Uczulenie na nikiel – przyczyny, objawy i leczenie

Alergia na nikiel – jak często występuje? 

Uczulenie na nikiel jest jednym z najczęstszych powodów występowania alergii kontaktowej. W ciągu ostatnich lat obserwuje się wzrost występowania reakcji nadwrażliwości na ten pierwiastek [1]. 

Nikiel jest używany do produkcji wielu przedmiotów codziennego użytku. Można go znaleźć w biżuterii, guzikach, sztućcach, sprzączkach pasków i oprawkach okularów. Często jest również wykorzystywany do produkcji implantów używanych w ortopedii lub stomatologii. Może służyć także do wytwarzania części znajdujących się w sprzętach elektronicznych [1]. Czasami może występować w detergentach i farbach, a także zanieczyszczonych kosmetykach [5]. 

Nikiel jest jednym ze składników skorupy i jądra Ziemi. Odgrywa także ważną rolę w procesach biochemicznych organizmu. Dotychczas nie opisano skutków jego niedoboru w diecie, jest zaliczany do pierwiastków śladowych jadłospisu. Dużą ilość tego metalu zawierają orzechy, owies i soczewica [2]. Można go znaleźć także w kakao, soi, warzywach strączkowych, mące owsianej i zbożach [1]. 

Alergia na nikiel – czynniki ryzyka 

Statystycznie częściej alergię na nikiel obserwuje się u kobiet niż u mężczyzn. Powodem mogą być zaburzenia hormonalne związane z cyklem menstruacyjnym. Powodują one obniżenie lub nasilenie objawów alergii kontaktowej. Przypuszcza się także, że zaburzenia metabolizmu żelaza, które znacznie częściej występują u kobiet, mogą sprzyjać uczuleniu na nikiel. Według niektórych badań u płci żeńskiej palenie papierosów dodatkowo potęguje prawdopodobieństwo występowania uczulenia na ten metal.  

Również młody wiek może sprzyjać występowaniu alergii. Nikiel uczula nawet małe dzieci. Z badań przeprowadzonych przez amerykańskich naukowców wynika, że reakcje nadwrażliwości na ten pierwiastek zaobserwowano nawet u 5-letnich dzieci. 

Występowanie alergii stwierdza się również częściej pośród niektórych zawodów. Szacunkowo około 25% uczuleń jest związanych z wykonywaną pracą. Najczęściej występuje u konserwatorów maszyn, maszynistów, galwanizerów, salowych, kasjerów, fryzjerów i sprzątaczek [1]. 

Alergia na nikiel – objawy 

Najczęściej alergia na nikiel objawia się jako kontaktowe zapalenie skóry [1]. W miejscu dotyku z przedmiotem zawierającym ten metal pojawiają się wypryski, które swędzą i pieką. Skóra w tej okolicy jest zaczerwieniona, mogą pojawić się łuszczące grudki, pęcherzyki i krostki. Wyprysk może się nasilać przez kontakt z potem [5]. 

Czasem wyprysk na dłoniach powstaje przez długotrwałą ekspozycję skóry dłoni na nikiel zawarty w detergentach lub przedmiotach (np. monetach). Znane są także przypadki pojawienia się pęcherzykowatego wyprysku [1], reakcji pokrzywkowej lub uogólnionego zapalenia skóry [5] po spożyciu pokarmu zawierającego wysokie stężenie tego metalu.  

W przypadku uogólnionej reakcji nadwrażliwości może pojawić się nieżyt nosa, zapalenie spojówek, pokrzywka lub atak astmy oskrzelowej. Rzadko może uwidaczniać się tzw. syndrom pawiana, który objawia się wysypką na pośladkach i w obszarach większych fałdów skórnych [1]. 

Pojawienie się wyprysku kontaktowego jest reakcją alergiczną typu późnego [3] i pojawia się dopiero po kilkudziesięciu godzinach po kontakcie z niklem [4]. 

Uczulenie na nikiel może być powodem odrzucenia protez, implantów stomatologicznych i płytek ortopedycznych przez organizm [5]. 

Alergia na nikiel – diagnostyka 

W pierwszej kolejności przeprowadza się wywiad z pacjentem i wykonuje badanie ogólne. Następnie lekarz zleca wykonanie testów alergicznych. Najczęściej wykonuje się naskórkowy test płatkowy. Polega on na tym, że krążek nasączony 5-procentowym siarczanem niklu kładzie się na skórze, najczęściej w okolicy pleców [1]. Następnie po 48 godzinach zdejmuje się płatek i lekarz dokonuje pierwszej oceny stanu naskórka. Kolejnych oględzin dokonuje po 24 i 48 godzinach. Lekarz oceniający szuka zmian typowych dla alergii, tzn. rumienia, gródek i pęcherzyków. Alergia kontaktowa może wystąpić dopiero po pewnym czasie od ekspozycji na nikiel, stąd konieczność kilkukrotnych oględzin [5]. 

Alergia na nikiel – leczenie i profilaktyka 

W leczeniu kontaktowej alergii na nikiel najczęściej stosuje się kortykosteroidy w postaci kremów lub maści [3]. Czasem zastosowanie może znaleźć miejscowy inhibitor kalcyneuryny (np. takrolimus) [5]. Zastosowanie znajdują także środki zmiękczające i złuszczające skórę. Niekiedy wykorzystuje się sterydy doustne i leki przeciwalergiczne działające przeciwświądowo. Rzadko lekarz może zalecić stosowanie retinoidów lub terapię światłem UVA [3]. 

W celu unikania reakcji alergicznej, należy ograniczyć dostęp do kontaktu z niklem. Należy zrezygnować z noszenia sztucznej biżuterii, zegarków i innych metalowych przedmiotów. Jeśli uczulenie pojawia się po spożyciu niklu, należy ograniczyć jego ilość w diecie [5]. 

Przeczytaj również:
Uczulenie na wodę – czy to możliwe?