Jak odstawić smoczek?

Odruch ssania i działanie smoczka

Już w 14. tygodniu życia płodowego pojawia się odruch ssania, z którym dziecko przychodzi na świat. Jest to naturalny odruch niemowlęcy w postaci reakcji różnych grup mięśniowych twarzy i głowy. Zdrowe dziecko potrafi ssać od razu po narodzinach, pobierając z piersi matki podstawowy pokarm w postaci mleka. Odruch ssania nie trwa przez całe życie. U zdrowo rozwijającego się dziecka wygasa między 1 a 2. rokiem życia. Pierwsze 3-4 miesiące życia są okresem największej intensyfikacji tego odruchu, co jest też wyznacznikiem funkcji życiowych dziecka.  

Odruch ssania wywoływany jest przez bodźce dotykowe na wargach, a także przez pobudzanie podniebienia czy dziąseł (dlatego też, kiedy dziecku podaje się smoczek, zaczyna ono automatycznie ssać). Między 6 a 7. miesiącem życia odruch ssania zaczyna nieco słabnąć, a w jego miejsce pojawia się odruch żucia. Dzieje się tak, ponieważ dziecko zaczyna spożywać inne pokarmy oraz pojawiają się zęby mleczne. Samo ssanie pozwala nie tylko na zaspokojenie głodu, ale też na nawiązanie bliskości z mamą, wyciszenie i ukojenie. Na rynku dostępny jest wiele rodzajów smoczków, o różnych kształtach i rozmiarach (ich budowa przypomina kształtem brodawkę sutkową). Dobierane są one indywidualnie do każdego dziecka w zależności od jego wieku, ale też sposobu pobierania pokarmu. Bardzo często smoczek jest stosowany jako swego rodzaju uspokajacz.

Odstawienie smoczka 

Kiedy stosujemy smoczek, najkorzystniej dla obu stron (dziecka i rodziców) byłoby, gdyby maluch porzucił go samodzielnie i problem rozwiązałby się samoistnie. Jednak takie sytuacje zdarzają się niezmiernie rzadko, a rozstanie ze smoczkiem, który dziecko traktuje jako stały element swojego życia, jest niekiedy bardzo trudne. Przede wszystkim należy wiedzieć, kiedy jest czas na odstawienie smoczka. Jedni powiedzą, że im szybciej, tym lepiej. Inni zaś, że dziecko samo w końcu znudzi się smoczkiem.  

Warto wiedzieć, że nieodstawienie smoczka doprowadza do przetrwałego odruchu ssania u dzieci, co ma swoje późniejsze konsekwencje.  

Odstawianie smoczka powinno rozpocząć się w momencie, gdy odruch ssania nie jest już tak mocno aktywny, a dziecko zaczyna spożywać pokarmy półpłynne i papkowate.  

Co warto wiedzieć? 

• Przede wszystkim rodzic sam powinien dojrzeć do tego, aby rozpocząć proces odstawiania smoczka u dziecka. Jeśli więc masz obawy lub smoczek jest dla ciebie częstym ratunkiem – odsuń w czasie decyzję o jego odstawieniu. 
• Spróbuj odwracać uwagę dziecka od smoczka. 
• Staraj się, aby dziecko nie widziało smoczka. 
• Odstawianie smoczka warto rozpocząć, gdy sytuacja dziecka jest ustabilizowana, tj. pozbawiona stresu i lęków (nie ma sytuacji, która mogłaby wpłynąć negatywnie na proces odstawiania smoczka, np. dłuższa nieobecność rodziców, wyjazd, rozwód, przeprowadzka itp.). 
• Jako rodzice bądźcie konsekwentni i cierpliwi – nie porzucaj decyzji o odstawieniu smoczka. To tylko pogorszy sytuację i coraz trudniej będzie go odstawić. 
• Skutecznym sposobem okazuje się stopniowe skracanie smoczka. Mamy obcinają co jakiś czas kilka milimetrów smoczka, co w pewnym momencie zaczyna dziecku przeszkadzać, a smoczek przestaje być atrakcyjny. 
• Przeprowadź „handel wymienny” z maluchem – w zamian za rezygnację ze smoczka dziecko otrzymuje np. nową zabawkę lub przytulankę. 
• Traktuj malucha jak duże dziecko. Wytłumacz mu, że duże dzieci nie potrzebują mieć smoczków (ta metoda sprawdza się dość często, ponieważ dzieci chcą być traktowane jako dojrzałe i dorosłe). 
• Pamiętaj, że dziecko może zastąpić sobie smoczek czymś innym, np. ssaniem kciuka, kocyka, zabawki (jest to częste zjawisko). 

Konsekwencje długotrwałego korzystania ze smoczka 

Do konsekwencji zbyt długiego korzystania ze smoczka przez dziecko należą: 

• wady zgryzu, 
• wady wymowy (głównie seplenienie międzyzębowe), 
• nieprawidłowe napięcie mięśniowe i zła praca mięśni, 
• próchnica, kandydoza, 
• choroby dziąseł, 
• choroby uszu (ssanie smoczka powoduje zmianę ciśnienia w uchu środkowym i nosogardzieli, a to z kolei zaburza pracę trąbki Eustachiusza), 
• nieprawidłowa praca języka i warg, 
• utrwalony niemowlęcy typ połykania (który powinien zanikać i przejść w dorosły typ połykania). 

Odstawienie smoczka nie jest proste, a niektórych rodziców po prostu przeraża. Należy jednak pamiętać, że jest to konieczne, jeśli chcemy, aby dziecko rozwijało się prawidłowo zarówno pod kątem fizycznym, jak i psychicznym. Odchodzenie od smoczka nie może być dla dziecka szokiem. Warto powoli i stopniowo odzwyczajać malucha od tego gadżetu, ponieważ jego zbyt długie stosowanie może nieść ze sobą przykre konsekwencje. Decyzję o odstawieniu smoczka każdy rodzic powinien podjąć indywidualnie i zgodnie ze swoim sumieniem, nie patrząc na dobre rady babć, wujków i cioć. Rodzic najlepiej zna swoje dziecko, wie, jak funkcjonuje i jaki wpływ może przynieść nagłe zniknięcie tak ważnego towarzysza życia pociechy. 

Przeczytaj również: 
Rozwój mowy a stosowanie smoczka

Źródła: 

• S. Masgutowa, A. Regner, Rozwój mowy dziecka w świetle integracji sensomotorycznej, Wydawnictwo Continuo, Wrocław 2009. 
• Zienkiewicz, A. Nowicka, T. Sioda, Stosowanie smoczka u niemowląt.