Zatorowość płucna – przyczyny, objawy, leczenie

Co to jest zatorowość płucna? 

Zatorowość płucna jest jedną z postaci żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej. Występuje, gdy materiał zatorowy zamyka lub ogranicza przepływ krwi przez tętnicę płucną. W zależności od tego, która tętnica lub tętnice płucne są dotknięte tą blokadą, może to poważnie zmniejszyć ilość krwi utlenowanej dopływającej do komórek. Prawidłowo krążąca po organizmie krew powraca do serca przez system żył, który kończy się żyłą główną uchodzącą do prawego przedsionka serca. Stamtąd krew przepływa do prawej komory, a ona pompuje ją do tętnicy płucnej. Tętnica płucna dzieli się na mniejsze tętnice i tętniczki, tworzące sieć wokół pęcherzyków płucnych.  

W przypadku zatorowości płucnej blokada którejkolwiek z tych tętnic odetnie dopływ krwi do niżej położonych komórek. Może to prowadzić do zgonu, dlatego niezbędna jest szybka diagnoza i zastosowanie odpowiedniego leczenia.  

Nieleczona zatorowość płucna jest śmiertelna w 30% przypadków, a leczona w 3% przypadków.

Przyczyny zatorowości płucnej 

W większości przypadków zator jest spowodowany oderwanym kawałkiem skrzepliny, której przyczyną jest najczęściej zakrzepica żył głębokich. Istnieją trzy główne czynniki ryzyka prowadzące do zakrzepicy żył głębokich, nazywane triadą Virchowa: 

1. zwolniony przepływ krwi w żyłach – jeśli przepływ krwi zwalnia, mogą tworzyć się „kieszonki” statycznej krwi. Taka sytuacja może wystąpić przy długich okresach nieaktywności pompy mięśniowej: niedowład kończyny dolnej, znieczulenie ogólne, gips, długie podróże samochodem lub samolotem (6-8 godzin) lub nawet podczas ciąży, gdy rosnące dziecko uciska na okoliczne żyły. Podczas zastoju żylnego czynniki krzepnięcia stykają się ze śródbłonkiem i mogą tworzyć się skrzepy;  
2. hiperkoagulacja – to stan, w którym zaburzona jest ilość czynników krzepnięcia. Może on wynikać z przyczyn genetycznych lub nabytych, takich jak operacja, choroby autoimmunologiczne lub przyjmowanie niektórych leków (leki przeciwnowotworowe, doustna antykoncepcja hormonalna); 
3. uszkodzenie śródbłonka – śródbłonek to komórki wyściełające naczynia krwionośne. Może on zostać uszkodzony przez infekcje, przewlekły stan zapalny lub toksyny zawarte np. w dymie tytoniowym i prowadzić do wytworzenia skrzepów. 

Zakrzepica żylna występuje częściej u osób otyłych, z żylakami kończyn dolnych, powyżej 40. roku życia i u osób z dodatnim wywiadem rodzinnym w kierunku żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej. 

Zatorowość płucna – patogeneza i powikłania 

Uszkodzenie śródbłonka powoduje wytworzenie się skrzepu.  

Jeśli ciśnienie w naczyniu wzrasta, może to spowodować oderwanie się jego kawałka i popłynięcie w stronę serca.  

Skrzeplina dostaje się z żył przez prawy przedsionek i prawą komorę do krążenia płucnego, upośledzając przepływ krwi. Jeśli krew nie dopływa do pęcherzyka płucnego, mimo że dostaje on świeże powietrze zawierające tlen, nie ma w nim krwi, która mogłaby go związać. Tworzy się deficyt tlenowy w organizmie, który objawia się zwiększoną częstotliwością oddechów (hiperwentylacją) i dusznością. Organizm zaczyna wydychać dwutlenek węgla, co w konsekwencji może doprowadzić do zasadowicy oddechowej, czyli sytuacji, w której krew ma zbyt wysokie pH. Małe skrzepliny zazwyczaj ulegają rozpuszczeniu, a powtarzające się niewielkie zatory płucne prowadzą do rozwoju nadciśnienia płucnego i niewydolności prawo komorowej, ponieważ zablokowane tętnice płucne powodują wzrost oporu, co zmusza serce do silniejszego pompowania krwi. 

Zatorowość płucna – objawy 

Niewielka zatorowość płucna może nie dawać żadnych objawów.  

W przypadku objawowej zatorowości objawy występują nagle, jednak żaden pojedynczy objaw nie jest specyficzny dla zatorowości płucnej.  

Najczęstsze objawy to: 

• duszność, 
• ból opłucnowy/wieńcowy, 
• suchy kaszel, 
• omdlenie, zasłabnięcie, 
• krwioplucie, 
• gorączka, 
• przyspieszone bicie serca (tachykardia). 

Jeśli duży zator płucny zatrzyma się na rozgałęzieniu tętnicy płucnej, może blokować dopływ krwi do obu płuc i spowodować nagłą śmierć. 

Zatorowość płucna – rozpoznanie 

Zatorowość płucną potwierdza się na podstawie angio-TK klatki piersiowej. Jest to badanie wykorzystujące promieniowanie rentgenowskie (tomograf) i kontrast. Środek cieniujący wstrzykuje się dożylnie i dzięki tomografowi obrazuje naczynia i ich drożność. Jeśli badanie to jest przeciwwskazane, można wykonać scyntygrafię perfuzyjną płuc lub ultrasonograficzny test uciskowy (CUS). 

W badaniach laboratoryjnych występuje podwyższone stężenie d-dimerów. Są to produkty rozpadu fibryny, które pojawiają się, kiedy występuje skrzep.  

Zatorowość płucna jednak nie jest jedyną przyczyną wzrostu d-dimerów, dlatego ich niskie stężenie pozwala na wykluczenie zatorowości płucnej, ale wysokie go nie potwierdza. 

Zatorowość płucna – leczenie 

Leczenie zależy od tego, czy jest to zatorowość płucna wysokiego, czy umiarkowanego lub niskiego ryzyka.  

W przypadku zatorowości płucnej wysokiego ryzyka pacjent powinien niezwłocznie otrzymać pomoc.  

W leczeniu zatorowości płucnej wykorzystuje się: 

• tlenoterapię;  
• leczenie przeciwkrzepliwe – najczęściej stosuje się heparynę, która hamuje kaskadę krzepnięcia i zapobiega powstawaniu nowych skrzepów; 
• leczenie trombolityczne – stosuje się alteplazę, streptokinazę i urokinazę. Są to enzymy, które pomagają rozpuścić skrzep; 
• leczenie inwazyjne – embolektomia płucna (zabieg polegający na przezskórnym lub chirurgicznym usunięciu skrzepliny) lub założenie filtru do żyły głównej, który „wyłapuje” skrzepy. 

Profilaktyka zatorowości płucnej 

Należy pamiętać o metodach zapobiegania zakrzepicy żył głębokich. Stosowanie rajstop uciskowych i częste ćwiczenia łydek podczas długiego siedzenie mogą pomóc przepływowi krwi oraz zapobiec wystąpieniu zastoju żylnego i wytworzeniu skrzeplin.

Przeczytaj również:
Profilaktyka zakrzepicy – czy dieta uchroni nas przed chorobą?