Wady zgryzu. Poznaj rodzaje i metody leczenia

Czym są wady zgryzu? 

Wady zgryzu są zaburzeniami w budowie oraz czynnościach jamy ustnej, spowodowanymi wadami wrodzonymi w obrębie jamy ustnej lub o charakterze nabytym. Mogą one obejmować zaburzenia jedynie w obrębie zębów (niewłaściwe położenie), jak i zaburzenie wzajemnego stosunku szczęki i żuchwy (wady szkieletowe).  

Przyczyny wad zgryzu

Wyjaśnienie przyczyny powstania wad zgryzu pozwala lekarzowi postawić prawidłową diagnozę, zaplanować leczenie, jak i zapobiec im. Niestety w większości przypadków nakładające się na siebie patologiczne czynniki utrudniają ustalenie pierwotnej przyczyny, a często te same przyczyny mogą wywoływać inne zaburzenia. Dlatego też zawsze należy zwrócić uwagę na czas, długość działania czynnika, okres rozwojowy oraz jego siłę.    Czynniki powodujące wady zgryzu możemy podzielić na:

Ogólne:

• wady genetyczne, np. zespół Downa;  
• choroby ogólnoustrojowe, takie jak krzywica, które mogą prowadzić do zwężenia szczęki oraz przegięć żwaczowych żuchwy; 
• czynniki zewnątrzpochodne, np. nieprawidłowe ułożenie płodu. Gdy w 8. tygodniu życia płodowego nie dojdzie do oddalenia części głowowej od ogonowej płodu, może dojść do powstania zespołu Pierre’a Robina objawiającego się wrodzonym niedorozwojem żuchwy;  
• awitaminozy – brak witamin A i B2; 
• szkodliwe działanie czynników takich jak leki (sulfonamidy, talidomid), promieniowanie jonizujące i przebyte do 3. miesiąca ciąży choroby wirusowe.  

Miejscowe:

• próchnica; 
• urazy; 
• dysfunkcje, czyli nieprawidłowo wykonywane czynności fizjologiczne takie jak połykanie, oddychanie, żucie, mowa, położenie dziecka w czasie snu i karmienia; 
• parafunkcje, czyli szkodliwe niefizjologiczne nawyki, tj. ssanie palca, smoczka, wargi, obgryzanie paznokci, zgrzytanie zębami. 

Oddychanie przez usta a wady zgryzu 

Prawidłowym torem oddychania jest nos. W momencie oddychania przez usta (może być to dysfunkcja nabyta lub spowodowana przeszkodą uniemożliwiającą oddychanie przez nos) nie dochodzi do ,,masażu’’ dna nosa przez przepływające powietrze. Skutkuje to bezpośrednio zahamowaniem poprzecznego wzrostu podstawy szczęki, co prowadzi do powstania wąskiego podniebienia i wad o charakterze tyłozgryzów. 

Wady zgryzu u dzieci

Położenie dziecka w trakcie snu a wady zgryzu 

Dziecko powinno spać w pozycji płaskiej z głową spoczywającą na niewielkiej poduszce – sprzyja to prawidłowemu rozwojowi narządu żucia.

Wady zgryzu od smoczka 

Ssanie jest fizjologiczną czynnością występującą w pierwszym roku życia dziecka. Jej utrzymywanie się powyżej tego wieku jest uważane za szkodliwy nawyk. Towarzyszy on opóźnionemu dojrzewaniu kory mózgu i może prowadzić do różnych wad zgryzu. W zależności od kształtu, wielkości i sposobu układania może on powodować zepchnięcie żuchwy z jednoczesnym wysunięciem siekaczy górnych (co skutkuje powstaniem wad dotylnych) lub utrzymywanie się pionowej szpary pomiędzy zębami przednimi (co skutkuje zwężeniem szczęki i powstaniem zgryzu otwartego). 

Jakie są rodzaje wad zgryzu? 

Systematyka wad szczękowo-zgryzowych oparta jest na podziale w odniesieniu do trzech płaszczyzn przestrzennych:  

• strzałkowej (pośrodkowej),  
• horyzontalnej (poziomej), 
• czołowej.  

W rzeczywistości rzadko mamy do czynienia z wadą dotyczącą tylko jednej płaszczyzny, stąd rozpoznanie powinno obejmować najsilniej zaakcentowaną wadę główną razem z nieprawidłowościami zębowymi.  W stosunku do płaszczyzny pośrodkowej rozpatrujemy zwężenia, poszerzenia i asymetrie (w łukach zębowych, jak i w rysach twarzy). Wady poprzeczne dzielimy na: 

• zgryz krzyżowy całkowity oraz częściowy (boczny lub przedni), 
• zgryz przewieszony (jednostronny lub obustronny), 
• boczne przemieszczenie żuchwy (czynnościowe lub morfologiczne – laterogenia). 

W stosunku do płaszczyzny czołowej rozpatrujemy zaburzenia przednio-tylne: 

• tyłozgryz (całkowity, częściowy lub rzekomy), 
• tyłożuchwie (czynnościowe lub morfologiczne – retrogenia), 
• przodozgryz (całkowity, częściowy lub rzekomy), 
• przodożuchwie (czynnościowe lub morfologiczne – progenia). 

W stosunku do płaszczyzny poziomej rozpatrujemy pionowe zaburzenia dotyczące wydłużenia lub skrócenia dolnego odcinka twarzy: 

• zgryz głęboki (częściowy – nadzgryz, całkowity lub rzekomy), 
• zgryz otwarty (częściowy przedni lub boczny obu- lub jednostronny albo całkowity). 

Wyróżniamy również wady z zaburzeniami w stosunku do trzech płaszczyzn przestrzennych takie jak: 

• wielkożuchwie, 
• małożuchwie,
• wielka szczeka, 
• mała szczęka. 

Poza wyżej wymienionymi istnieją także wady takie jak protruzja dwuszczękowa oraz zaburzenia zębowe związane z ich liczbą, budową, położeniem i czasem wyrzynania.  

Leczenie wady zgryzu

Zaburzeniom wad zgryzu możemy przeciwdziałać już tak naprawdę od urodzenia. U niemowląt bardzo ważnym aspektem jest wspomniane wcześniej ułożenie dziecka w trakcie snu, położenie podczas karmienia (dziecko powinno być ustawione pionowo, a nie poziomo) oraz eliminacja nieprawidłowych nawyków ssania.   W momencie pojawienia się zębów mlecznych i pierwszych stałych stosuje się: 

• aparaty, np. typu trainery,  
• płytki przedsionkowe (do leczenia tyłozgryzów),  
• równie (stosowane do wad doprzednich). 

W późniejszym okresie wzrostu zalecane są aparaty czynnościowe (ruchome, takie jak większość z nas kojarzy z dzieciństwa), a po okresie wzrostu – aparaty stałe. 

Kto leczy wady zgryzu?

Leczeniem wad zgryzu zajmuje się ortodonta, a w przypadku braków zębowych konieczna może być również wizyta u protetyka. Specjaliści dopasują metodę leczenia do przyczyny, zaawansowania i rodzaju wady zgryzu. 

Przeczytaj również:
Jakie są rodzaje aparatów ortodontycznych?