamy: 

• paracetamol, 
• niesteroidowe leki przeciwzapalne (np. ibuprofen, ketonal), 
• leki zwiotczające mięśnie (np. tyzanidynę), 
• leki opioidowe (przy dużym nasileniu bólu), 
• glikokortykosteroidy podawane zewnątrzoponowo (rzadziej stosowana metoda). 

Większym problemem jest skuteczne wyleczenie przewlekłego bólu krzyża. Podstawą jest regularna fizjoterapia i rehabilitacja (ćwiczenia usprawniające i wzmacniające mięśnie). Pomocniczo chory może poddać się masażom. 

Leki przeciwbólowe można stosować jedynie doraźne, głównie w czasie nasilenia się bólu. Podobnie jest z lekami rozluźniającymi mięśnie. 

W przewlekłym bólu krzyża wykorzystuje się niekiedy leczenie zabiegowe polegające na: 

• zastosowaniu blokady zewnątrzoponowej (lek wstrzykuje się do przestrzeni okołokręgosłupowej, co ma zmniejszać ból); 
• wstrzyknięciu w bolesne miejsca toksyny botulinowej, glikokortykosteroidów czy leków znieczulających. 

Stosowane są także leki przeciwdepresyjne, głównie z grupy trójpierścieniowych i czteropierścieniowych leków przeciwdepresyjnych (takich jak mianseryna czy amitryptylina). W terapii bólu przewlekłego podawane są też leki przeciwpadaczkowe – karbamazepina, pregabalina.

Podsumowując, lumbago to często występujący ostry ból dolnej części pleców. Ma niejasne mechanizmy powstawania, związane prawdopodobnie z przeciążeniami w obrębie kręgosłupa i mięśni przykręgosłupowych. Prowadzi do występowania objawów w postaci bólu i napięcia mięśni, co może znacznie pogarszać codzienne funkcjonowanie. W leczeniu ważne jest połączenie leków z fizjoterapią i ćwiczeniami. Ich zakres powinien być ustalony przez fizjoterapeutę. Ulgę może przynieść także masaż. 

Przeczytaj również:
Rwa kulszowa – przyczyny, objawy i leczenie