Osocze – skład, rola, zastosowanie

Osocze to płyn o żółtawym zabarwieniu, choć w wyjątkowych sytuacjach może przyjmować barwę zieloną (po wycięciu przytarczyc lub gdy pacjentka przyjmuje antykoncepcję hormonalną) lub brązową (choroby z wysoką bilirubinemią). Osocze uzyskuje się poprzez odwirowanie i odseparowanie elementów morfotycznych krwi. Osocze pozbawione białek krzepnięcia nazywamy surowicą (ang. serum). 

Skład osocza

• Białka: dziesiątki różnych protein o rozmaitych funkcjach, np. białka krzepnięcia, białka przenoszące hormony, białka magazynujące jony, białka odpornościowe (immunoglobuliny), albuminy;
• Jony rozpuszczone w wodzie;
• Tlen i dwutlenek węgla (nie jest to ten sam tlen, który łączy się z erytrocytami); 
• Glukoza, wolne kwasy tłuszczowe, aminokwasy;
• Hormony;
• Lipoproteiny HDL i LDL; 
• Produkty metabolizmu białek – mocznik, amoniak;
• Bilirubina;
• Białka ostrej fazy (pojawiające się w stanach zapalnych).

Rola osocza 

Osocze, docierając niemal do każdej komórki organizmu, spełnia wiele ról. 

Komunikacja

W osoczu są rozpuszczone hormony, które pełnią funkcję przekaźnikową, np. przysadka mózgowa wydziela hormon TSH, który trafia do tarczycy i stymuluje wydzielanie T3 do osocza. Hormon ten wędruje do całego ciała, także do przysadki, gdzie hamuje wydzielanie TSH. Dzięki osoczu możliwa jest autoregulacja wydzielania hormonów. 

Dostarczanie substratów energetycznych 

Narządami magazynującymi glukozę i kwasy tłuszczowe są wątroba i tkanka tłuszczowa. W chwilach zwiększonego zapotrzebowania energetycznego następuje „wyrzut” glukozy i kwasów tłuszczowych do osocza, a te następnie przenoszone są do organów ich potrzebujących. W przypadku beztlenowego wysiłku, gdy glukoza metabolizowana jest do kwasu mlekowego, ten transportowany jest do narządów świetnie radzących sobie z jego przemianą z powrotem do glukozy. 

Odporność  

Rozpuszczone w osoczu przeciwciała oraz zawieszone w nim leukocyty są jednymi z ważniejszych elementów układu immunologicznego człowieka. Jednak nie jest to jedyna broń przeciwko patogenom. Istnieje grupa kilkudziesięciu białek, których rolą jest opłaszczanie, trawienie i oznaczanie drobnoustrojów. Dzięki osoczu informacja o zakażeniu w jakimkolwiek miejscu organizmu dociera wszędzie. Pozwala to na zintensyfikowanie odpowiedzi przeciwko drobnoustrojom. 

Krzepnięcie 

Proces krzepnięcia nie istnieje bez osocza. Same płytki krwi nie wystarczą do utrzymania hemostazy. Mało tego, hemostaza potrafi być utrzymana nawet przy bardzo małej ilości płytek, jeśli tylko białka krzepnięcia obecne w osoczu są w prawidłowej ilości. Rozpoczynają one kaskadę krzepnięcia i zapobiegają nadmiernemu wykrzepianiu. 

Wpływ na wyniki badań krwi 

Objętość osocza ma ogromny wpływ na wyniki badań krwi – morfologię. W przypadku odwodnienia objętość osocza zmniejsza się, a objętość czerwonych krwinek pozostaje taka sama – rezultatem tego może być znaczny wzrost hematokrytu. Większość parametrów podawana jest w jednostkach na milimetr sześcienny krwi. Wzrost objętości osocza będzie powodował spadek stężenia oznaczanych elementów morfotycznych krwi. 

Wykorzystanie osocza i jego preparatów w medycynie 

Osocze bogatopłytkowe to preparat uzyskany z krwi, zawierający dużą ilość płytek oraz czynników wzrostu. Jego wykorzystanie jest w wielu dziedzinach na etapie badań. Obecnie znajduje zastosowanie w medycynie estetycznej oraz przyspieszaniu regeneracji tkanek. 

Przykładowe zastosowania osocza bogatopłytkowego: 

• przyspieszanie gojenia ran (lub umożliwienie tego procesu w trudno gojących się ranach), 
• stany zapalne stawów i ścięgien, 
• choroba zwyrodnieniowa stawów, 
• alternatywa dla botoksu i silikonów w medycynie estetycznej, 
• chirurgia plastyczna. 
• chirurgia stomatologiczna i twarzowo-szczękowa. 

Większość zastosowań nie ma niestety poparcia badaniami naukowymi. 

Osocze świeżo mrożone czyli pobrane od pacjenta i zamrożone w ciągu 8 godzin. Zawiera wszystkie składniki krzepnięcia w prawidłowych stężeniach, toteż znajduje zastosowanie u pacjentów z niedoborem tych białek. Osocze może być także wykorzystane do produkcji leków krwiopochodnych.

Przeczytaj również:
Przetaczanie krwi i jej składników – na czym polega?