Terapia światłem LED. Jak działa na skórę i włosy?

Fototerapia – co to jest? 

Fototerapia to metoda, która wykorzystuje oddziaływanie energii świetlnej na organizm. Jest stosowana w wielu różnych schorzeniach dermatologicznych. 

Metody fototerapii są klasyfikowane w zależności od długości fali, na której bazują.  

Wyróżniamy następujące rodzaje promieniowania: 

• ultrafioletowe (UV) – zakres długości fal to 100-400 nm; cechuje się wyższą energią niż światło widzialne; dzieli się na podtypy UVA, UVB i UVC; 
• światło widzialne – zakres długości fal to 380-780 nm; 
• podczerwień (IR) – zakres długości fal to 780 nm-1 mm. 

Diody LED wykorzystywane w fototerapii emitują głównie światło widzialne (np. niebieskie, czerwone) oraz bliską podczerwień. Promieniowanie ultrafioletowe (UVA, UVB) stosowane w dermatologii pochodzi z innych typów źródeł światła niż LED.

Diody LED to jeden z wielu rodzajów sprzętów, które można wykorzystać do fototerapii. Coraz bardziej ceni się ich szeroki zakres spektralny (możliwość emitowania wielu różnych pasm), większą ekonomiczność, dłuższą żywotność i wyższą niezawodność (np. względem źródeł laserowych). 

Fototerapia – jak działa na skórę? 

Światło emitowane przez diody LED może aktywować naturalne reakcje fotochemiczne wewnątrz komórek. Przekłada się to na zmianę metabolizmu komórkowego.  

Na różne typy komórek i tkanek w organizmie lepiej działają różne rodzaje światła:

• promieniowanie czerwone lepiej się sprawdzi, jeśli chcesz zadziałać na głębsze warstwy tkanek, np. gruczoły łojowe; przynosi także dobre efekty w fotouszkodzeniach, trądziku pospolitym, bliznach i rumieniu po ekspozycji na promieniowanie UV; promieniowanie podczerwone stosuje się w leczeniu ran, owrzodzeń, twardziny i cellulitu (wspomagająco); 
• promieniowanie fioletowe da lepsze wyniki w przypadku terapii stosowanych w obrębie naskórka; 
• promieniowanie żółte wykorzystuje się w przypadku fotoodmładzania; 
• światło niebieskie jest używane np. w leczeniu trądziku pospolitego.

Fototerapia światłem LED może być wykorzystana w różnych schorzeniach i problemach skóry.

Fototerapia a gojenie ran

Naukowcy uważają, że promieniowanie podczerwone pobudza krążenie poprzez rozszerzanie naczyń. Aktywuje także tzw. czynnik wzrostu, co przekłada się na przyspieszenie gojenia ran. Naukowcy przeprowadzili badania na zwierzętach w tym zakresie. Odnotowuje się także pozytywny wpływ naświetlań diodą LED w przypadku osób po przeszczepach skóry oraz cierpiących na przewlekłe owrzodzenia.

Korzystne może być również naświetlanie zainfekowanych ran promieniowaniem niebieskim, które wykazuje działanie przeciwbakteryjne np. w przypadku Staphylococcus aureus czy Escherichia coli.

Fototerapia a starzenie się skóry

Promieniowanie z zakresu od widzialnego do podczerwieni może wpływać na zwiększenie syntezy kolagenu, wzrost ilości włókien elastynowych oraz obniżenie aktywności niekorzystnych dla skóry enzymów. Dzięki temu skóra lepiej wygląda i staje się gładsza.

Fototerapia a fotoprofilaktyka

Fototerapia światłem LED może wspomagać ochronę i regenerację skóry narażonej na działanie czynników uszkadzających, w tym promieniowania UV, zabiegów dermatologicznych i estetycznych oraz urazów mechanicznych. Nie jest jednak metodą klasycznej fotoprotekcji i nie zastępuje stosowania filtrów przeciwsłonecznych, odzieży ochronnej ani unikania nadmiernej ekspozycji na słońce.

Naświetlanie skóry światłem z zakresu widzialnego, szczególnie czerwonym, oraz bliską podczerwienią (NIR) może aktywować naturalne mechanizmy obronne komórek, takie jak zwiększenie aktywności mitochondrialnej, regulacja stresu oksydacyjnego oraz modulacja odpowiedzi zapalnej. W wyniku tych procesów poprawia się zdolność skóry do regeneracji i odbudowy po ekspozycji na promieniowanie UV lub inne czynniki uszkadzające.

Fotobiomodulacja może również wspierać procesy naprawcze DNA i błon komórkowych, pośrednio ograniczając skutki fotouszkodzeń, takie jak rumień, mikrouszkodzenia naskórka czy przedłużający się stan zapalny. Dzięki szybszemu gojeniu i lepszej kontroli reakcji zapalnej, fototerapia LED bywa stosowana jako element pielęgnacji po zabiegach laserowych, peelingach chemicznych czy intensywnych procedurach dermatologicznych, w których skóra jest szczególnie podatna na powstawanie powikłań.

Istotnym aspektem zastosowania fototerapii w kontekście fotoprofilaktyki jest także zmniejszenie ryzyka rozwoju przebarwień pozapalnych (PIH) oraz blizn. Poprzez poprawę mikrokrążenia, stymulację fibroblastów i regulację procesów melanogenezy, światło czerwone i podczerwone może sprzyjać bardziej prawidłowej odbudowie tkanek i wyrównaniu kolorytu skóry po uszkodzeniach.

Fototerapia a atopowe zapalenie skóry (AZS)

Badania naukowe wskazują, że światło widzialne, zwłaszcza z zakresu niebieskiego (ok. 400-500 nm), może korzystnie wpływać na stan skóry pacjentów z atopowym zapaleniem skóry. Działanie to wiąże się przede wszystkim z modulacją odpowiedzi zapalnej, redukcją świądu oraz wpływem na komórki układu immunologicznego obecne w skórze.

Światło niebieskie działa przeciwzapalnie i immunomodulująco, m.in. poprzez hamowanie aktywności limfocytów T oraz zmniejszenie wydzielania cytokin prozapalnych, które odgrywają istotną rolę w AZS. Dzięki temu może dochodzić do złagodzenia rumienia, obrzęku i świądu, a także poprawy ogólnego komfortu pacjenta.

Dodatkowo światło z zakresu widzialnego może wpływać na poprawę funkcji bariery naskórkowej, co jest szczególnie istotne w AZS, gdzie uszkodzona bariera skórna sprzyja nadmiernej utracie wody i penetracji alergenów oraz drobnoustrojów. W niektórych badaniach obserwowano również zmniejszenie kolonizacji skóry przez Staphylococcus aureus, który często nasila objawy choroby.

Fototerapia światłem LED nie stanowi leczenia pierwszego wyboru w AZS. Złotym standardem w umiarkowanych i ciężkich postaciach choroby pozostaje fototerapia UVB (311 nm) oraz leczenie miejscowe i ogólnoustrojowe.

Fototerapia a nowotwory

W leczeniu niektórych nowotworów skóry oraz zmian przednowotworowych wykorzystuje się terapię fotodynamiczną (PDT – Photodynamic Therapy), która stanowi odrębną, ściśle zdefiniowaną metodę terapeutyczną. Nie jest to klasyczna fototerapia LED, lecz procedura medyczna łącząca działanie światła, substancji fotouczulającej oraz tlenu obecnego w tkankach.

Terapia fotodynamiczna polega na miejscowym lub ogólnoustrojowym podaniu fotosensybilizatora (np. kwasu 5-aminolewulinowego – ALA lub metyloaminolewulinianu – MAL), który selektywnie gromadzi się w komórkach nowotworowych lub przednowotworowych. Następnie obszar chorobowo zmieniony jest naświetlany światłem o ściśle określonej długości fali (najczęściej światłem czerwonym).

Pod wpływem promieniowania dochodzi do aktywacji fotosensybilizatora, co prowadzi do powstania reaktywnych form tlenu. Te wysokoenergetyczne cząsteczki uszkadzają struktury komórkowe, powodując śmierć komórek nowotworowych.

Fototerapia a trądzik i schorzenia gruczołów łojowych

Skuteczne jest połączenie dwóch długości fal: promieniowania czerwonego działającego w obrębie gruczołów łojowych oraz niebieskiego, które redukuje nadwrażliwość występującą po leczeniu oraz działa przeciwbakteryjnie na Propionibacterium acnes (bakterie te stanowią jedną z przyczyn powstawania trądziku).

Fototerapia a cellulit

Badania z zakresu dermatologii estetycznej wskazują, że zastosowanie światła czerwonego lub bliskiej podczerwieni, szczególnie w połączeniu z preparatami kosmetycznymi, takimi jak żele antycellulitowe, może wspomagać poprawę jakości skóry. Fotobiomodulacja wpływa na aktywność fibroblastów w skórze właściwej, co sprzyja zwiększonej syntezie kolagenu oraz poprawie struktury i napięcia skóry.

Dzięki poprawie mikrokrążenia i metabolizmu tkankowego skóra może stać się bardziej jędrna i elastyczna, co wizualnie zmniejsza widoczność cellulitu. Jednak fototerapia LED nie eliminuje przyczyn cellulitu, takich jak zaburzenia tkanki tłuszczowej czy uwarunkowania hormonalne, a jej działanie ma charakter wspomagający.

Fototerapia – jak działa na włosy? 

Naukowcy odkryli, że światło czerwone może stymulować wzrost włosa. Przeprowadzone badania udowodniły, że mechanizmy wyzwalane pod wpływem promieniowania czerwonego wpływają na fazy wzrostu włosa. Następuje opóźnienie fazy katagenu (uwalnianie włosa z brodawki) i pobudzenie fazy anagenu (wzrost włosa). Dodatkowo dochodzi do utworzenia nowych naczyń w obrębie mieszka włosowego. Przekłada się to na lepsze odżywienie włosa, jego szybszy wzrost i zwiększenie rozmiarów mieszka włosowego.  

Naświetlanie diodami LED może stanowić skuteczną terapię różnych form łysienia.

Fototerapia – przeciwwskazania 

Niestety fototerapia nie jest pozbawiona działań niepożądanych. 

Nie powinna być stosowana w następujących przypadkach: 

• okres ciąży i karmienia piersią (brak wystarczających badań), 
• choroby nowotworowe (w przypadku gdy fototerapia została zlecona na inne schorzenie), 
• nadwrażliwość na substancje fotouwrażliwiające lub światło, 
• stosowanie niektórych leków o działaniu fotouczulającym (tetracykliny, leki stosowane w depresji), 
• niektóre choroby autoimmunologiczne, np. toczeń,
• niektóre schorzenia neurologiczne, np. padaczka.

Przeczytaj również:
Domowe sposoby na trądzik. Jak go pokonać?