Udar słoneczny u dziecka – objawy, leczenie, profilaktyka

Wyróżniamy dwa rodzaje udaru słonecznego: 

•  klasyczny, spowodowany wysoką temperaturą otoczenia; dotyczy najczęściej dzieci, seniorów, a także osób obciążonych chorobami takimi jak nadciśnienie czy cukrzyca;
• wysiłkowy, występujący głównie u osób intensywnie ćwiczących fizycznie lub tych, które wykonują ciężkie fizyczne prace w gorących miejscach. 

Udar słoneczny występuje w sytuacji, gdy organizm nie jest w stanie odprowadzić nadmiaru ciepła zgromadzonego w ciele. Bardzo często dotyczy dzieci – młody organizm nie wykształcił w pełni mechanizmów obronnych i termoregulacyjnych. 

Udar słoneczny u dziecka – przyczyny

Przyczyną porażenia słonecznego u dzieci najczęściej jest wysoka temperatura otoczenia, powyżej 25°C, często w połączeniu z wysiłkiem fizycznym. W ferworze zabawy trudno też najmłodszym o odpowiednie nawodnienie – dzieci niepilnowane zapominają o piciu wody. Dzieci zdejmują też często nakrycia głowy, znacznie zwiększając ryzyko udaru. 

Małe dzieci posiadają stosunkowo cienką pokrywę czaszki. Czaszka nie jest w pełni zrośnięta, a mechanizmy termoregulacyjne dopiero się kształtują. Organizm wytwarza znacznie mniej potu i nie jest zdolny do odpowiedniego odprowadzania dużej ilości ciepła. Przegrzanie organizmu doprowadza do zaburzenia funkcji ośrodka termoregulacyjnego.

Udar słoneczny u dziecka – objawy

Pierwszymi objawami udaru słonecznego są zawroty i bóle głowy, które dziecko często sygnalizuje poprzez płacz. Dziecko odczuwa ogólny niepokój, jego zachowanie jest apatyczne. Skóra jest zaczerwieniona, a temperatura ciała może wynosić powyżej 39°C. Inne objawy to: 

•   osłabienie, 
•   mdłości, 
•   wymioty,
•   niewyraźna mowa, 
•   zaburzenia oddychania, 
•   niewyraźne widzenie, 
•   spadek ciśnienia tętniczego krwi, 
•   dreszcze, 
•   przyspieszenie tętna, 
•   utrata przytomności. 

Im bardziej nasilone są objawy, tym mniejsza z reguły potliwość ciała. Skóra podczas udaru słonecznego jest sucha, gorąca i zaczerwieniona. Jeśli zauważamy u dziecka długotrwale przebywającego w gorącym miejscu lub intensywnie zmęczonego którykolwiek z wymienionych objawów, konieczna jest natychmiastowa reakcja. Należy zachować szczególną uwagę na płacz dziecka, brak potu czy też skąpomocz. Najmłodsze dzieci w sytuacji udaru bardzo często płaczą. Równie częstym objawem jest biegunka. 

Jak leczyć udar słoneczny u dziecka? 

Udar słoneczny to bardzo niebezpieczna przypadłość, dlatego też należy wezwać profesjonalną pomoc medyczną. Pierwsza pomoc powinna rozpocząć się od przeniesienia dziecka w chłodne miejsce, pozbawione ekspozycji słonecznej. Jeżeli twarz dziecka jest bardzo blada, to prawidłowe ułożenie polega na uniesieniu tułowia, by głowa była niżej. W przypadku intensywnie czerwonej twarzy dziecko należy ułożyć w pozycji półleżącej. Gdy dziecko jest nieprzytomne, należy ułożyć je w pozycji bezpiecznej.  Do czasu przyjazdu pogotowia wskazane jest postępowanie zmniejszające ciepłotę ciała. Należy usunąć nadmiar odzieży oraz zapewnić dostęp do świeżego powietrza. Wskazane są okłady z zimnych i mokrych ręczników.

Przeciwwskazane natomiast jest wkładanie dzieci do zimnej wody czy też okładanie lodem. Działania polegające na obniżeniu temperatury ciała powinny być prowadzone stopniowo. Nagłe obniżenie temperatury ciała może spowodować szok termiczny, który jest równie niebezpieczny jak udar słoneczny. Wskazane jest monitorowanie temperatury ciała dziecka, która powinna spadać stopniowo i powoli (około 1°C na kwadrans).  Kolejnym krokiem (w przypadku przytomnych dzieci) jest nawodnienie organizmu. Należy podawać wodę. Wskazane jest zastosowanie elektrolitów, by zaopatrzyć organizm w utracone składniki mineralne. Możemy także masować dolne kończyny w celu pobudzenia krążenia. Poparzenia skórne należy potraktować preparatami łagodzącymi. 

Ile trwa udar słoneczny u dziecka? 

Czas trwania udaru słonecznego zależny jest od stopnia przegrzania organizmu. Łagodne postacie udaru mogą trwać kilka godzin, natomiast w przypadku znacznie nasilonych objawów konieczny może okazać się kilkudniowy pobyt w szpitalu. Udar słoneczny to przypadłość, w której ciężko jest mówić o przeciętnej długości trwania, ponieważ długość pozostaje w bezpośredniej korelacji z nasileniem objawów.  Istotną kwestią poza samą długością trwania udaru są jego powikłania. W skrajnych przypadkach udar grozi śmiercią.

Najczęściej powikłania występują w sytuacji braku odpowiedniej reakcji w szybkim czasie. Dlatego też tak istotnym czynnikiem determinującym przebieg zdarzenia jest obowiązkowe zgłoszenie pomocy. Najczęściej występującymi powikłaniami są śpiączka, drgawki, niewydolności narządów, zaburzenia pracy serca oraz poparzenia skóry. 

Udar słoneczny u dziecka – skutki 

Skutki udaru cieplnego u dziecka mogą być bardzo poważne. Młody, niewykształcony w pełni organizm bardzo ciężko znosi sytuacje kryzysowe, które mogą się potem ujawniać w pozostałych etapach życia. Najpoważniejszymi skutkami udaru u dzieci mogą być: 

•   niewydolność nerek, 
•   niewydolność wątroby, 
•   niewydolność układu oddechowego, 
•   encefalopatia (uszkodzenie mózgowia), 
•   zaburzenia rytmu serca, 
•   zaburzenia krzepliwości krwi, 
•   rabdomioliza (rozpad tkanki mięśniowej), 
•   niedokrwienie mózgu, 
•   śmierć. 

Śmiertelność udaru cieplnego szacowana jest na 10-50%, w zależności od nasilenia objawów oraz stopnia wzrostu temperatury ciała.

Udar słoneczny u dziecka – profilaktyka

• W porze najbardziej intensywnego nasłonecznienia namawiajmy dzieci do aktywności w domu. Dobrym czasem na zabawę pod gołym niebem będzie pora ranna i wieczorna – gdy słońce nie daje się we znaki tak bardzo intensywnie.
• W bardzo gorące dni czas zabawy w pełnym słońcu nie powinien przekraczać 15-20 minut. Po tym czasie dzieci powinny udać się do cienia, aby odpocząć i napić się wody. 
• Pilnujmy dzieci, aby zawsze podczas zabaw na słońcu chroniły głowę i kark przed słońcem. Każde nakrycie głowy jest bardzo wskazane podczas zabaw w upalne dni.
• Odzież powinna być zwiewna i lekka. Najkorzystniej jest wybierać ubrania zakrywające jak największą część ciała. Dobrym wyborem będą ubrania w jasnym kolorze, który skutecznie odbija nadmierną dawkę promieniowania.
• Należy przypominać dzieciom o konieczności picia wody podczas letnich upałów. Najmłodsi uwielbiają słodkie napoje, jednak należy ich unikać, ponieważ nie nawadniają organizmu wystarczająco. Najkorzystniejszym wyborem będzie woda niegazowana. Pamiętajmy także, by nie podawać dzieciom lodowatych napojów – zbyt niska temperatura wody może powodować choroby górnych dróg oddechowych. 
• Podczas upałów wskazane jest stosowanie u dziecka kremów z filtrem ochronnym. Wybierajmy kremy sprawdzonych producentów, które są przeznaczone bezpośrednio dla dzieci.

Przeczytaj również:
Jak złagodzić oparzenia słoneczne?