Leukocytoza. Kiedy występuje i czy jest groźna? 

Czym jest leukocytoza i jakie są jej rodzaje? 

Leukocytozą nazywamy zwiększenie liczby krwinek białych (leukocytów) we krwi obwodowej powyżej normy. Zwykle dotyczy to wartości powyżej 10000 komórek/mikrolitr (10 x10³/µl). Leukocytozę dosyć często obserwujemy w morfologii krwi.  

Leukocyty biorą udział w procesach zapalnych i mechanizmach obronnych przed drobnoustrojami. Wyróżniamy pięć podstawowych grup białych krwinek. Różnią się one budową, właściwościami i pełnionymi funkcjami. 

Prawidłowy zakres norm dla poszczególnych grup: 

• neutrofile (granulocyty obojętnochłonne) – 2,4-7 x10³/µl (58-66%), 
• eozynofile (granulocyty kwasochłonne) – 0,04-3 x10³/µl (1-3%), 
• bazofile (granulocyty zasadochłonne) – 0-1 x10³/µl (0-1%), 
• limfocyty – 0,8-4 x10³/µl (20-40%), 
• monocyty – 0,16-0,8 x10³/µl (4-8%).  

Pamiętaj, że normy mogą nieco różnić się między laboratoriami. Zawsze odnoś się do zakresów wartości prawidłowych podanych na wyniku.

W zależności od tego, który rodzaj leukocytów jest podwyższony, wyróżniamy następujące zaburzenia:  

• neutrofilię, 
• eozynofilię, 
• bazofilię, 
• limfocytozę, 
• monocytozę. 

Powyższe zaburzenia nie zawsze są związane ze wzrostem ogólnej liczby białych krwinek (leukocytozą). 

Przyczyny leukocytozy 

Przyczyn leukocytozy może być wiele. Zwykle wynika ona ze wzrostu liczby neutrofili lub limfocytów, czyli dwóch głównych grup leukocytów.  

Do najczęstszych przyczyn leukocytozy zaliczamy: 

• zakażenia – głównie bakteryjne, w przypadku wirusowych leukocytoza pojawia się najczęściej we wczesnym stadium (przewlekłe zakażenia mogą powodować nawet obniżenie liczby leukocytów); 
• sytuacje stresowe w organizmie – np. wysiłek fizyczny, stres emocjonalny, oparzenia, urazy, operacje, wstrząs; uwalniane wówczas katecholaminy powodują przesunięcie zapasowej puli krwinek do krążenia; 
• przewlekłe choroby zapalne – np. reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń rumieniowaty układowy, sarkoidoza; 
• leki – np. glikokortykosteroidy, czynniki stymulujące szpik kostny (podawane pacjentom po chemiterapii), adrenalina; 
• nowotwory – białaczki ostre i przewlekłe oraz inne nowotwory hematologiczne (np. chłoniaki, czerwienica prawdziwa) i niehematologiczne (guzy lite). 

Typowe przyczyny wzrostu liczby poszczególnych grup krwinek białych: 

• neutrofilia – przyczyny fizjologiczne (np. po posiłku czy wysiłku fizycznym, w wyniku ciąży lub porodu), ostre zakażenia bakteryjne, niektóre zakażenia wirusowe, białaczki i inne nowotwory, przewlekłe choroby zapalne, ciężkie stany w organizmie (np. oparzenia, urazy, operacje, wstrząs, krwotoki, zawał serca, ostre zapalenie trzustki), palenie tytoniu, stan po usunięciu śledziony, regeneracja szpiku po chemioterapii, palenie tytoniu, reakcje polekowe, niektóre zatrucia (np. metalami ciężkimi); 
• eozynofilia – choroby alergiczne (np. alergiczny nieżyt nosa, atopowe zapalenie skóry, astma oskrzelowa, pokrzywka), zarażenia pasożytami (zwłaszcza robaczyce), okres rekonwalescencji po ostrej infekcji, eozynofilowe zapalenie przełyku, eozynofilia o nieznanej przyczynie, chłoniaki, białaczki, nowotwory lite, reakcje polekowe; 
• bazofilia – choroby alergiczne, białaczki i inne nowotwory, niedoczynność tarczycy, ekspozycja na promieniowanie jonizujące; 
• limfocytoza – choroby wirusowe (m.in. świnka, odra, różyczka, mononukleoza zakaźna), niektóre zakażenia bakteryjne (np. krztusiec, gruźlica, kiła), toksoplazmoza, białaczki i chłoniaki, choroby autoimmunologiczne, stan po usunięciu śledziony, reakcje polekowe; 
• monocytoza – choroby autoimmunologiczne, zakażenia (m.in. wirusem Epsteina-Barr, zakażenia grzybicze i pierwotniakowe, gruźlica, kiła), stan po usunięciu śledziony, regeneracja szpiku po chemioterapii, białaczki i inne nowotwory. 

Leukocytoza a białaczka 

Białaczki to złośliwe nowotwory układu krwiotwórczego, które są związane z nieprawidłowymi podziałami i dojrzewaniem komórek prekursorowych w szpiku. Komórki białaczkowe są obecne w szpiku, we krwi oraz mogą naciekać wątrobę i śledzionę.  

Leukocytoza może być objawem białaczek przewlekłych i ostrych, choć w drugim przypadku liczba krwinek bywa również prawidłowa lub obniżona.

Przewlekłe białaczki rozpoznaje się często po przypadkowym wykryciu leukocytozy w morfologii krwi u pacjentów bez objawów choroby.  

Niebezpieczny dla naszego zdrowia może być odczyn białaczkowy. Jest to sytuacja, gdy leukocytoza przyjmuje wartości między 50000 a 100000/µl. Choć może to wskazywać na białaczkę, jest to spowodowane ciężkimi zakażeniami (np. bakteryjnym zapaleniem płuc, opon mózgowo-rdzeniowych, błonicą, gruźlicą, sepsą) lub guzem litym (np. rak płuca, jajnika, trzustki).  

Wyższa wartość białych krwinek (powyżej 100000/µl) w większości przypadków świadczy o występowaniu białaczki.

Jak się objawia leukocytoza? 

Leukocytoza nie jest chorobą, lecz objawem innych schorzeń. Zazwyczaj współwystępuje z innymi objawami. Szczególnie ważne jest wykrycie leukocytozy związanej z nowotworem złośliwym układu krwiotwórczego (np. białaczki).  

Objawy wskazujące na białaczkę to: 

• gorączka lub stan podgorączkowy, 
• nocne poty, 
• zmęczenie, osłabienie, 
• nawracające infekcje, 
• niezamierzona utrata masy ciała, 
• tendencja do siniaczenia, wybroczyny na skórze, 
• powiększenie węzłów chłonnych, wątroby, śledziony. 

Warto wspomnieć o rzadko występującym stanie zwanym leukostazą, który czasem spotykamy w białaczkach, gdy leukocytoza przekracza 100000/µl.  

Prowadzi to do zaburzeń przepływu krwi w małych naczyniach, powodując:  

• zaburzenia neurologiczne (ból i zawroty głowy, zaburzenia widzenia, szumy uszne),  
• duszności i niewydolność oddechową,  
• niedokrwienie narządów (serca, kończyn), 
• bolesny wzwód (priapizm). 

W przypadku wystąpienia objawów wskazujących na obecność białaczki lub innego nowotworu hematologicznego niezwłocznie zgłoś się do lekarza.

Leukocytoza u dzieci 

Prawidłowy zakres liczby leukocytów u dzieci oraz odsetek poszczególnych typów białych krwinek zmieniają się wraz z wiekiem. Musimy to uwzględnić, interpretując wyniki morfologii krwi.  

Zakres liczby białych krwinek u dzieci: 

• noworodek tuż po urodzeniu – 13000-38000/µl, 
• noworodek w 2. tygodniu życia – 5000-20000/µl, 
• okres do ok. 21. roku życia – stopniowe zmniejszenie liczby leukocytów do wartości typowych dla osób dorosłych.  

Charakterystyczne są również zmiany stosunku liczby neutrofili do limfocytów (u dorosłych dominują te pierwsze). W pierwszych dniach życia przeważają neutrofile, ale około 6-7. dnia życia liczba limfocytów zaczyna przeważać nad neutrofilami (tzw. pierwsze skrzyżowanie). W 6-7. roku życia zachodzi zjawisko odwrotne (tzw. drugie skrzyżowanie), czyli zwiększenie odsetka granulocytów w stosunku do limfocytów. 

Leukocytoza u kobiet w ciąży 

W prawidłowo przebiegającej ciąży dochodzi do stopniowego wzrostu liczby białych krwinek. Zwykle ich wartość nie przekracza 15000/µl, jednak czasem może wynosić nawet 15000-20000/µl. Zwiększenie całkowitej liczby leukocytów jest głównie wynikiem wzrostu liczby neutrofili, ale w III trymestrze wzrasta również liczba monocytów.  

Liczba białych krwinek wzrasta również w trakcie samego porodu. Im dłuższy poród, tym większy wzrost leukocytów. 

Jak wykryć leukocytozę? 

Badaniem umożliwiającym wykrycie leukocytozy jest morfologia krwi obwodowej. Jest to badanie wykonywane w laboratoriach za pomocą automatycznych analizatorów. Podają one liczebność poszczególnych rodzajów krwinek białych. Jest to tzw. rozmaz automatyczny.  

W niektórych sytuacjach rozmaz automatyczny wymaga weryfikacji przez rozmaz mikroskopowy (ręczny). Dokonuje go pracownik laboratorium po wcześniejszym wykonaniu preparatu barwionego krwi. Umożliwia on dokładniejszą ocenę budowy komórek oraz określenie, z której linii rozwojowej wywodzą się komórki prekursorowe.

Rozmaz ręczny trzeba wykonać: 

• gdy liczba leukocytów jest nieprawidłowa (zwiększona lub zmniejszona), 
• gdy w wyniku morfologii pojawi się sygnalizowana przez aparat informacja o występowaniu komórek niedojrzałych lub nietypowych lub gdy podana liczba takich komórek wykracza poza normę,  
• w przypadku podejrzenia białaczki lub innego nowotworu układu krwiotwórczego. 

Przeczytaj również:
Leukocyty. Rodzaje i funkcje