Zatrucie czadem. Jak się objawia?

Czym jest czad? 

Czad (tlenek węgla) to bezbarwny, bezwonny, bardzo trujący gaz. Dopiero w bardzo wysokich stężeniach można poczuć jego delikatny zapach przypominający czosnek. Łatwo miesza się z powietrzem, ponieważ jest od niego lżejszy. Z tego względu gromadzi się głównie pod sufitem.  

Czad powstaje w wyniku niepełnego spalania paliwa: węgla, gazu, benzyny, ropy, drewna, przy niewystarczającej ilości tlenu.  

Taka sytuacja może mieć miejsce, gdy:  

• do urządzenia spalającego paliwo nie ma dopływu świeżego powietrza; 
• urządzenie spalające paliwo jest zanieczyszczone, ma zużyty lub źle wyregulowany palnik;  
• przewody kominowe są niesprawne i powodują cofanie się części spalin;  
• okna i kratki wentylacyjne są szczelnie zabezpieczone;   
• nie ma otworów w drzwiach łazienki, w której pracuje piecyk gazowy;  
• przedwcześnie zamyka się palenisko pieca lub kuchenki;  
• nie przeprowadza się kontroli pieców i przewodów wentylacyjnych;  
• w zamkniętym pomieszczeniu włączony jest silnik samochodowy;  
• w pomieszczeniu wybuchł pożar.  

Zatrucie czadem – jak do niego dochodzi? 

Czad ma wysokie powinowactwo do hemoglobiny, składnika czerwonych krwinek, który jest odpowiedzialny za transport tlenu. Oznacza to, że w sytuacji narażenia na tlenek węgla hemoglobina nawet 250 razy „chętniej” łączy się z nim niż z tlenem, tworząc karboksyhemoglobinę. Nie powstaje wtedy oksyhemoglobina, a tlen nie dociera w wystarczającej ilości do tkanek i komórek.   

Tlenek węgla łączy się nie tylko z hemoglobiną, ale również z mioglobiną. Jest to białko obecne w mięśniach poprzecznie prążkowanych i w sercu. Swoją budową przypomina hemoglobinę i jest odpowiedzialna za magazynowanie tlenu.   

Czad wiąże się także z enzymem oksydazą cytochromową, przez co blokowane jest oddychanie na poziomie komórkowym. W wyniku tego dochodzi do niedotlenienia komórek i uwolnienia czynników zapalnych w organizmie. Pojawiają się objawy zatrucia, które mogą prowadzić do rozwinięcia się zespołu ogólnoustrojowej reakcji zapalnej (SIRS), a co za tym idzie – do niewydolności wielu narządów.   

Kto jest najbardziej narażony na zatrucie czadem? 

Każda osoba, która przebywa w miejscu ulatniania się tlenku węgla jest narażona na jego szkodliwe działanie.  

Większą wrażliwość obserwuje się u:  

• kobiet w ciąży,  
• płodu,  
• noworodków i dzieci (ze względu na większą częstość oddechu i szybszy metabolizm),  
• osób starszych,  
• chorych z niewydolnością układu oddechowego i krążenia,  
• osób ze zmniejszonym stężeniem hemoglobiny we krwi, 
• wykonujących pracę fizyczną podczas ekspozycji na czad,  
• palących papierosy i nadużywających alkoholu.  

Zatrucie czadem – objawy 

Najbardziej narażone na działanie czadu są serce i układ nerwowy.  

W zależności od stężenia czadu i czasu narażenia na niego, pojawiają się kolejno:  

• łagodne bóle głowy, uczucie zmęczenia, nudności, złe samopoczucie (objawy grypopodobne);  
• silny ból głowy, podwyższone tętno;   
• bardzo złe samopoczucie, wymioty; 
• trudności z oddychaniem, duszności, zaburzenia orientacji i równowagi; 
• zaburzenia rytmu serca, tachykardia; 
• drgawki, utrata przytomności.  

Śmierć następuje przy stężeniu czadu 1,28% w czasie ekspozycji poniżej 3 minut, przy stężeniu 0,16% w czasie ekspozycji do 2 godzin.  

Osoba, która zatruła się czadem nie jest w stanie sama racjonalnie ocenić sytuacji. Nie widząc zagrożenia, często nie ucieka w bezpieczne miejsce. Może to doprowadzić do narażenia na wysokie stężenia tlenku węgla i śmierci.  

Jednym z objawów zatrucia jest bladosine zabarwienie skóry. Intensywnie czerwone zabarwienie występuje przy zatruciach dużymi dawkami czadu.  

Powikłania po zatruciu czadem 

Zatrucie czadem może prowadzić do rozwinięcia się niewydolności wielonarządowej. 

Może ona prowadzić m.in. do: 

• trwałego uszkodzenia słuchu i głuchoty,   
• zawału serca (u osób starszych),  
• niewydolności nerek,  
• kwasicy metabolicznej, 
• niedociśnienia tętniczego,  
• obrzęku płuc.  

Nawet kilka miesięcy po zakończeniu leczenia szpitalnego mogą pojawić się późne powikłania po zatruciu tlenkiem węgla, np.: zaburzenia koncentracji, słabsza pamięć, zaburzenia widzenia, depresja, objawy choroby Parkinsona. 

Zatrucie czadem – pierwsza pomoc 

Na początku zapewnij dostęp świeżego powietrza z zewnątrz. Otwórz drzwi, okna, zrób przeciąg i wyłącz źródło ulatniania się gazu. Wynieś poszkodowanego na świeże powietrze, poluzuj mu guziki od koszuli, pasek. Sprawdź, czy oddycha i natychmiast wezwij służby ratownicze. Jeśli poszkodowany nie oddycha, przystąp do akcji reanimacyjnej.  

Pamiętaj, by zadbać o własne bezpieczeństwo. Nawet krótkotrwałe narażenie na bardzo wysokie stężenia czadu może być śmiertelne.   

Zatrucie czadem – leczenie 

Tlen jest odtrutką na zatrucie czadem. Pacjentowi podawany jest przez maskę już w karetce, a leczenie to jest kontynuowane w szpitalu. 100% tlen normobaryczny powinien być podawany do czasu zmniejszenia poziomu karboksyhemoglobiny do 5%.   

Jedną z metod leczenia jest terapia w komorze hiperbarycznej. Stosuje się ją u osób z utrzymującymi się powikłaniami, takimi jak śpiączka, zaburzenia neurologiczne, kardiologiczne, kwasica, a także u kobiet w ciąży.  

Terapia w komorze hiperbarycznej powinna być rozpoczęta w ciągu 24 godzin od zatrucia.  

Jak zapobiegać zatruciu czadem? 

Najlepszą metodą zapobiegania zatruciu czadem jest po prostu zminimalizowanie narażenia na ten gaz. Przestrzegaj zasad bezpieczeństwa i konserwacji podczas korzystania z urządzeń mogących emitować tlenek węgla.   

Pamiętaj, by: 

• zadbać o regularne przeglądy piecyków, kuchenek, przewodów i wentylacji;   
• wietrzyć pomieszczenia, aby zapewnić dopływ świeżego powietrza i swobodny odpływ spalin; 
• nie zasłaniać kratek i otworów wentylacyjnych; 
• w przypadku wymiany okien sprawdzić, czy mają właściwą wentylację; 
• nie zostawiać włączonego silnika samochodu w zamkniętym garażu; 
• nie spalać węgla drzewnego w domu, garażu, innym zamkniętym pomieszczeniu. 

Możesz również rozmieścić w domu czujniki czadu, które przy wzroście jego stężenia zareagują sygnałem dźwiękowym.  

Nie bagatelizuj objawów związanych z potencjalnym zatruciem czadem u siebie i pozostałych domowników. 

Przeczytaj również:
Jak objawia się zatrucie lekami?