Talk pod lupą. Czy składnik pudrów i zasypek jest szkodliwy?

Talk – co to jest? 

Talk to minerał o wyjątkowo miękkiej strukturze. Jest zbudowany głównie z krzemianu magnezu i ma postać białego lub zielonkawego proszku.  

Jego największe atuty to zdolność do absorbowania wilgoci, zmniejszania tarcia i łagodzenia podrażnień. Te właściwości sprawiły, że talk od XIX wieku jest wykorzystywany w farmacji, kosmetyce i przemyśle. 

Talk – zastosowanie 

Talk jest najczęściej stosowany w kosmetykach kolorowych jako składnik pudrów sypkich i prasowanych, podkładów, cieni do powiek itp. Dawniej był też głównym składnikiem zasypek ochronnych dla dzieci. 

Poza kosmetyką talk ma ogromne znaczenie w przemyśle. Stosuje się go w produkcji papieru, gumy, farb, plastiku, a także jako wypełniacz. Dzięki temu należy do najczęściej wykorzystywanych minerałów przemysłowych.  

W farmacji talk jest wykorzystywany głównie jako substancja poprawiająca konsystencję i właściwości leków. Pełni m.in. funkcję antyzbrylającą i wypełniającą.

Czy talk jest szkodliwy? 

Najczęściej podnoszoną kwestią jest ryzyko zanieczyszczenia talku azbestem. Oba minerały występują w naturalnym środowisku geologicznym bardzo blisko siebie, a oddzielenie ich wymaga bardzo dokładnych procesów oczyszczania i zaawansowanych metod analitycznych. Azbest jest uznawany za substancję rakotwórczą, dlatego nawet niewielkie jego ilości w kosmetykach wzbudzają zrozumiały niepokój. Choć obecnie producenci są zobowiązani do rygorystycznych kontroli jakości, samo wspomnienie o potencjalnym zanieczyszczeniu sprawia, że wielu konsumentów podchodzi do talku z rezerwą. 

Drugim źródłem kontrowersji jest możliwy wpływ talku na zdrowie kobiet, szczególnie w kontekście jego stosowania w higienie intymnej. Przez lata talk bywał rekomendowany jako środek pomagający w utrzymaniu suchości i zapobieganiu otarciom, a dla wielu kobiet stał się elementem codziennej rutyny pielęgnacyjnej. Z czasem jednak pojawiły się sugestie, że długotrwałe i regularne używanie talku w tych obszarach może nieść niepożądane skutki zdrowotne.  

Nowe światło na tę kwestię rzuciło badanie z 2024 r., opublikowane w Journal of Clinical Oncology. Analizując dane ponad 50 tys. kobiet, autorzy zauważyli, że regularne stosowanie talku i innych produktów do higieny intymnej może wiązać się z wyższym ryzykiem raka jajnika. Amerykańskie Towarzystwo Onkologiczne (ACS) podkreśla jednak, że ryzyko jest stosunkowo niewielkie, a najbardziej narażone mogą być kobiety, które stosowały talk w okolicach intymnych regularnie przez wiele lat. 

Potencjalnym zagrożeniem jest również inhalacja drobinek talku. W postaci sypkiego proszku minerał łatwo unosi się w powietrzu, a jego cząsteczki mogą być na tyle drobne, że dostają się głęboko do dróg oddechowych. Wdychany proszek może podrażniać płuca i drogi oddechowe, a w skrajnych przypadkach prowadzić do problemów z oddychaniem. 

Obecne dane naukowe wskazują, że jeśli ryzyko zdrowotne związane ze stosowaniem talku istnieje, to dotyczy ono głównie długotrwałego i regularnego stosowania. Sporadyczne czy jednorazowe zastosowanie talku nie jest uznawane za istotne zagrożenie.

Czy produkty z talkiem zostaną wycofane? 

Europejska Agencja Chemikaliów (ECHA) zaklasyfikowała talk jako substancję potencjalnie rakotwórczą dla ludzi. W oficjalnej opinii pojawia się również kategoria STOT RE 1, co oznacza, że substancja powoduje uszkodzenia narządów przy długotrwałym lub powtarzającym się narażeniu (są to jednak dane pochodzące głównie z badań na zwierzętach). 

Na tej podstawie talk znalazł się w grupie substancji, które w przyszłości mogą zostać zakazane w kosmetykach na terenie Unii Europejskiej. Finalna decyzja może zostać ogłoszona i wdrożona w 2026 r., ale już teraz marki przygotowują się do zmian, modyfikując formuły produktów i szukając alternatyw wobec talku.  

Alternatywy dla talku w kosmetykach 

Ze względu na rosnącą świadomość konsumentów wiele firm wprowadza produkty wolne od talku.  

Najczęściej stosowane zamienniki talku to: 

• skrobia kukurydziana, 
• skrobia ryżowa, 
• tapioka, 
• krzemionka, 
• mączka bambusowa. 

Alternatywy te dobrze absorbują wilgoć, choć mogą mieć nieco inne właściwości sensoryczne, np. są mniej jedwabiste w dotyku niż talk.